به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»، عماد رفیعی * در مطلبی با عنوان «متقاضی نامعلوم نفتای پالایشگاه سیراف»، درباره نقاط ضعف طرح پالایشی سیراف می نویسد: طرح پالایشی سیراف که در سال 93 از سوی وزارت نفت مطرح شد به عنوان بزرگترین طرح پالایشگاه میعانات گازی کشور و نمونه‌ای از مشارکت بخش خصوصی در این عرصه، از اهمیت بالایی برخوردار است. گرچه طرح مذکور از جنبه‌های گوناگونی از قبیل برنامه‌ریزی جهت پالایش میعانات گازیِ تولیدی با راه اندازی فازهای آتی پارس جنوبی، پرهیز از خام فروشی و نهایتا ارائه مدل جدیدی از «سرمایه‌گذاری بخش خصوصی» حائز اهمیت است، اما در عین حال دارای اشکالات و نقاط ضعف مهمی است که لزوم انجام بررسی‌های کارشناسی بیشتر در این زمینه و نهایتا اصلاح آنها را افزایش می دهد.
.png)
شکل1- نمودار دایره‌ای توزیع فراورده‌های طرح پالایشی سیراف
در محاسبه شاخص‌های اقتصادی یک طرح صنعتی خصوصا نرخ بازگشت سرمایه، عوامل متعددی از جمله حجم سرمایه‌گذاری اولیه، طول مدت سرمایه‌گذاری، میزان سود سالانه و عمر مفید طرح نقش دارند. اما میزان سود سالانه موثرترین عامل اقتصادی بودن یک طرح است و می‌تواند سایر عوامل را تحت تاثیر خود قرار دهد. سود سالانه به بازار فروش مناسب برای محصولات و قیمت تمام شده محصولات در برابر هزینه تمام شده تولید آن¬ها وابسته است. نفتا، نفت‌گاز (گازوئیل) ، LPG و سوخت جت مهمترین محصولات پالایشگاه سیراف هستند و همانطور که در شکل1 مشخص است نفتا (نفتای سبک و سنگین) 58٪ محصولات این واحد را تشکیل می‌دهد. بنابراین بررسی وضعیت بازار این محصول می‌تواند تا حدود زیادی موقعیت اقتصاد این طرح پالایشی را شفاف کند.
علیرغم اینکه نفتا و نفت‌گاز به عنوان مهمترین فراورده‌های تولیدی پالایشگاه¬های سیراف هستند و مجموعا 88 درصد محصولات پالایشی این طرح را تشکیل می‌دهند، اما مطابق شکل 2، این دو محصول بعد از نفت کوره جزء کم‌ارزش‌ترین فراورده‌های نفتی به حساب می¬آیند.
آنچه امروزه در عرصه تجارت جهانی از اهمیت خاصی برخوردار است، تولید و عرضه محصولات با ارزش افزوده بالاتری است که از بازار و تجارت بین‌المللی و منطقه‌ای خوبی برخوردار باشند تا با سوق دادن صنعت پالایشی کشور به سمت تولید این فراورده‌ها، موجبات ارزش آفرینی بیشتر این صنعت را فراهم آورد و منجر به ایجاد انگیزه حضور بخش‌های خصوصی کشور برای سرمایه‌گذاری شود. بنابراین الزامی است که برنامه‌ریزی‌های تولید محصولات پالایشی ناظر به بازار و میزان تقاضای آنها صورت بگیرد تا منجر به ایجاد مشکلات در فروش محصولات در سال های آتی نشود.
مجری و مدیرعامل طرح پالایشی سیراف در وزارت نفت معتقد است که ستفاده از نفتا در دنیا برخلاف بنزین، رو به افزایش است. بنابراین در مرحله نخست، طراحی این پالایشگاه با تولید محصولاتی از این دست آغاز میشود.
برای بررسی رویکرد مطرح شده از سوی طراحان سیراف، وضعیت تولید و مصرف نفتا در داخل کشور، آسیا و همچنین وضعیت تغییرات قیمت نفتا از ابتداییترین موضوعات اقتصادی این طرح برای بررسی دقیق تر است. بررسی روند تغییر قیمت نفتا در فوب خلیج فارس، رتردام، مدیترانه و سنگاپور در سال 2014 نشان می دهد که از ماه جولای سال گذشته، افت شدید قیمتی در بازار جهانی نفتا اتفاق افتاده است. قیمت فوب خلیج فارس نفتا از جولای 2014 تا ژانویه 2015 همواره نزولی بوده است و در ژانویه 2015 به 9/47 دلار به ازای هر بشکه رسیده است (شکل 2).
هرچند علت افت قیمت نفتا در درجه اول کاهش قیمت نفت خام در اواخر سال 2014 و وابستگی قیمت فراورده‌های نفتی به آن است ولی دومین علت این کاهش شدید قیمت، پایین بودن میزان تقاضای جهانی نفتا نسبت به عرضه بوده است. اظهارات قمصری، مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران مبنی بر اینکه عرضه نفتا در بازار نسبت به تقاضای این محصول به شدت فزونی گرفته است و پالایش‌گرها برای فروش نفتای خود با مشکل مواجه هستند ناظر بر عرضه مازاد نفتا در بازارهای جهانی است.
بررسی روند عرضه و تقاضای نفتا در سطح بین المللی در سال‌های آتی نیز حکایت از افزایش عرضه نفتا به دلیل افتتاح واحدهای CDU خصوصا در هند و کشورهای آسیایی دارد. بنابراین نفتا به عنوان مهمترین محصول طرح پالایشی سیراف نه تنها دچار افت قیمت شده بلکه از تقاضای بسیار پایینی در سال های آتی برخوردار است.
به دلیل سیاست‌های ناصحیح در توسعه صنایع نفت، گاز و پتروشیمی کشور، اکثریت قریب به اتفاق طرح‌های توسعه پتروشیمی‌های کشور برپایه خوراک گاز قرار دارند و سرمایه‌گذاران کشور انگیزه خاصی برای گسترش پتروشیمی‌های خوراک مایع -که مهمترین خوراکشان را نفتا تشکیل می‌دهد- ندارند. این در حالی است که هم‌اکنون بخش عظیمی از انبارهای جنوب کشور توسط حجم مازاد نفتای تولیدی پالایشگاه های نفت کشور، اشغال شده است.
متاسفانه وزارت نفت در راستای «تنظیم‌گری و تسهیل‌گری» در زمینه «عدم خام فروشی و تکمیل زنجیره ارزشِ» فراورده‌های نفتی ، صرفا به افزایش تولید نفتا به عنوان خوراک پتروشیمی‌های مایع اهتمام ورزیده و اعلام می‌کند با تولید نفتا و استفاده از آن در صنایع پتروشیمی می‌توان تبعات اقتصادی کاهش قیمت جهانی نفت را مدیریت کرد. این در حالی است که با وجود تولید نفتا بیشتر از نیاز واحدهای پتروشیمی داخلی در سال های اخیر ، تقریبا هیچ طرح جدید پتروشیمی بالادستی خوراک مایعی در حال توسعه نیست. با توجه به همین موضوع و با عنایت به تقاضای پایین نفتا در بازارهای جهانی، مشخص نیست عرضه نفتای تولیدی طرح پالایشی سیراف در سال های آتی مورد تقاضای چه شرکت هایی خواهد بود؟
منابع:
(1): نشریه روزانه «بازار جهانی نفت»، مدیریت امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران
(2): گزارش کاهش قیمت نفت و فراورده‌های نفتی در سال‌های 2014 و 2015، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، 27 بهمن 93
