.jpg)
به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ وجه مشترک این ایدئولوگ ها در نگاهشان به فلسفه ی سیاست است؛ افرادی چون فولادوند، بشریه، ملکیان، سریع القلم و زیباکلام. آنان اغلب الگوی موفق در حوزه ی سیاست را لیبرال دموکراسی قلمداد می کنند و به تبع آن نسخه پیچی ایشان برای آینده سیاسی ایران نیز اینچنین است. البته و با توجه به بار منفی ای که واژه ی "لیبرالیسم" از امام(ره) ابتدای انقلاب چه در ادبیات و چه در کل فضای ادبیات سیاسی کشور داشت، از استفاده ی آن برای اهداف خود کمی احتیاط کرده و بیشتر خود را با شعار دموکراسی معرفی می کنند.
در واقع گره خوردن ایدئولوژی با قدرتی اجرایی که هر دو طرفدار یک مشی فکری هستند، منجر به اجرایی شدن آن ایدئولوژی می شود که خوب طبیعتا هم آن ایدئولوگ ها را ارضا می کند و هم یک ساختار نظام مند و قاعده مندی در اختیار سیاستمدارانی قرار می دهد که آنان نیز در اهداف با این ایدئولوگ ها هم قطارند.
دقیق نمی توان گفت کدامیک بیشتر به هم نیازمندند، در واقع ایدئولوژی و قوه ی اجرایی لازم و ملزوم هم هستند. اگر افرادی چون بشیریه و سریع القلم دستگاهی اجرایی برای پیاده شدن تفکرات خود پیدا نمی کردند، تمام ماحصل مطالعاتیشان را باید لابه لای کتابخانه هایشان، رساله و پایان نامه می کردند. اما به برکت ارتباط با قوه ای اجرایی توانستند تفکرات خود را در مدل سیاسی ایران تا حدی به ظهور و بروز برسانند.
وجه تشابه دیگر این تمثیل، تحصیل این ایدئولوگ ها در غرب است. بشریه دکترای تئوری سیاسی خود را از دانشگاه لیورپول و سریع القلم دکترای روابط بین الملل خود را از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی اخذ کرده است.
در باب شباهت قسمت دوم، یعنی خاتمی و روحانی باید گفت هر دو راه توسعه کشور را برونزا و در گرو افزایش رابطه باغرب می دانند، آنها با ذکر کلید واژه‌ی "توسعه"، تبعیت از مدل های اقتصادی صندوق بین المللی پول و اجرای برنامه های غرب را برای رسیدن به اهداف خود ضروری می دانند که به تبع آن با سیاستی پراگماتیسمی از بسیاری از اصول جمهوری اسلامی مثل استقلال طلبی و نفی سلطه بیگانه عدول می کنند. برای نمونه می توان می توان به مقایسه تعهدنامه تهران در اواخر دولت خاتمی و برجام در دولت روحانی اشاره کرد و یا حتی تلاش برای برقراری معاهده ی FATF به منظور تسهیل در امور بانکی.
فارغ از هرگونه نگاه حزبی و جناحی به دولت ها، پیوند ایدئولوگ های لیبرال دموکراسی با دولتمردانی که تفکراتی برونگرا و پراگماتیسمی دارند، تهدیدی بالقوه برای آرمان های اصیل جمهوری اسلامی به حساب می آید که هوشیاری سیاسی را برای مقابله با آن را می طلبد. مقابله ای هوشمندانه با توجه به "امر اجتماعی" نه "امر سیاسی"، یعنی مقابله ای با نگاه پایین به بالا، نه بالا به پایین.
تجربه ی تاریخ جمهوری اسلامی نشان داده است که مقابله با این جریان به شیوه "امر سیاسی" شاید در کوتاه مدت بتواند موفق باشد اما فقط عوض کردن صورت مسئله است. مثلا شاید اواخر زمان تصدی سیدمحمد خاتمی بر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که انتقادات و نگرانی هایی از مدیریت ایشان بر این وزارتخانه افزایش یافت، به جای پاک کردن صورت مسئله که فشار برای کناره گیری خاتمی از وزارت بود، در کنار آن رفتاری تحلیلی و هوشمندانه با توجه به "امر اجتماعی" برای مقابله با ناتوی فرهنگی صورت می گرفت، شاید شاهد نتایج بهتری می بودیم.
شاید آن موقع خیلی ها از رفتن خاتمی خوشحال شدند اما دیری نپایید که این جریانی که از ابتدای دهه 70 داشت به لحاظ تئوریک خود را قوی می کرد، یکباره در دوم خرداد 76 صندلی مهم ترین قوه ی کشور را در دست گرفت و جمهوری اسلامی سال ها از اهدافش که عدالت اجتماعی، استکبارستیزی، استقلال و در یک کلام ایجاد جامعه اسلامی بود عقب افتاد.
میشل فوکو معتقد است قدرت یک مفهوم ساده ابلاغی از بالا به پایین و دستوری نیست، بلکه در شبکه ای از روابط در هم پیچیده، ساری و جاری است. همان چیزی که ساختار جامعه را تعیین و آن را مشروع می کند. قدرت در این مفهوم ریشه در لایه های مختلف تعاملات اجتماعی و زبانی (مفاهیم) دارد.
مقابله با توجه به امر اجتماعی، یعنی با توجه به مناسبات و روابط اجتماعی تمام نهادهای انقلابی از بسیج محلات گرفته تا تشکل های دانشجویی و... مقابله ای تبیینی برای افشای ماهیت اصلی لیبرالیسم و دموکراسی‌ای که ایدئولوگ هایی همچون بشریه و سریع القلم آن را در ایران تئوریزه و افرادی چون خاتمی و روحانی آن را به اجرا می رسانند انجام دهند؛ و همچنین تشریح دقیق الگوی نظام سیاسی جمهوری اسلامی، یعنی ولایت فقیه و ظرفیت های آن.
* گزارش از رضا گلرومفرد
