کاهش رشد علمی، نان تنور سیاست‌زدگی

خبرنامه دانشجویان ایران: سیاست زدگی آفتی است که در برخی از نهادهای اجتماع بیشتر به چشم می خورد که از جمله آن می توان به سیاست زدگی در دانشگاه ها اشاره کرد. سیاست زدگی محیط های علمی و دانشگاهی دانشجویان را خط تولید علم دوره کرده و نتیجه آن چیزی نیست جز کند شدن و نزول رشد علمی کشور.

به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ دانشگاه از مراکز مهم خیزش های سیاسی در انقلاب ها و تغییرات سیاسی و اجتماعی در جوامع مختلف محسوب می شود. در طول تاریخ معاصر ایران، حرکت های اعتراضی مهمی را شاهد هستیم که در دانشگاه کلید خورده و به جامعه سرایت کرده است. اعتراض به حضور رئیس جمهور آمریکا در دانشکده فنی دانشگاه تهران که به شهادت سه دانشجو منجر شد، به عنوان روز دانشجو نام گذاری شده که نشان از اهمیت فعالیت سیاسی در دانشگاه ها از نظر مردم ایران دارد.

تشکل های سیاسی دانشجویی بی شک نقش گسترده ای در شکل‌گیری انقلاب اسلامی و پیروزی آن داشته اند. حتی با آغاز جنگ تحمیلی حضور دانشجویان در جبهه های نبرد در کنار دیگر اقشار مردم، کاملا ملموس بود؛ به گونه‌ای که تعدادی از شهدای گرانقدر هشت سال دفاع مقدس از دانشجویان و به ویژه دانشجویان برتر دانشگاه های کشور بودند. با این حال با پایان یافتن جنگ و شروع دوران سازندگی، سیاست و پرداختن به آن در دانشگاه ها دچار چالش های بزرگی شد که از آن به عنوان سیاست زدگی در دانشگاه ها تعبیر می شود.

به گفته کارشناسان علم سیاست: «سیاست زدگی در جامعه محصول شرایطی است که نوعی ناهنجاری ارگانیک در ساختار سیاسی رخ می دهد؛ به این شکل که سیاست برتر یا high politic از حوزه تخصصی به حوزه عمومی وارد شده و حتی گاهی در سیستم سیاسی اختلال ایجاد می کند و سیاست سفلی یا low politic مورد اغفال واقع می شود.». سپس به دنبال آن نظام سیاسی با بحران ناکارآمدی روبه رو می شود. دانشمندان علم سیاست معتقدند که این اختلال سیستمی هم به سیاست لطمه می زند و هم حوزه فرهنگی و تعاملی را خدشه دار می کند و مانعی بر سر راه آزاداندیشی و تعامل علمی است.

ورود سیاست به حوزه عمومی جامعه دلایل مختلفی دارد و دانشگاه به عنوان یکی از نهادهای مهم علمی و مدنی از این مقوله مستثنی نمانده و دچار سیاست زدگی شده است. اما سیاست زدگی در دانشگاه نسبت به دیگر نهادهای مدنی به مراتب تبعات سخت تری برای جامعه دارد؛ چرا که دانشگاه محل تولید و انتشار اندیشه و تفکر در جامعه است و زمانی که این نهاد علمی با معضلات عمومی جامعه دست به گریبان شده و نتواند خود را از آن نجات دهد، از دیگر لایه های جامعه نمی توانیم انتظار اصلاح این مشکلات را داشته باشیم. بنابراین حل مشکل سیاست زدگی در دانشگاه ها به معنی شکل دهی و ایجاد نظم سیاسی در تفکر جامعه ایرانی است.

البته باید عنوان کرد که دوری از سیاست زدگی به معنی خنثی بودن دانشگاه نسبت به اتفاقات رخ داده در کشور و سکوت در قبال آن ها نیست. چه بسا دانشجو را بتوان به شخصی اطلاق کرد که باز شدن دریچه های علم به روی وی، دغدغه های سیاسی او را نیز می بایست پر رنگ تر کند. اما تقلیل نگاه کلان سیاسی، به حزب بازی و باند بازی و زنده باد مرده باد کردن ها، از آن دست آفت هایی است که روحیه عدالت خواهی و آرمانگرایی دانشجو را تحت تاثیر قرار داده و وی را به بازی های جناحی ای می کشاند که اکثرا دردی از درد جامعه حل نخواهند کرد و تنها ثمره اش کندشدن حرکت علمی جامعه است.

رهبر معظم انقلاب سیاست زدگی در دانشگاه را یکی از آفات این نهاد می دانند و بر دوری دانشجویان و دانشگاهیان از چنین فضایی تاکید کرده اند. به تعبیر ایشان دانشگاه محیط فهم، تحلیل و آگاهی سیاسی است  وبایدازچنینآفاتیدوربماند.

دو قشر اصلی دانشگاهی یعنی دانشجویان و استادان در ایجاد فضای سیاسی دانشگاه ها نقش مؤثری دارند. دانشجویان در قالب تشکل های دانشجویی به فعالیت سیاسی دانشگاه شکل می دهند. گاهی رفتار تشکلی برخی دانشجویان به سیاست زدگی دامن می زند؛ برخی دانشجویان با ایجاد بحث های بی نتیجه در جلساتی مانند کرسی های آزاد اندیشی و مناظرات سیاسی جو متشنجی در فضای جلسه ایجاد می کنند که در نهایت علاوه بر به هم خوردن نظم جلسه، هیچ یک از حاضران نمی تواند به برداشت صحیحی از مباحث مطرح شده دست یابد. اساسا پیروان علم بر خلاف جاهلان در حل مسائل به جان هم نمی افتند بلکه بر اساس اصول علمی با یکدیگر تعامل و ارتباط برقرار می کنند و بدون پیش داوری و در آزادی کامل با مسائل روبه رو شده و پرسش را به شکل روشمند پاسخ می دهند. در جلسات و مناظرات سیاسی این مسئله از دور خارج می شود، هر یک از طرفین نظر خود را حق مطلق تلقی کرده و با نظرات دیگران که به زعم وی باطل مطلق است به مجادله می پردازد.

آنچه در این جلسات حضور چشمگیر دارد، پیش داوری است. برخی بدون این که به سخن طرف مقابل خود به طور کامل توجه کنند تنها با تکیه بر آنچه قبلا شنیده اند قضاوت کرده و طرف مقابل خود را به چالش می کشند که در نهایت جلسات مناظره و کرسی های آزاداندیشی بدون رسیدن به اهداف خود پایان می یابد و دانشجویان با خاطری مکدر و البته لجاجت بیشتر بر حفظ مواضع خودی، جلسه را ترک می کنند.

در این میان برخی استادان در انگیزش هیجان سیاسی دانشجویان نقش عمده ای ایفا می کنند. جناح بندی های سیاسی برخی از اساتید دانشگاهی بر برخورد آن ها با دانشجویان تأثیر می گذارد و گاهی برای رسیدن به اهداف جناح سیاسی خود دانشجویان را سپر بلا می کنند. این دسته از استادان به جای تمرکز بر مباحث علمی و تشویق دانشجویان به بهره گیری از روش های علمی تحقیق و پژوهش و شکل دهی به تفکر دانشجویان، به آن ها می آموزند که برای رسیدن به اهداف خود از هوچی گری و روش های عامیانه بهره گیرند تا بهتر بتوانند به اهداف خود برسند.

نتیجه پرداختن به مسائل سیاسی به این شیوه در دانشگاه ها، در نهایت منجر به اشتغال دانشجویان به مسئله ای غیر از وظیفه ای که برای آن به دانشگاه قدم گذاشته اند، می شود. تحصیل علم فراموش شده و رشد علمی کشور کاهش می‌یابد. طبق آمار ارائه شده از سوی دانشگاه های معتبر کشور، تولید مقالات علمی تا سال 2011 رشد چشمگیری داشته و از این زمان تا 2014 با کاهش مقالات مواجه بوده ایم. بازه زمانی ذکر شده در این آمار، از سال 89 تا 93 را دربر می گیرد؛ برای کاهش تولید مقالات علمی دلایل متعددی می توان ذکر کرد، اما بی شک تنش های سیاسی ایجاد شده در دانشگاه ها در سال های پس از فتنه 88 یکی از این دلایل است. سیاست زدگی که در این سال ها در دانشگاه ها ایجاد شد، باعث توجه بیش از پیش قشر دانشگاهی به مسائل سیاسی و غفلت از پرداختن به علم شد  کهدرنهایترشدعلمیکشورراپایینآورد.

با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری بر اهمیت نقش دانشگاه ها در ارتقاء جایگاه علمی کشور، که مسلماً در پیشرفت و تعالی نظام جمهوری اسلامی ایران نقش بسزایی دارد، نیازمند بررسی آسیب های وارد شده بر بدنه سیاسی دانشگاه و رفع آن ها هستیم. این مسئله به دلیل تحت تأثیر قرار دادن وضعیت علمی کشور بسیار مهم است و توجه نکردن به آن به معنی توجه نکردن به رشد علمی کشور است. در حقیقت سامان دادن به وضعیت سیاسی دانشگاه ها و تلاش برای ایجاد نظم در بخش های مختلف دانشگاهی، علاوه بر پیشرفت علمی، از فعالیت سیاست بازان در محیط های دانشگاهی جلوگیری می کند.

** گزارش از اعظم ذوالفقاری