با رشته باستان شناسی آشنا شوید

خبرنامه دانشجویان ایران: داوطلبانی که در کنکور شرکت کرده اند، رشته هایی را در ذهن برای آینده تحصیلی خود در نظر گرفته اند که با انتشار کارنامه اولیه توسط سازمان سنجش، می توانند 100 کد رشته محل را انتخاب کنند و آینده تحصیلی داشته باشند. بر حسب ضرورت، رشته ها را در همه گروه های آزمایشی معرفی خواهیم کرد.

به گزارش خبرنگار صنفی- آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ رشته باستان شناسی در ایران زیر  مجموعه رشته علوم انسانی به حساب می آید. البته از چند سال پیش دانشکده های هنر نیز اقدام به راه اندازی رشته باستان شناسی در مقطع کاردانی کردند.

برخی رشته باستان شناسی را با رشته تاریخ یکی می دانند یا اینکه این رشته را کاملا مشابه رشته تاریخ به حساب می آورند اما در این باره باید تاکید کنم که این دو رشته اگرچه مشابهت هایی باهم دارند اما یکی به حساب آوردن این دو اشتباه است.

رشته تاریخ با توجه با آثار موجود به بحث می پردازد امارشته باستان شناسی با توجه به حدسیات به کاوش می پردازد. باستان شناسان با توجه به یافته هایی که در کاوش ها به دست می آید می باید فرهنگ نحوه زندگی و حتی روابط اجتماعی گذشتگان را تدوین کنند.

باستان شناس فردی است که در محل های باستانی کاوش می کند، یافته ها را مورد مطالعه قرار می دهد و پس از تعیین ارزش مادی و معنوی و تخمین قدمت آثار، آن ها در بازار عتیقه فروش ها به فروش می رساند.

در گذشته ای نه چندان دور، جامعه ما چنین دیدگاهی نسبت به باستان شناش داشت. در واقع مردم باستان شناس را با عتیقه فروش یا عتیقه جمع کن یکی می دانستند.  اما در حقیقت باستان شناس یک تاجر یا عتیقه جمع کن نیست. بلکه یک محقق است؛ محققی که شواهد لازم را برای تحقیقات خود از طریق بررسی، پژوهش و کاوش در نقاط مختلف جهان که روزی محل تردد، سکونت یا هر نوع فعالیت انسانی بوده است، به دست می آورد سعی دارد تا گذشته را براساس یافته های خود باز سازی کنند. در واقع روشن کردن گذشته هر جامعه از نظر فرهنگی، اجتماعی ، سیاسی یا مذهبی بدون مرجعه به نظر باستان شناس دشوار یا غیر ممکن است.

باستان نشاسی به سه دوره پیش از تاریخ، تاریخی و اسلام  می پردازد. دانشجویان در طی چهار سال با آثار باستانی دوران پیش از تاریخ ایران، بین النهرین و مصر و تمدن و فرهنگ اسلامی آشنا می شوند.

کشف یک اثر جدید، هدف غایی هر باستان شناس است. هدفی که با کار و تلاش در گرمای کویر و در سرمای کوهستان و با تحمل سختی ها و مشکلات بسیار می توان به آن دست یافت.

رشته باستان شناسی در ایران:

تنها یک سال پی از تاسیس دانشگاه تهران، یعنی در سال 1314 ، رشته باستان شناسی در دانشکده ادبیات دائر شد و بدین ترتیب تدریس علمی باستان شناسی در ایران آغاز شد. بدین ترتیب زمینه ساماندهی پژوهش های باستان شناختی و اداره عملی آن در سطح کشور به وسیله فارغ التحصیلان ایرانی رشته باستان شناسی دانشگاه تهران فراهم آمد.

باستان شناسی با دستیابی به راه حل هایی که انسان گذشته برای مسائل گوناگون یافته بود به ما امکان می دهد تا به کمک ابزار نوین کارآمد ترین پاسخ ها برای مسائل مشابه امروزی بیابیم.

توانایی های مورد نیاز و قابل توصیه

توانایی علمی: داشتن اطلاعاتی مناسب در زمینه تاریخ و جغرافیای ایران و کشورهای همسایه و همچنین تسلط به زبان انگلیسی برای دانشجویان این رشته ضروری به نظر می رسد.

توانایی جسمی: باستان شناسی با کار و تلاش در گرمای کویر و در سرمای کوهستان و با تحمل سختی ها و مشکلات بسیار همراه است. معروف است که می گویند باستان شناسی 50 درصد روی زمین و 50 درصد زیرزمین است. به همین دلیل باستان شناسی نمی تواند برای افراد علاقمند به پشت میز نشینی رشته مناسبی باشد.

علاقمندیها: باستان شناس باید علاقمند به کار در طبیعت باشد. یعنی اگر جوانی عاشق کاوش و جستجو و کشف مجهولات و نقاط تاریک تاریخ گذشته نباشد، نمی تواند در این رشته موفق گردد.

وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر (کارشناسی ارشد و …)

رشته باستان شناسی در ایران تا مقطع دکترا تحصیل می شود. این رشته هم در مقطع کارشناسی ارشد و هم در مقطع دکترای تخصصی در ایران تدریس می شود.

رشته های مشابه و نزدیک به این رشته

با توجه به ماهیت و نوع خاص این رشته، به نظر می رسد که رشته هایی نظیر: مدیریت جهانگردی، تاریخ و جغرافیا، موزه داری، مرمت و احیای بناهای تاریخی و … نزدیک تر به این رشته می باشند.

آینده شغلی و بازار کار

کشور ایران با وجود جاذبه های فرهنگی بسیار سالانه تنها چندهزار نفر جهانگرد را جذب خود می کند. ایران بهشت باستان شناسی است اما در بازار جهانی توریست، حضوری کمرنگ داریم.

اما چرا این سرمایه زوال ناپذیر در کشور ما شکوفا نشده است؟

برای رونق بازار جهانگردی باید به مسائل بسیاری توجه نمود که بعضی از آنها خارج از کار یک باستان شناس است. اما آنچه به رشته  باستان شناسی باز می گردد، گمنام ماندن جاذبه های تاریخی و فرهنگی ایران می باشد. تا جایی که نه تنها جهانگردان بلکه حتی مردم کشورمان نیز با بسیاری از آثار تاریخی و فرهنگی ایران بیگانه هستند و این به دلیل آن است که معرفی و حفظ آثار باستانی بر عهده باستان شناسان نیست. یعنی در حالی که ما تعداد قابل توجهی فارغ التحصیل باستان شناسی بیکار داریم، بسیاری از آثار باستانی کشور ما هنوز شناسایی و ثبت نشده است و حتی آثار ثبت شده نیز، بخوبی حفظ و یا معرفی نمی شوند.

در بسیاری از کشورهای دنیا مسائل مربوط به حفاری و حفاظت از میراث فرهنگی هر شهر برعهده شهرداری است تا شهرداری با ایجاد بخش باستان شناسی و با جذب فارغ التحصیلان رشته باستان شناسی در آن، به این مهم بپردازد. اما در کشور ما متولی باستان شناسی، سازمان میراث فرهنگی کشور است و این مرکز هم دامنه فعالیت هایش محدود می باشد و در نتیجه تعداد اندکی از فارغ التحصیلان آن هم در سطح کارشناسی ارشد، جذب این مرکز می شوند.

با وجود این که در کشور ما زمینه های ملی رشته باستان شناسی وجود دارد و ما دارای فرهنگ و پیشینه پرباری هستیم و باید حداقل در منطقه، باستان شناسی ما حرف اول را بزند اما متأسفانه در زمینه مطالعات باستان شناسی بسیار ضعیف عمل می کنیم. به همین دلیل به داوطلبان آزمون سراسری توصیه می شود که اگر می خواهند وارد دانشگاه شوند تا بعد از لیسانس پول یا کار راحتی به دست بیاورند، رشته باستان شناسی را انتخاب نکنند. چون حداقل در سطح لیسانس موقعیت کاری این رشته بسیار محدود می باشد. اما اگر عاشق و شیفته تاریخ، تمدن و فرهنگ کشورشان هستند، بدانند که این رشته آنها را راضی خواهد کرد.

پیش بینی وضعیت آینده رشته در ایران

به نظر می رسد با توجه به گسترش روند جذب توریست و جهانگرد در ایران و پرداختن بیشتر به این موضوع از جانب سازمانهای مربوطه در طی سالهای آینده شاهد شکوفایی این صنعت باشیم و فارغ التحصیلان بیشتری در نقاط مختلف و کاوشهای گوناگون مشغول به خدمت شوند ولی در مقطع فعلی همان مشکلات گفته شده از قبیل بیکاری و هم سنخ نبودن ماهیت کار با تواناییهای فارغ التحصیلان همچنان به چشم می خورد.