به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ مسئله برند و علاقه ایرانیان به برند مسئله امروز و دیروز نیست. ریشه های فرهنگی این مسئله برمی گردد به دوران قاجار و پهلوی، آنجایی که اگر یک ایرانی می خواست کوچترین تولید ملی را آغاز کند او را مورد تمسخر قرار می دادند. در همین رابطه بود که مقام معظم رهبری در 30/1/91 در دیدار با مخترعان جوان فرمودند: یک روز آمدند صریحاً گفتند ما نمیتوانیم ... این حرف جزو حرفهای رایج بود که ایرانی حتی نمیتواند لولهنگ بسازد! شاید شماها ندانید لولهنگ چیست. لولهنگ یعنی آفتابه. آن هم آفتابهای گلی. این نگاه سیاستمداران و سررشته داران امور دانشگاهی آن روز بود.»2
آن شخصیتی که این حرف را زد رزم آرا بود. سپهبد رزم آرا نخست وزیر وقت پهلوی که در تیرماه سال 1329 به این سمت رسیده بود، در برخوردی مستبدانه با اقلیت مجلس، در پاسخ به درخواست اقلیت مبنی بر ملی شدن صنعت نفت، برای اثبات ناتوانی ملت ایران از اداره منابع نفتی خویش فریاد زد "ملتی که لیاقت لولهنگ سازی ندارد چگونه میتواند صنعت نفت را اداره کند."
آنچه در این مجال می خواهیم به آن بپردازیم بررسی موانع فرهنگ سازی در مبارزه با این مقوله شوم از یکسو و نتایج و آثار برندگرایی بر متن جامعه و صنعت از سوی دیگر است:
الف) بررسی موانع فرهنگ سازی در مبارزه با مقوله شوم برندگرایی:
*** وجود نفوذ فکری فرهنگی در مسئولین:
آنچه که تاسف بار است این است که هنوز تفکر منسوخ ناتوانی خودکفایی ایرانیان که امام راحل با شعار ما می توانیم با آن مبارزه کرد در برخی از مسئولین وجود دارد. وجود این تفکر باعث آسیب جدی به مدیریت کشور می شود. شاید ورژن دهه نود آن سخن رزم آرا، سخنان آقای ترکان بود که در جمعی مطرح کرد ما فقط توان مبارزه در صنعت آبگوشت بز باش و قرمه سبزی را داریم3 و یا سخن آن روز وزیر صنعت که می گفت ما باید مدیر خارجی وارد کنیم4. لذا یکی از مهمترین مشکلات در عرصه تولید داخل و دوری از برند و برند سازی، تفکر قجری و پهلوی گونه برخی مدیران ارشد مملکتی است. وقتی این تفکر در این سطح از مدیران کشور آن هم وزارتخانه ها و پست های کلیدی و حساس کشور رسوخ پیدا کند، نباید انتظار داشت مردم از برند و برندبازی دور شوند، نباید انتظار داشت صنعت و تولید رواج پیدا کند، بلکه در مقابل باید منتظر نتایج اسفناکی بود که هر روز باعث شنیدن خبر تعطیلی کارخانجات، تعدیل نیروها و اخراج کارگران بود.
*** واردات گسترده برندهای خارجی به کشور:
برندبازی و برند گرایی یک فرهنگ است و واردات کالاها و اجناس خارجی بخصوص اروپایی و آمریکایی این فرهنگ را بیشتر گسترش می دهد. تا وقتی پای برندهای خاص به کشورمان باز نشود، این فرهنگ در متن جامعه رسوخ پیدا نمی کند. چشم و هم چشمی ها رشد نمی کند. کار به جایی نمی رسد که تولیدی های مشهور داخلی نیز برای افزایش فروش خود دست به تقلب در نصب برند خارجی بر روی محصولات خود بزنند. اما آنچه متاسفانه این روزها دیده می شود رشد واردات افسار گسیخته به کشور است بصورتی که دولت یازدهم در میزان واردات در دو سال اولیه خود 92% افزایش نسبت به دولت قبل داشت و میزان این واردات در این دو سال برابر با 4 سال گذشته بوده است5.
*** عدم وجود جدیت در مبارزه با برندگرایی در میان مسئولین:
لزوم فرهنگ سازی و مبارزه با برندسازی ابعاد مختلفی دارد. یکی از این ابعاد وجود جدیت در مبارزه با برندبازی در مسئولین است. وقتی در زمینه واردات یک برند خاص سیگار اسرائیلی، یک مقام ارشد وزارت صنعت ورود می کند، وقتی واردات از اروپا بعد از توافق هسته ای 48% افزایش می یابد6 و واردات از آمریکا با برندهایی چون شورلت و بویینگ آغاز می شود، وقتی برندهایی چون پژو و رنو و ایرباس با وجود خیانت در زمان تحریم ها در ورود به ایران با تایید مسئولین از همدیگر سبقت می گیرند و در این میان حمایت از تولید داخل مغفول واقع می شود که هیچ، شرکتی و برندی داخلی چون مپنا که یک نمونه موفق و بارز تولید داخل و اقتصاد مقاومتی است که دومین تولید کننده توربین های غول پیکر 25 مگاواتی دنیا است7، در محاصره واردات قرار می گیرد، و رئیس جمهور نیز با خودروی تویوتای برند ژاپن در داخل این نمونه موفق تولید داخل، دور دور می زند و حاضر به پیاده رفتن در میان قشر زحمت کش و همزبان شدن با آنها نیست، چگونه می توان با برندگرایی مبارزه کرد؟ اگر واقع بین باشیم هر چه در داخل اهل فرهنگ تلاش کنند تا با این فرهنگ زشت مبارزه کنند با این عملکرد کلان مسئولین، راه به جایی نخواهند برد. باید یک گام اساسی در این زمینه برداشته شود و یک چرخش کلی در مسئولین صورت بگیرد تا شاید بتوان به برداشته شدن این مانع امیدوار بود.
نقش مهم رسانه ها در مبارزه با برندسازی خارجی:
از دیگر عوامل فرهنگ سازی برای مبارزه با برندبازی، رسانه ها هستند. در این جبهه، رسانه های خارجی برای ماهواره دوستان روزانه چندین و چند برند مطرح می کند و با تبلیغات سنگین و رنگین با هزینه های هنگفت برندسازی می کند، و در مقابل رسانه های داخلی ما علی الخصوص رسانه ملی، نه تنها برنامه منظم و متقنی برای برندسازی داخلی ندارد بلکه به دلایل مختلف از جمله کمبود بودجه، خود به تبلیغات برندهای خارجی می پردازد. در این فضای رسانه ای موجود و ضریب نفوذ ماهواره ای که وجود دارد راه دشواری برای مبارزه با برندسازی خارجی وجود دارد که نیازمند همتی بزرگ است.
ب) نتیجه ترویج برندگرایی در جامعه:
نتیجه برندسازی خارجی و برندبازی داخلی ها چیزی جز ضربه خوردن تولید داخل، دور افتادن از اقتصاد مقاومتی، بیکاری روز افزون کارگران کارخانجات داخل و تقویت کارخانجات و کارگران خارجی، افزایش قاچاق کالا و تقلب در تولید داخل با برند خارجی نخواهد بود. بخشی از بلایی که امروز بر سر صنعت نساجی آمده است که طی 2 ماه اخیر 20 تا 25 درصد نیروی کار در این حوزه بیکار شده اند8، منفی شدن نرخ رشد صنعتی9، کاهش 15% صادرات غیر نفتی در سال 1094، تعطیلی 10هزار واحد تولیدی و کار کردن نصف واحدهای تولیدی با ظرفیت 1125%، افزایش نرخ بیکاری تا 11.7% 12و بیکاری 166هزار صنعتی کار13، ناشی از جا افتادن این فرهنگ نابجا در جامعه است. لذا مسئولین باید فکری به حال این روند نابجایی که در متن جامعه جا افتاده است بکنند تا شاید بتوانند از یکسو زخمی از زخم های پر تعداد پیکره اقتصاد ایران را التیام بخشند و از سوی دیگر از ورود کالای خارجی که فرهنگ غربی را نیز با خود وارد می کند جلوگیری کنند.
منابع:
1- http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=32920
2- http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=32695
3- http://www.mashreghnews.ir/fa/news/361350
4- http://www.mashreghnews.ir/fa/news/484221
5- http://www.mashreghnews.ir/fa/news/431457
6- http://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/02/13/1064633
7- http://donya-e-eqtesad.com/SiteKhan/960953
8- http://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/02/12/1062825
9- http://www.mashreghnews.ir/fa/news/575864
10- http://www.mashreghnews.ir/fa/news/551244
11- http://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/02/12/1063466