به گزارش خبرنگار«خبرنامه دانشجویان ایران»؛ دکتر میثم موسایی در سمینار بانکداری بدون ربا که به همت بسیج دانشجویی دانشگاه شیراز و بخش اقتصاد این دانشگاه برگزار شد، با اشاره به اینکه اقتصاد اسلامی در دنیای امروز موضوعیت دارد و بیش از نیم قرن در دنیای شیعه سابقه دارد، گفت: بعد از انقلاب اسلامی ایران تشکل‌های متعددی برای سامان دادن به رشته اقتصاد اسلامی ایجاد شدند و هنوز رشته نوپایی است.
وی تصریح کرد: نظام اقتصاد اسلامی، انسانی و اخلاقی است و تا جامعه را نسازیم عملی نمی‌شود و انجمن اقتصاد اسلامی هنوز نهادی نوپاست و نیاز به آبیاری دارد و جای کار بسیاری دارد.
عضو انجمن علمی دانشگاه تهران با تأکید بر اینکه امروز به دلیل خستگی بشر از کالایی شدن و به هم ریختن اخلاق، گرایش به اقتصاد اسلامی بیشتر از همیشه است، عنوان کرد: اخلاق و عدالت که گمشده انسان امروز است شاه‌کلید اقتصاد اسلامی است.
موسایی گفت: در دنیای سرمایه‌داری هم به اقتصاد اسلامی رو می‌آورند چون احساس می‌کنند پنجره‌ای است که می‌توانند از آن برای حل مشکلاتشان استفاده کنند. هرچند ممکن است علاقه‌ای به اسلام نداشته باشند؛ چون سیستم بانکداری اسلامی بر مبنای مشارکت است ترجیح می‌دهند به این عرصه ورود کنند چون پیش‌بینی می‌کنند این موضوع در غرب هم شکست نخورد.
ربا فقط حکم عقلی و سنتی نیست و فقها چه در اسلام و چه در همه ادیان الهی ربا را حرام اعلام کرده‌اند
رئیس انجمن علمی اقتصاد اسلامی ایران با اشاره به اینکه تعریف ربا روشن است ولی تعریف موضوعی آن روشن نیست و یک اقتصاد دادن صلاحیت نظر دادن درباره ربا را ندارد مگر اینکه فقیه باشد، عنوان کرد: ربا فقط حکم عقلی و سنتی نیست و فقها چه در اسلام و چه در همه ادیان الهی ربا را حرام اعلام کرده‌اند.
وی با بیان اینکه تعریف مفاهیم همراه با بستری است که گاهی در گذر زمان فراموش می‌شود، اظهار کرد: در مورد ربا هم همین‌طور است، دریافت و پرداخت اضافی در معاملات، عرف سنتی ربا است که این تعریف در دل یک اقتصاد پایا ایجاد شد که فقط حیثیت مصرفی داشتند.
موسایی با مطرح‌کردن اینکه ربا را نمی‌توانیم به شکل سنتی تعریف کنیم و متأسفانه بانکداری ما به شکل سنتی تعریف شده است، افزود: تعریف ربا در سیستم پایاپای و کالا به کالا صورت می‌گیرد ولی امروز تکثیر و تولید با هزینه پایینی صورت می‌گیرد، اما امروزه بشر چیزی به نام پول خلق کرده که کاملاً اعتباری و وسیله‌ای برای مبادله است که پشتوانه مشخص ندارد.
وی با تأکید بر اینکه می‌توانیم نگرشی جدید به پول، بهره و تورم داشته باشیم و بانکداری کاراتری تعریف کنیم، اظهار کرد: حکم ربا در قرآن بیان شده و علت تحریم ربا بیان شده است. قرآن می‌گوید ربا کاملاً حرام است و جنگ با خداست و در ادامه می‌افزاید نه ستم کنید و نه ستم بپذیرید که این یعنی نه ربا بگیرید و نه بدهید.
وقتی در جامعه‌ای نرخ کاهش سالیانه ارزش پول 20 درصد است، نظام بانکداری با چالش مواجه می‌شود
رئیس انجمن علمی اقتصاد اسلامی ایران با اشاره به اینکه در 36 سال گذشته کاهش متوسط سالیانه پول در کشور ما 26 درصد بوده و قیمت‌ها 700 برابر شده است، افزود: وقتی در جامعه‌ای نرخ کاهش سالیانه ارزش پول 20 درصد است، نظام بانکداری با چالش مواجه می‌شود.
بزرگ‌ترین مشکل بانکداری ما عدم حل مشکلات نظری است
وی بیان داشت: بزرگ‌ترین مشکل بانکداری ما عدم حل مشکلات نظری است.
عضو انجمن علمی دانشگاه تهران اضافه کرد: سیستم فعلی بانکداری ما مشکلات زیادی دارد که نمی‌توانند به وظیفه اصلی خود که تجهیز منابع برای رشد سرمایه‌گذاری است عمل کند؛ چون منابعی در اختیار ندارد و کسی پول در بانک نمی‌گذارند، صورت تمام عملیات بانک‌ها مطابق تعریف سنتی است ولی ماهیتشان صوری است. سپرده‌ها کم است و بانک‌ها نمی‌توانند وام دهند و بازار ربا بیشتر از حجم بانک‌های رسمی کشور است که خارج از ضوابط بانک مرکزی است.
ربا باعث فاصله طبقاتی می‌شود
وی با تأکید بر اینکه ربا باعث فاصله طبقاتی می‌شود، افزود: در حال حاضر فقط فقرا پولشان را در بانک می‌گذارند که ما هم داریم به آن‌ها ضرر می‌زنیم. مرکزی هرسال نرخ تورم را اعلام می‌کند و این باعث می‌شود بانک نتواند تجهیز منابع کنند و الان خیلی بانک‌ها در آستانه ورشکستگی هستند.
موسایی گفت: فلسفه تحریم ربا رواج قرض‌الحسنه بوده و الان کسی حاضر نیست قرض دهد و طبق مطالعاتی که ما در پنج استان انجام داده‌ایم در شرایط تورمی فعلی کسی کمتر حاضر است قرض دهد.
وی اظهار کرد: نباید فکر کنیم تعریف ربا مقدس است و همیشه باید آن را بپذیریم، این تعریف را الآن می‌توانیم تغییر دهیم ولی ما اجاره ندادیم در حوزه بانکداری نظرات مختلف ارائه شود که از نظر من امکان اصلاح این روند وجود دارد و از نظر من یک نو روتوش کاری است تا مانی که در جامعه‌ای اخلاق، عدالت و فرهنگان شکل نگیرد این موضوع قابل پیاده شدن نیست، فرهنگ روح تمدن و رفتار ماست؛ این را فراموش کردیم و می‌خواهیم با بخشنامه درستش کنیم. با چالشی بزرگ در بانکداری مواجه‌ایم و می‌شود فکری برایش کرد، به عنوان اقتصاد دادن معتقدیم وقتی احکام را پیاده می‌کنیم باید به ظرف پیاده‌سازی آن دقت کنیم و خدا این را به ما واگذار کرده و علت هم این بوده که عقل کفایت لازم را داشته است.
کشور ما طبق آمار، جزو پنج کشوری است که بیشترین تورم را در سال‌های گذشته داشته است
وی با اظهار این نظر که در شرایط فعلی که خیلی مردم اعتقاد لازم را به ربا ندارند و اول باید فکری برای تورم کنیم، افزود: کشور ما طبق آمار، جزو پنج کشوری است که بیشترین تورم را در سال‌های گذشته داشته است.
موسایی اظهار کرد: اگر تعریف ربا را تغییر دهیم، کاهش ارزش پول را جبران و از موضوع ربا خارج می‌شویم، اگر در شرایط تورم، تعریف سنتی ربا را قبول کنیم مالکیت افراد زیر سؤال می‌رود، چون مالیات اجباری می‌دهند و پولشان از بین می‌برند.
رئیس انجمن علمی اقتصاد اسلامی ایران با اشاره به اینکه سیستم فعلی متأسفانه هم درست اجرا نمی‌شود و باید برایان فکری کرد و متأسفانه برای حل مشکل سیستم بانکداری راه‌حلی هم فعلاً نداریم؛ اظهار کرد: مقررات سیستم فعلی صوری است، اگر بانک‌ها قرار باشد کارمند بپذیرند باید دانشجویان رشته بانکداری اسلامی اولویت داشته باشند ولی در آگهی‌های استخدامی این را نمی‌بینیم، باید به رشد و توسعه این رشته در کشور کمک کنیم و به دانشگاه شیراز که این رشته را تعریف کرده تبریک می‌گویم.
وی در پایان اظهار کرد: به دلیل کمبود مقاله انتشار مجلات انجمن اقتصاد اسلامی عقب‌افتاده و دست کمک به سمت اساتید و دانشجویان دراز می‌کنیم. باید همراه با هم این کار را انجام دهیم. این راه پر نشیب و فراز است چون نوپا است و نباید با اقتصاد کلاسیک که چند صدسال عمر دارد مقایسه کنیم، دنیای غرب هم از حاکمیت پول و سرمایه خسته شده و دنبال اصلاح هستند و اقتصاد اسلامی می‌تواند به کاستی‌های نظام سرمایه‌داری کمک کند.
اصولاً دریافت هرگونه اضافه‌ای در قرض دادن قابل‌قبول نیست
دکتر حسین مرزبان عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز با تأکید بر اینکه اصولاً دریافت هرگونه اضافه‌ای در قرض دادن قابل‌قبول نیست، گفت: ربا برای ما بازده عملیات استقراضی است و این منحصر به اسلام نیست. اسلام اجازه داده در مواردی که می‌شود مشارکت کرد سود را بگیریم ولی اینکه بگوییم ربا مجاز است را خلاف شرع میدانم.
وی تصریح کرد: ما فقهی فعال داریم و اگر می‌خواهیم مشکلاتمان را حل کنیم، به عمق قضیه توجه کنیم و خدا کمک می‌کند اما اگر جوری حرف بزنیم که دیگران خوششان بیاید خدا به دادمان برسد.
دکتر ابراهیم هادیان، عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز نیز گفت: در صدر اسلام مردم برای امرار معاش قرض و نه برای تجارت می‌گرفتند، عرف هم این حکم را می‌کرد که اگر فرد نتواند اصل و اضافات را پرداخت کند باید خود را در بردگی قرض‌دهنده قرار می‌داد و یا دخترش یا در اختیار وی قرار می‌داد که این به معنای ضدیت با اسلام است، در احادیث داریم که رباخواری زنا با محارم در خانه خداست.
وی با اشاره به اینکه غلط است که بگوییم هرگونه بهره به معنای ربا است، افزود: در اسلام در قرض حکم روی اصل مال یعنی کالایی است که برای آن قرض گرفته شده و پول معیار نیست یعنی اصل بر ارزش حقیقی برمی‌گردد.
عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز با بیان اینکه نیاز به نگاهی جدیدی در این زمینه داریم، گفت: بهره زیاد سرمایه‌گذاری را با مشکل مواجه می‌کند و اثر منفی دارد و اسلام هم معتقد است جاهایی به ضرر صاحب سرمایه منجر می‌شود. قیمت تمام شده به بهره بستگی دارد و همه با بهره زیاد مخالف هستند.
هیچ فعالیت منفی اقتصادی در اسلام حکمی مثل ربا ندارد و جنگ با خدا اعلام نشده است
هادیان با بیان اینکه شارع، حکم ربا را گفته ولی مفهوم و مصداقش را نداریم، گفت: بین صاحب‌نظران بزرگ دینی اختلاف‌نظر در بیان مصداق است و اگر در درک مفهوم دقت شود در درک مصداق این‌قدر با مشکل مواجه نمی‌شویم.
وی با تأکید بر اینکه هیچ فعالیت منفی اقتصادی در اسلام حکمی مثل ربا ندارد و جنگ با خدا اعلام نشده است، گفت: حکم سخت ربا فقط برای آثار اقتصادی آن نیست، بحث ربا از این جهت شدیدترین برخورد را دارد که آثار و زیان‌های اجتماعی زیادی ایجاد می‌کند که اساس هدف اسلام و قران را زیر سؤال می‌برد.
عضو هیأت علمی دانشگاه شیراز با بیان اینکه به راحتی بگوییم اگر ربا بخوریم کسب و کار رونق می‌آید غلط است، گفت: اینکه بگوییم بهره گرفتن یعنی اقتصاد را مضمحل کردیم در دانمارک و المان و سوئیس این را نمی‌بینم.
وی گفت: فروش اقساطی ارتباطی به تورم ندارد و همه مراجع هم تأکید کرده‌اند، صحبت این است که چه چیزی ربا است،دلیل تحریم ربا آثار زیان اجتماعی است و نه صرفاً اقتصادی.
