تاریخ انتشار: شنبه 1394/04/13 - 16:38
کد خبر: 171879

بررسی نقش اعتماد به‌ نفس علمی دانشگاهیان در اسلامی‌سازی دانشگاه‌ها؛

از اعتماد به نفس علمی تا تمامیت خواهی دانشمندان غربی

از اعتماد به نفس علمی تا تمامیت خواهی دانشمندان غربی

سال‌هاست که بحث اسلامی‌شدن دانشگاه‌ها و اسلامی‌سازی علوم در کشور مطرح است. امری که نیاز دارد از قالب نظری خارج شود و به عمل برسد. وقتی سخن از عمل به میان می‌آید، عامل اعتماد به نفس علمی هم رخ می‌نمایاند. عاملی که با وجود اهمیت بسیارش تاکنون کمتر بررسی شده است.

خبرنامه دانشجویان ایران: سال‌هاست که بحث اسلامی‌شدن دانشگاه‌ها و اسلامی‌سازی علوم در کشور مطرح است. امری که نیاز دارد از قالب نظری خارج شود و به عمل برسد. وقتی سخن از عمل به میان می‌آید، عامل اعتماد به نفس علمی هم رخ می‌نمایاند. عاملی که با وجود اهمیت بسیارش تاکنون کمتر بررسی شده است.

به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ وقتی پای صحبت‌های استادان دانشکدهٔ الهیات دانشگاه تهران می‌نشینیم، تازه می‌فهمیم که چقدر در این باره کم می‌دانیم.

اعتماد به نفس علمی چیست؟
بخشی از موانع اسلامی‌شدن دانشگاه‌ها مربوط به مسائل خارج از دانشگاه‌ها و بخش دیگر مربوط به مسائل درونی آن‌ها است. دکتر رحمتی، از اساتید دانشکده الهیات می‌گوید: عامل عدم اعتماد به نفس علمی، به مسائل درون دانشگاه‌ها مربوط است. این عامل خود تابع دیگر عوامل دخیل در روند رشد علمی دانشگاه‌های کشور بر اساس موازین اخلاقی اسلام است. وی دو مورد از این عوامل را عدم وجود چارچوب فکری به عنوان هدف تحصیل علم و سردرگمی دانشگاهیان در عرصه پژوهش می‌داند.

عامل اول: عدم وجود چارچوب فکری به عنوان هدف تحصیل
این استاد دانشگاه تهران در مورد عامل اول می‌گوید: معضلی که گریبان‌گیر قشر دانشگاهی، چه استاد و چه دانشجو شده است، بوجود آمدن نگاه درآمدزایی به علم در آنهاست که این مانع ایجاد هدفی متعالی همچون نیل به سعادت جامعه در تمام ابعاد اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی می‌شود و نبود چنین اهداف بلندی، مانع شکل‌گیری اعتماد به نفس علمی می‌شود. نکته‌ای که این استاد دانشگاه به آن اشاره می‌کند، مشابه آن چیزی است که سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس جمهور، ۲۷ بهمن ۱۳۹۳ گفته بود: متاسفانه اقتصاد متکی به نفت اعتماد به نفس علمی جوانان را از آن‌ها گرفته است.

عامل دوم: سردرگمی دانشگاهیان در عرصه پژوهش
استاد دانشکده الهیات دانشگاه تهران در مورد عامل دوم می‌گوید: استاد و به تبع آن دانشجو، شَمای روشنی از نیاز جامعه خود ندارد و این باعث غلبه عرضه‌محوری بر تقاضامحوری در انجام پژوهش‌ها می‌شود. وقتی پژوهشگر دانشگاهی نمود بیرونی پژوهش خود را مشاهده نمی‌کند، نسبت به ادامهٔ تحقیق خویش بی‌انگیزه می‌شود و این بی‌انگیزگی به دنبال خود بی‌اعتمادی به پژوهش‌ها و دستاوردهای علمی را به همراه دارد.

چرا دانشگاهیان نسبت به پژوهش بی‌انگیزه‌اند؟
دکتر اسحاقی، از دیگر اساتید دانشکده درباره بی‌انگیزگی دانشگاهیان نسبت به پژوهش و تولید علم، آن را دارای عوامل متعددی می‌داند و از جمله این موارد را نام می‌برد: تعدد مراکز تصمیم‌گیری در دانشگاه‌ها، غلبه کمیت بر کیفیت در پژوهش‌های علمی، تدریس‌محوری بجای پژوهش‌محوری، فقدان تکریم لازم و رعایت شئونات مادی و معنوی استادان، بیکاری وافر دانش‌آموختگان دانشگاهی، عدم تناسب ایجاد رشته‌های تحصیلی با وضعیت بازار کار و نیازمندیهای کشور، ضعف ارتباطات و تعاملات دانشگاه و صنعت، کمی بودجه‌های تحصیلی به نهاد آموزش عالی کشور و فعالیت‌های علمی، کمی منابع و مجلات علمی بین‌المللی، عدم پشتیبانی گسترده مراکز دولتی و خصوصی از طرح‌های دانشگاهی، مدرک‌محوری و مدرک‌گرایی و فقدان ارتباط یا ارتباطات اندک علمی اساتید و دانشجویان با عرصه‌های علمی فراکشوری و بین‌المللی.

اگر بدانیم با اسلامی ‌شدن علم چه اتفاقی می‌افتد...
دکتر خوش‌منش، عضو هیأت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشکدهٔ الهیات دانشگاه تهران دربارهٔ علت عدم وجود باور علمی برای تولید علم متناسب با آموزه‌های اسلامی در بین قشر دانشگاهی می‌گوید: دانشگاهیان ما آگاهی لازم را از اسلامی‌شدن علوم ندارند. چقدر حوزه‌های علمیه و اسلام‌شناسان ما توانسته‌اند از اسلام تعریف کاملی ارائه دهند و واقعیت کارآمدی آن در حل معضلات جامعه کنونی را اثبات کنند؟ چقدر چنین اسلامی به صورتی جامع و مانع به دانشگاه‌ها معرفی شده است؟ عدم وجود تبیینی صحیح و کارآمد از علم اسلامی برای قشر دانشگاهی و عدم اطلاع از سیطره علوم غربی و اهداف سلطه‌گرایانه این علوم، مانع آن می‌شود که استاد به کار خویش اعتماد داشته باشد. اگر دانشگاهیان ما از چیستی علم اسلامی و هدفی که دنبال می‌کند و از حقیقت آن اتفاقی که با اسلامی‌شدن علوم دانشگاهی رخ می‌دهد آگاهی یابند، اگر عالمند با خودباوری به تولید علم می‌پردازند و اگر طالب علمند، انگیزه پیگیری اهداف را می‌یابند.

اول، تربیت پژوهشگر مسلمان، بعد اسلامی کردن علم
دکتر خوش‌منش ادامه می‌دهد: پژوهشگر مسلمان متعهد درست‌کردن، بر اسلامی‌کردن علوم و دانشگاه ارجحیت دارد. باید از ابتدای تحصیل در دبستان شخص با موازین اسلامی رشد کند و وقتی به دانشگاه رسید، خود بر اساس معیارهای اسلامی تولید علم کند. یک پژوهشگر مسلمان متعهد خود دارای اعتماد به نفس است و هدفش روشن و ذهنش متمرکز است. پس باید با تربیت صحیح اسلامی و قرآنی انسان‌ها از کودکی به دنبال شکوفایی علمی آن‌ها در بزرگسالی باشیم. در کنار پرورش و تربیت، در آموزش نیز لازم است خود باوری علمی از دوران دبستان و دوره متوسطه ایجاد شود. به عقیده بنده، تمام عوامل رشد و شکوفایی علمی به همین خودباوری در حوزه علم ختم می‌شود و با این باور علمی می‌توان شاهد بوجود آمدن علومی باشیم که اسلام در آن حضور دارد یا در خدمت اهداف دین اسلام است.

آیا علم سکولار را می‌توان اسلامی کرد؟
دکتر عظیمی، عضو هیئت علمی گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران نیز در این زمینه معتقد است: طبیعتاً بسیاری از علوم را نمی‌توان دینی کرد. برخی علوم ریشه در تفکر سکولار دارند. لذا برای رسیدن به جامعیت علوم در زمینه علم اسلامی لازم است آن علوم را با به کارگیری در جهت اهداف اسلامی، تابع اسلام کنیم. وقتی یک عالم مسلمان ایرانی با اعتماد به نفس خود به تولید علم در حوزه علوم سکولار مبادرت می‌کند، قاعدتاً به اعتلای دیگر علوم دینی شده کمک کرده است. در جهان امروزی، درصد تکلم به زبان انگلیسی نسبت به درصد انسان‌های ساکن کشورهای انگلیسی زبان بسیار بیشتر است. اکثر قریب به اتفاق پژوهش‌های علمی در جهان به زبان انگلیسی است. این مسئله به خاطر اعتماد به نفس همراه با اندیشه سلطه‌گرایانه عالمان کشورهایی همچون انگلستان است. اگر در حوزه داخلی دانشگاه را بصورت جزئی بررسی کنیم، نقش جهاد دانشگاهی را به عنوان ارگان پویایی بخش علمی در دانشگاه نباید نادیده گرفت.

عدم دخالت گسترده جهاد دانشگاهی در راهبری پژوهش‌های دانشگاهی و ایجاد محیطی پژوهش‌محور در دانشگاه‌ها یک معضل داخلی دانشگاه‌ها است. این نهاد می‌تواند نقش کلیدی در شکل‌دهی به مسیر علمی اساتید و دانشجویان در جهت اهداف دانشگاه اسلامی داشته باشد. این ارگان می‌تواند با برنامه‌های دقیق و آینده‌نگر خود در دانشجو ایجاد انگیزه کند و با طرح‌های خود محرک حس خودباوری علمی دانشجویان باشد.

مشکل دیگر رشد کمی دانشجویان در رشته‌های علوم انسانی است. علوم انسانی به عنوان محرک دانشگاه به سمت اسلامی‌ شدن است و در این مورد، نقش اصلی را بازی می‌کند. ولی شاهد آن هستیم که فرآیند اخذ دانشجو در این رشته بدون احتساب کیفیت خروجی آن صورت می‌گیرد. در این شرایط اندیشه کسب درآمد در ذهن دانشجویان بوجود می‌آید و خطر آنجاست که همه دانشجویان به این مسئله به عنوان دغدغه اصلی بیندیشند.

چیزی که الان در دانشگاه‌ها شاهد آن هستیم، سطح پایین اطلاعات فرد از رشته در حال تحصیلش است. در فرایند جذب هیئت علمی برای دانشگاه‌ها نیز این مسئله ظهور دارد. به هر حال این جریانی دو طرفه بین دانشگاه و دانشگاهیان با اجتماع بیرون دانشگاه است.

اعتماد به نفس نداریم چون روش پژوهشی مختص ما نیست
دکتر محقق، عضو هیأت علمی گروه ادیان و عرفان تطبیقی می‌گوید: در حوزهٔ دین‌شناسی، تمام روش‌های پژوهشی در حوزه دین‌شناسی، غربی است و مطالعات دین‌شناسی توسط اندیشمندان غربی تدوین یافته و به تبع آن روش‌های پژوهشی در این زمینه با تکیه بر آراء دین‌پژوهی مستشرقین و اندیشمندان غربی بکار گرفته می‌شود. یک پژوهشگر ایرانی مسلمان، چه مایه و توان علمی می‌تواند در این زمینه داشته باشد که با باور به توانایی خود، روش انسان‌شناسی یا دین‌شناسی جدیدی طرح کند؟! مطمئناً باید ابتدا سطح علمی به حد زایش علم برسد و امکانات لازم در دسترس باشند و محیط پیرامون آمادگی طرح ایده جدید را داشته باشد تا بعد از آن پژوهشگر به خود این اجازه را بدهد که باور به تولید علم پیدا کند.

در دنیای امروزی چگونه علم بورزیم؟
دکتر محقق در ادامه به نظر امام خمینی در مورد دانشگاه اسلامی و ملی می‌پردازد و می‌گوید: امام دانشگاه اسلامی و ملی را دانشگاهی پیراسته از آثار منفی و آراسته به استقلال، خودکفایی، آزادگی و دیانت خوانده و نقطه مقابل چنین دانشگاهی را نیز «دانشگاه استعماری» نامیده است. ما در اوج تمدن اسلامی، شاهد آن نوع از اعتماد به نفس علمی همراه با حجب و حیا و عزت نفس هستیم. دانشمندان مسلمان آن عصر هم دارای دانش روز بودند و هم از صفای باطن برخوردار و این مانع آن می‌شد که بخواهند با علم خود تمدنی اسلامی استعمارگر و سلطه‌طلب شکل دهند. ولی در اروپای بعد از عصر رنسانس، علم دستمایه برتری‌جویی برخی از دانشمندان و به تبع آن حاکمان و سیاستمداران آن عصر و دوران بعد از آن می‌شود.

او ادامه می‌دهد: هرچند اعتماد به نفس علمی لازم است تا یک پژوهشگر علوم انسانی یا یک مخترع یا عالم علوم فنی و مهندسی بتواند به آستانه تولید علم برسد ولی کافی نیست. رقابت امروز در عرصه علم جدای از بعد علمی آن دارای بعد تمامیت‌خواهی از سوی اکثر عالمان آن علوم است و به تعبیری سیطره‌جویی دانشمندان زیردست حاکمان با اندیشه استعماری در کنار تبحر علمی و اعتماد به نفسشان، عامل جهش در تولید علم و پیشرفت آن‌ها در این حوزه است.

دکتر محقق در پایان می‌گوید: اگر ما می‌خواهیم در دنیای کنونی تنها با اعتماد به نفس علمی به اعتلای تمدن و فرهنگ اسلامی تحت لوای علم اسلامی برسیم، بدون شک در مقابل حجم عظیمی از علوم عالمانی قرار می‌گیریم که هدفشان در راستای منافع خودشان است و کشورهای متعددی را با علم خود هدایت می‌کنند. و یک علمی که دینی شده و هدفش رستگاری انسان است، در این شرایط بازاری برای عرضه خود نمی‌یابد.

* گفتگو از صادق امیری

نظرات
حداکثر تعداد کاراکتر نظر 200 ميياشد
نظراتی که حاوی توهین یا افترا به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران باشد و یا با قوانین جمهوری اسلامی ایران و آموزه‌های دینی مغایرت داشته باشد منتشر نخواهد شد - لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید
تورهای مسافرتی آفری
وضعیت پریشان دانشگاه‌ها در آمریکا/ حمایت تمام قد دانشجویان از فلسطین در برابر رژیم بی‌آبرو
هلاکت یک نظامی صهیونیست در شمال غزه
کمک ۲۶میلیارد دلاری آمریکا به اسراییل در ۲۰۰مین روز جنگ
اعلام آماده باش کامل در یک شهر ؛ مدارس هم تعطیل شد
تثبیت موقعیت ایران پس از عملیات وعده صادق
دکترین هسته ای ایران تغییر می کند؟
جنگ در غزه، تحصن در کلمبیا
تلویزیون اسرائیل تایید کرد؛ حمله جدید ارتش صهیونیستی در راه است
تحریم های جدید آمریکا علیه ایران؛ ۴ شخص و ۲ شرکت تحریم شدند
آگهی های عجیب و غریب در بازار تبلیغات
واکنش رسمی آمریکا در خصوص مذکرات احیای برجام
جمعی از کارگران فردا با رهبر معظم انقلاب دیدار می‌کنند
تمرین پرسپولیس با حضور بیرانوند برگزار شد
مسابقه آلومینیوم اراک و پرسپولیس با حضور تماشاگر برگزار می شود
چند درصد مردم ایران تلویزیون می‌بینند؟
تمهیدات حفاظتی و اجرایی برگزاری کنکور از زبان قائم مقام سازمان سنجش
تحویل واحدهای مسکونی دانشگاه صنعتی امیرکبیر تا پایان شهریور
مراسم روز جهانی مالکیت فکری برگزار می‌شود
ادای احترام رئیس جمهور به محمدعلی جناح «قائد اعظم»
القسام: پاسخ ایران، قواعد جدیدی در درگیری با اسرائیل ایجاد کرد
دستگیری بیش از ۱۳۳ نفر در تظاهرات دانشگاه نیویورک در حمایت از غزه
تمهیدات حفاظتی و اجرایی برگزاری کنکور از زبان قائم مقام سازمان سنجش
تحویل واحدهای مسکونی دانشگاه صنعتی امیرکبیر تا پایان شهریور
مراسم روز جهانی مالکیت فکری برگزار می‌شود
لزوم رسیدگی مجلس به لایحه مهارت آموزی سربازان
اهدای مدرک دکترای افتخاری دانشگاه کراچی به رئیسی
دانشگاه صنعت ماشین‌سازی تاسیس می‌شود
آغاز پذیرش دانشجوی دکتری بدون آزمون در دانشگاه آزاد
محدودیت تردد در دانشگاه شریف در روزهای کنکور
شناسایی ۳۰۰ تارنمای تبلیغ فروش سوالات کنکور؛ دستگیری ۲۰ متهم
محدودیت تردد در دانشگاه صنعتی شریف اعلام شد
هفدهمین آزمون پذیرش دانشجوی پزشکی از لیسانس تیرماه برگزار می شود
نخستین هم‌اندیشی اعضای هیئت علمی گروه‌های آموزشی هنر، ارتباطات و رسانه برگزار شد
هشدار دانشگاه پیام نور به متقاضیان جذب فراگیر کارشناسی ارشد
تشکیل کمیته اقتصادی برای درآمدزایی غیرشهریه‌ای دانشگاه آزاد
تنوع فرصت‌های شغلی در دومین نمایشگاه کار دانشگاه تهران
نظرسنجی
بنظر شما باتوجه به حوادث اخیر فلسطین چقدر احتمال فروپاشی رژیم صهیونیستی وجود دارد؟




مشاهده نتایج
go to top