با رشته مهندسی پزشکی آشنا شوید

خبرنامه دانشجویان ایران: نتایج اولیه به صورت کارنامه تنظیم شده و در نیمه اول مرداد روی سایت سازمان سنجش قرار خواهد گرفت که داوطلبان مجاز به انتخاب رشته باید  با توجه به آگاهی و علاقه مندی و رتبه خود رشته هایی را بر حسب اولویت انتخاب کنند. بر حسب ضرورت، رشته ها را در همه گروه های آزمایشی معرفی خواهیم کرد.

به گزارش خبرنگار صنفی- آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ مهندسی پزشکی عبارت است از کاربرد مهندسی در پزشکی از طریق مطالعه اصول و عملکرد سیستم های زنده و مدل‌سازی آن، به کار گرفتن اطلاعات و نتایج حاصل در جهت تشخیص و درمان بیماریها و همچنین جایگزین کردن اسکلت بندیهای صدمه دیده در بدن. هدف این رشته تربیت متخصصانی است که بتوانند از عهده تجهیز، نگهداری و طراحی دستگاههای پزشکی برآیند یعنی مهندس الکترونیک مجربی باشند که با زمینه های پزشکی نیز آشنایی داشته و در نتیجه می توانند دستگاههای پزشکی را طراحی کرده و بسازند یا اینکه مسؤول سفارش دستگاه از خارج کشور باشند.

توانایی های مورد نیاز و قابل توصیه:

توانایی علمی

دانشجوی این رشته لازم است در دروس ریاضی و فیزیک قوی باشد زیرا باید دید پایه ای قوی در مهندسی الکترونیک داشته باشد. یعنی با کوشش و مطالعه بسیار هم در دروس اصلی رشته الکترونیک و هم در دروس تخصصی خود توانمند باشد.

همچنین باید ذهنی خلاق همراه با قدرت خلق، آفرینش و ابداع مدل‌ها داشته باشد تا نمونه های متفاوت در زمینه آلات و وسایل پزشکی را بسازد.

علاقمندی‌ها

دانشجوی این رشته باید محیط کار بیمارستانی را دوست بدارد یعنی علاقه مند باشد که در بیمارستان و یا محیط های مرتبط فعالیت کند. داوطلبان این رشته باید با تمایل و رغبت شخصی این رشته و محیط کار آن را انتخاب نمایند.

توانایی های فارغ التحصیلان

این رشته به گونه ای طراحی شده است که دانش آموختگان (فارغ التحصیلان) آن می توانند درزمینه طراحی، بهره برداری، نظارت، مدیریت، نگهداری از سیستم‌های مربوط به این رشته وارد شوند. 

آنها در این راستا وظایف زیر را می توانند برعهده گیرند:

الف) نصب و راه اندازی دستگاهها، وسایل پزشکی و تجهیزات فنی بیمارستانها.
ب) تعمیر و نگهداری تجهیزات بیمارستانی.
ج) مشاوره فنی در سفارش و خرید دستگاههای پزشکی.
د) کمک در به کارگیری بهینه از دستگاههای پزشکی.
ه) همکاری در طراحی دستگاههای پزشکی.
و) همکاری در طرحهای تحقیقاتی پزشکی.
ز) مسوولیت فنی و مهندسی بیمارستان.
ح) ساخت وسایل و تجهیزات بیمارستانی.

نمونه هایی از طرحهای تحقیقاتی که توسط دانشجویان رشته مهندسی پزشکی انجام شده است، به شرح زیر است:

-  طرح (پروژه) پای مصنوعی.
-  طراحی و ساخت دستگاه فشارسنج.
-طراحی و ساخت دستگاه آپتولموسکوپی.
- طراحی و ساخت دستگاه تنفس مصنوعی.
-  تشخیص بیماری (M.S) از طریق بررسی پتانسیلهای برانگیخته.
-  طراحی و ساخت دستگاه دیاترمی.
-  تفسیر اتوماتیک (ECG) به منظور تشخیص بیماریهای قلبی، عروقی.
-  آشکارسازی (QRS) توسط تکنیکهای هوشمند.
-  بررسی بیماریهای پارکینسون توسط تفسیر دست نوشته.
-  طراحی و ساخت هوتر مانیتورینگ.
-  طراحی و ساخت سنسور فنواکوستیک.
-  تجزیه و تحلیل (آنالیز) یک نمونه (مدل) ریاضی برای جریان خون در دریچه های قلب با استفاده از معادلات ناویراستوکس.
-  طراحی و ساخت دستگاه قالب گیری دورانی برای تهیه لنزهای نرم چشم.
-  بررسی روشهای نظری و عملی ساخت وسایل جراحی.
-  ساخت دستگاه اندازه گیری بیوچسبندگی لایه های نرم بدن.

گرایش‌های مقطع کارشناسی:

این رشته در خارج از کشور دارای دو گرایش الف) مهندسی زیست پزشکی ب) مهندسی پزشکی بالینی می باشد که مهندسی زیست پزشکی بیشتر در زمینه طراحی و ساخت ابزار پزشکی و ثبت سیگنال‌های حیاتی می باشد و ارتباط زیادی با مهندسی برق دارد. مهندسی پزشکی بالینی بیشتر به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی ارتباط دارد. در ایران در مقطع کارشناسی مهندسی پزشکی بالینی، بیوالکتریک، بیو متریال و بیو مکانیک تدریس می شود.

وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر

امکان ادامه تحصیل در دوره کارشناسی ارشد در رشته مهندسی پزشکی در سه گرایش عمده بیوالکتریک، بیومکانیکی و بیومتریال فراهم است. همچنین این رشته دارای دکترای تخصصی نیز می باشد. دانشجو برای گذراندن دوره کارشناسی ارشد مهندسی پزشکی باید 38 واحد درسی و تحقیقاتی شامل 24 واحد درسهای تخصصی، 2 واحد سمینار و 12 واحد پروژه را با موفقیت بگذراند.

رشته های مشابه و نزدیک به این رشته
این رشته حدود 80% دارای دروس مهندسی الکترونیک است و لذا با مهندسی برق و الکترونیک در رابطه ای تنگاتنگ است. البته در این رشته از واحد های پزشکی قسمتهای فیزیولوژی و آناتومی هم تدریس می شود.

آینده شغلی و بازار کار
در حال حاضر بازار کار هیچ رشته ای در حد ایده آل نیست و این شامل حال رشته مهندسی پزشکی نیز می شود اما بدون شک وضعیت فارغ التحصیلان این رشته، نسبت به رشته های مهندسی دیگر، مطلوبتر است. چون ارزش اقتصادی وسایلی که مهندسین پزشکی طراحی، تعمیر، نگهداری یا خریداری می کنند، بسیار بالا است.

برای مثال اگر یک کامپیوتر یک یا دو میلیون تومان قیمت دارد، یک دستگاه پزشکی بطور متوسط ده‌ها میلیون تومان می ارزد. برای همین مسئولان بیمارستان‌ها بطور نسبی برای حفظ و نگهداری آنها اهمیت بسیاری قائل اند. این امر باعث شده تا خیلی از فارغ التحصیلان ما حتی دانشجویان ترم های آخر جذب بازار کار شوند بویژه اگر فارغ‌التحصیل این رشته اصراری نداشته باشد که در تهران کار کند، می تواند در شهرستان‌ها جذب بیمارستان‌ها، سازمان تامین اجتماعی و مراکز متعدد دیگر شود.

فارغ التحصیلان هم چنین می توانند در مراکز تحقیقاتی از قبیل موسسه استاندارد، بنیاد مستضعفان و جانبازان، مرکز تحقیقات وزارت دفاع و سایر مراکز تحقیقاتی مشغول کار شوند.

وزارت بهداشت، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، وزارت صنایع، سازمان تامین اجتماعی، بیمارستان‌های دولتی و خصوصی و … از سایر محل‌هایی هستند که مهندس پزشکی می تواند در آنجا مشغول شود.

وضعیت نیاز کشور به این رشته در حال حاضر
با توجه به توضیحات آورده شده و نوپا بودن این رشته در کشورمان به نظر می رسد تا سالیان متمادی امکان اشتغال برای فارغ التحصیلان این رشته میسر باشد ولی باید به موارد گفته شده، شرایط خاص جامعه و هماهنگ نبودن بخش مهندسی و بخش پزشکی را افزود. در نهایت می توان گفت برای ارتقای کیفی خدمات پزشکی، دستگاه‌ها و … نیاز به متخصصان این رشته روزافزون است.

در حال حاضر مسئولیت سفارش دستگاه‌های پزشکی بر عهده پزشکان است. متخصصانی که تنها نحوه استفاده از تجهیزات پزشکی را می دانند و هیچ اطلاعی از کیفیت فنی دستگاه‌ها ندارند. از سوی دیگر چون در بیمارستانها مسوولیت نگهداری و تعمیر تجهیزات پزشکی برعهده مهندس پزشکی نیست، بیمارستانهای ما به گورستانی از دستگاههای پزشکی تبدیل شده اند.
 
تجهیزاتی که به دلیل اشکال‌های جزئی استفاده نمی شوند. یکی از دانشجویان که برای کارآموزی به بیمارستان رفته بود، تعریف می کرد که یک یونیت (صندلی دندانپزشکی) را با وجود قیمت گران آن، فقط به خاطر این که سرپیچ لامپش خراب بود، کنار گذاشته بودند. البته تعویض یک قطعه یا تعمیر آن وظیفه مهندس پزشکی نیست. اما چون او به کلیت دستگاه اشراف دارد، می تواند اشکال آن را تشخیص دهد سپس تکنسین قطعه مورد نظر را تعویض یا تعمیر کند.

همچنین یک مهندس پزشکی می تواند یک دستگاه پزشکی را به درستی راه اندازی کرده و نحوه استفاده صحیح آن را به پرستاران یا دیگر کارکنان بیمارستان آموزش دهد. برای مثال بسیاری از دستگاه‌های پزشکی نیاز به یک زمین دارد (نقطه ای که پتانسیل آن صفر باشد). برای ساخت این زمین ما در ابتدا نیاز به چاهی داریم که عمق آن امکان دارد 2 متر، 10 متر یا 70 متر باشد تا از خطر برق گرفتگی جلوگیری شود. اما ما می بینیم که در بسیاری از بیمارستانها، زمین دستگاه را به شوفاژ وصل می کنند در حالی که این کار نه تنها غیرعلمی است بلکه خطرناک نیز می باشد. به همین خاطر در کشورهای پیشرفته در هر بیمارستانی، یک دپارتمان مهندسی پزشکی دارد که در بخش های مختلف بیمارستان فعالیت دارند.

برای مثال در اتاق عمل هنگامی که دکتر ارتوپد می خواهد پلاتین را در پای شکسته قرار دهد، ابتدا مهندس پزشک میزان گشتاوری که باید به پلاتین وارد شود اندازه گیری می کند تا از شکسته شدن پلاتین تحت فشارهای مختلف جلوگیری شود و سپس پزشک عمل جراحی را انجام می دهد. یا در کنار اتاق عمل یک کارگاه تراش وجود دارد و میله هایی را که در شکستگی های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند، برحسب شکل و اندازه عضو شکسته شده، می تراشند تا عضو شکسته پس از ترمیم کوتاه یا بلند نشود حال این وظیفه یک مهندس پزشکی است که دستور ساخت یا تراشیدن میله ها را بدهد.

در نهایت یک مهندس پزشکی می تواند در مؤسسات و شرکتهای خصوصی یا دولتی، در زمینه ساخت تجهیزات پزشکی فعالیت کند. برای مثال فارغ‌التحصیلان این رشته به راحتی می توانند دستگاه شنوایی سنجی را بسازند. دستگاهی که به وسیله آن باید تمامی کودکانی که می خواهند برای سال اول دبستان ثبت نام کنند، مورد سنجش شنوایی قرار گیرند. اما متاسفانه حتی بعضی از مراکز استانهای ما چنین دستگاهی را ندارند.

این همه ، بیانگر ضرورت حضور متخصصان مهندسی پزشکی در جامعه است.

پیش بینی وضعیت آینده رشته در ایران
با توجه به توضیحات گفته شده آینده این رشته در ایران از چشم انداز روشنی برخوردار است. به شرط هماهنگی بخش پزشکی و بخش مهندسی. ضرورت وجود مهندسان پزشکی در بیمارستان‌ها، خرید تجهیزات و … در صرفه جویی اقتصادی هم کاملاً احساس می شود. در نهایت می توان گفت که زمینه توسعه این رشته فراهم است و برای کار بیشتر فضای مناسبی دارد.