براساس قانون برنامه پنجم توسعه باید پنج هزار مگاوات نیروگاههای بادی و خورشیدی احداث میشد، که به دلیل پایینبودن قیمت برق مشترکین ترجیح میدهند از شبکه کنونی که هزینه کمتری دارد، برق دریافت کنند؛ بنابراین از نصب نیروگاه تجدیدپذیر استقبال کمتری شده است.
خبرنامه دانشجویان ایران: نمایندگان مجلس روز گذشته در مصوبه ای وزارت نیرو را موظف به اختصاص اعتباری حدود 400 میلیارد تومان برای توسعه شبکه برق روستایی و تولید برق تجدیدپذیر کردند.
به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»، نمایندگان در نشست علنی امروز (یکشنبه 10 اسفندماه) مجلس شورای اسلامی، در جریان بررسی بخش هزینه ای لایحه بودجه 1394، با بند ز تبصره 9 ماده واحده این لایحه موافقت کردند. براساس این مصوبه وزارت نیرو موظف به اختصاص اعتباری حدود 400 میلیارد تومان برای توسعه و نگهداری شبکه های برق روستایی شد.
در بند ز این تبصره آمده است که وزارت نیرو موظف است، علاوه بر دریافت بهای برق به ازای هر کیلو وات ساعت برق فروختهشده، مبلغ سی (30) ریال بهعنوان عوارض برق در قبوض مربوطه درج و از مشترکین برق از جمله باغشهرها و خانهباغهای اطراف روستاها و شهرها بهاستثنای مشترکین خانگی روستایی و چاههای کشاورزی دریافت نماید. وجوه حاصله به حساب خاصی نزد خزانهداریکل کشور واریز میشود و حداکثر تا سقف چهار هزار میلیارد(4.000.000.000.000) ریال صرفاً بابت حمایت از توسعه و نگهداری شبکههای برق روستایی و تولید برق تجدیدپذیر و پاک، توسط شرکت توانیر هزینه میگردد.
بیان مسئله
افزایش واحدهای تولیدی، صنعتی و مصرف کنندههای خانگی گسترش مصرف سالانه برق را به همراه دارد، مسئله ای که کشورها هر سال هزینه های زیادی را برای تامین برق مصرفی واحدها می کند. که این رویکرد ضرورت و اهمیت برنامه ریزی لازم در خصوص تامین نیازهای بخش های اقتصادی به حامل های انرژی به ویژه برق، بیش از پیش آشکار می شود.
طی ده سال اخیر به غیر از سه سال رشد مصرف برق در کشور بیش از ۵ درصد بوده است درحالی که میزان رشد ظرفیت نیروگاهی از سال ۹۰ با شیب نزولی همراه بوده است به طوری که میزان رشد این بخش از ۸.۸ درصد در سال ۸۹ به ۲ درصد در سال ۹۳ رسیده است که علت آن نابسامانی اقتصاد برق و اختلاف زیاد بین قیمت تمام شده و فروش برق است.
نکته مهمی که در این بین وجود دارد توجه به بهره وری است که مسئولان امر علاوه بر توجه به اقتصاد صنعت برق باید به افزایش بهره وری انرزی الکتریکی در درون سازمان و برون سازمان توجه کنند. کاهش تلفات برق٬ افزایش راندمان نیروگاهها٬ توسعه انرژی های تجدیدپذیر به ویژه در روستاهای دور افتاده و صعب العبور از راهکارهایی است نیازمند سرعت بخشی بیشتری است.
در این میان افزایش نیروگاههای سوخت فسیلی (گازی – دیزلی- هسته ای- ذغال سنگ و...)، به دلیل راندمان پایین، هزینه بالا، تلفات زیاد نمیتواند راه حل خوبی برای توسعه تولید برق باشد، به همین علت دولت ها به دنبال استفاده از سیستم های تولید پراکنده (DG) برای جبران کسری تولید میروند.
چرا سیستمهای تولید پراکنده:
سیستم های تولیدپراکنده (DG) توانسته است علاقه زیادی را بدلیل عوامل اقتصادی و زیست محیطی به خود جلب کند؛ این منابع، منافع بالقوه ای از جمله بهبود قابلیت اطمینان سیستم؛ کاهش انتشار گازهای گلخانه ای، کاهش تلفات انرژی و افزایش انعطاف پذیری در سرمایه گذاری را بهمراه داشته است.
امروزه علاوه بر مزایای گسترش سیستم های تولید پراکنده، نفوذ DG باعث افزایش یک چالش قابل توجه برای شبکه انتقال و شبکه های توزیع سنتی در امر طراحی اتصال تجهیزات شده است.
به این معنی که ادغام یک DG به یک شبکه غیر فعال یک عنصر دینامیکی جدید با توجه به تنوع و عدم قطعیت ذاتی در بهره برداری از منابع انرژی تجدید پذیر بوجود می آورد. به همین دلیل بسیار مهم است که این مسئله در برنامه ریزیها در نظر گرفته شود.
بار یک شبکه توزیع همواره به دلیل درخواست های مصرف کننده در حال تغییر است. در برخی از مناطق صنعتی خاص، مشاهده شده است که زیر برخی از شرایط بارگذاری بحرانی، سیستم توزیع دچار فروپاشی ولتاژ می شود.
اتصال واحدهای تولید پراکنده به سیستم توزیع، بر جریان قدرت و ولتاژ سیستم و پروفایل ها به ازای تنوع بارها تاثیر گذار است. به همین دلیل اهمیت ویژگی های بار در مطالعات شبیه سازی سیستم قدرت از مهمترین کارهای مطالعاتی است.
در جدول زیر چشم انداز استفاده سیستم های تولید پراکنده تجدید پذیر آمده است که نشان میدهد که تا سال 2040 میزان استفاده از این سیستم ها بطور چشمگیری افزایش می یابد.
وضعیت تولید سیستم های تجدید پذیر در ایران
طبق آمار رسمی که شرکت توانیز منتشر کرده است، در پایان بهمن ماه سال جاری کمتر از 5درصد تولید برق کشور توسط سیستم های تولید پراکنده صورت می گیرد (اگر واحدهای برق آبی در نظر گرفته نشود)، مسئله ای که همایون حائری مدیر عامل توانیر چندی پیش از تامین 10درصدی ظرفیت برق کشور تا پایان سال 1400خبر داده است: " پس بر اساس برنامه ریزی صورت گرفته تا سال ۱۴۰۰ حدود ۱۰ درصد برق کشور معادل ۱۲ هزار مگاوات از طریق انرژی های خورشیدی و بادی تامین می شود."
البته در این میان قیمت بالای شبکه های تولید پراکنده را می توان به عنوان یکی از دلایل عدم استقبال و رجوع به واحدهای سنتی نه تنها در ایران بلکه در جهان عنوان کرد، بطوری که واحدهای خورشیدی که تا چند سال گذشته به عنوان اولین گزینه استفاده از شبکه های تولید پراکنده مطرح میشد به دلیل هزینه سنگین اولیه و غیر صنعتی بودن آن (در حال حاضر)، استفاده از واحدهای بادی در دستورکار قرار گرفته است که توسعه مزارع بادی بینالود، منجیل و عون بن علی در همین زمینه بوده است. در همین زمینه حمید چیتچیان وزیر نیرو اخیرا در مصاحبه ای درباره دلایل عدم استقبال از انرژی های نو گفته بود: "براساس قانون برنامه پنجم توسعه باید پنج هزار مگاوات نیروگاههای بادی و خورشیدی احداث میشد، که به دلیل پایینبودن قیمت برق مشترکین ترجیح میدهند از شبکه کنونی که هزینه کمتری دارد، برق دریافت کنند؛ بنابراین از نصب نیروگاه تجدیدپذیر استقبال کمتری شده است. سرمایهگذاری اولیه در نیروگاههای تجدید پذیر بالاتر است، اما هزینههای نگهداری سالانه آنها کمتر از سایر نیروگاهها است."
جالب اینجا است که همان موقع وزارت نیرودر اطلاعیه در راستای حمایت از استفاده کنندگان از واحد های تجدید پذیر تاکید کرده بود: "هر کسی در منزل از سیستم فتوولتاییک (خورشیدی) استفاده کند، وزارت نیرو ۵۰ درصد هزینه نصب نیروگاه را میدهد."
استفاده از واحد های DG تنها راه برون رفت از وضعیت فعلی
به هر حال به نظر می رسد مصوبه اخیر مجلس با تمام مشکلات پیش روی تنها راه تامین برق "پاک" چندسال آینده ایران است. این مسئله آنجایی مهم می شود که با تمام شدن منابع فسیلی در چند سال آینده کشورهایی می توانند حرفی برای گفتن در بحث تکنولوژی های تولید برق داشته باشند که از امروز کارای زیر بنایی انجام داده اند.
* گزارش از محمدرضا حیاتی/ کارشناس ارشد برق