به گزارش خبرنامه دانشجویان ایران به نقل از پنجره، این روزها و درحالیکه اتحادیه اروپا همچنان درگیر بررسی راههایی برای مقابله با پیامدهای احتمالی برگزیت است، بار دیگر بحث ایجاد ارتش مشترک اروپایی داغ شده است. هفته گذشته رئیس کمیسیون اروپا پیشنهاد تشکیل ارتش مشترک اروپایی را مطرح کرد. پیش از این نیز لهستان، چک و مجارستان خواستار تشکیل ارتش مشترک اروپایی شده بودند. البته ظاهرا دغدغه ارتش اروپایی بیشتر متعلق به شرق این قاره است تا غرب آن. بسیاری از سران کشورهای شرق اروپا میگویند، اتحادیه اروپا برای دفاع از خود در برابر تهدیدات احتمالی روسیه وکنترل بحران رو‌به رشد مهاجرت به یک ارتش نیاز دارد. اما واقعیت این است که اروپا هنوز راه زیادی برای ایجاد یک ارتش مشترک در پیش دارد.
احیای یک ایده قدیمی
ایده تشکیل ارتش مشترک اروپایی سالهاست که در داخل اتحادیه اروپا مطرح شده و فرانسه و آلمان با تشکیل یک تیپ مشترک در این زمینه گام ابتدایی را برداشتهاند. با این حال بهدلیل تمایل نداشتن سایر کشورهای این اتحادیه به مشارکت در ارتش اروپایی و نیز مطرح شدن ایجاد یک ساختار نظامی به موازات ناتو، عملا طرح تشکیل این ارتش چندان پیشرفتی نداشته است. بریتانیا در سالهای گذشته از مخالفان اصلی تشکیل ارتش اروپایی بود و ایجاد آن را با توجه به وجود سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به معنای موازیکاری و اتلاف منابع مالی و نیروی انسانی میدانست اما اکنون شرایط سیاسی و امنیتی اروپا با همهپرسی خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا دچار تحول شده است.
مدافعان سرسخت
در اوایل تیر 1395 «اِلمار بروک» رئیس کمیته امور خارجی پارلمان اروپا، با توجه به خروج بریتانیا از این اتحادیه خواستار تشکیل ستاد مشترک نظامی اتحادیه اروپا و ارتش فراگیر اروپایی شد. به گفته وی، وجود یک ستاد مشترک نظامی به اتحادیه اروپا برای تحکیم نقش خود در تامین امنیت و دفاع از کشورهای عضو و مسئولیتپذیری بیشتر در سراسر جهان کمک خواهد کرد. براساس طرح ارائه شده از سوی «بروک» باید ائتلافی از کشورهای هم‌پیمان اروپایی برای هم‌کاری مشترک براساس معاهدات اتحادیه اروپا شکل بگیرد و ارتش اتحادیه اروپا در نهایت از درون چنین ائتلافی شکل خواهد گرفت.
دو کشور اصلی و از بنیان‌گذاران اتحادیه اروپا یعنی آلمان و فرانسه از مدافعان سرسخت تشکیل این ارتش هستند. از دیدگاه سران این دو کشور، اتحادیه اروپا باید قادر باشد به طور مستقل از ناتو برای حفظ امنیت و دفاع از خود در مقابل تهدیدات احتمالی و نیز واکنش سریع به رویدادهای امنیتی در سطح اروپا، دارای ارتش مستقل باشد. به ویژه این که دو عضو مهم ناتو یعنی آمریکا و کانادا بیرون از اروپا بوده و با توجه به این‌که تصمیمات در ناتو برای اقدام نظامی باید با اجماع نظر اعضای آن صورت گیرد، لذا احتمال مخالفت این دو کشور با تصمیمات اعضای اروپایی ناتو همواره وجود دارد.
پایلوت در شرق
در همین حال نشست سران کشورهای مجارستان، چک، لهستان و اسلواکی موسوم به گروه ویزگراد و صدراعظم آلمان در اوایل شهریور 1395 در شهر ورشو برگزار شد. تلاشهای امنیتی مشترک از جمله بحثهای مهم این نشست بود. در این نشست سران مجارستان و جمهوری چک خواستار تشکیل ارتش واحد اروپایی شدند. «ویکتور اوربان» نخستوزیر مجارستان با تاکید بر اولویت مسائل امنیتی خواهان آغاز روند تشکیل ارتش مشترک اروپایی شد. به نظر میرسد با افزایش تنش‌ها و معضلات امنیتی فراروی اتحادیه اروپا، اکنون کشورهای شرقی عضو این اتحادیه یعنی لهستان، مجارستان، اسلواکی و جمهوری چک صراحتا خواهان تشکیل ارتش مشترک اروپایی شدهاند.
البته این چهار کشور که گروه ویزگراد را در سال 1991 با هدف پیش‌برد هم‌گرایی اروپایی و هم‌کاری در زمینههای نظامی، اقتصادی و انرژی تشکیل دادهاند، در مارس 2014 یک پیمان نظامی مشترک را با هدف هماهنگ کردن همکاریهای دفاعی و ایجاد یگان نظامی مشترک در درون سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و اتحادیه اروپا تشکیل دادند. اقدامی که میتوان یک پایلوت برای ارتش اروپایی در نظر گرفته شود. در این چارچوب یگان رزمی «وی4 و اتحادیه اروپا» شامل 3 هزار نیرو از سال 2016 میلادی عملیاتی شد که همانند یک یگان محلی در قالب عملیات اتحادیه اروپا یا ناتو فعالیت میکند.
همچنین در چارچوب این پیمان نظامی مشترک، لهستان، مجارستان، جمهوری چک و اسلوواکی به برگزاری رزمایشهای مشترک و هماهنگی بودجه دفاعی خود متعهد شدند. با این حال از دیدگاه سران گروه ویزگراد این تدابیر با توجه به ماهیت و شدت تهدیدات کنونی علیه اروپا، چه به صورت هجوم پناهجویان به مرزهای اروپایی و چه به صورت تشدید بیسابقه تنش‌ها بین روسیه و ناتو در شرق اروپا کافی نیست. این رویارویی منجر به استقرار نیروها و تجهیزات نظامی و رویارویی روز افزون در شرق اروپا از دریای بالتیک تا دریای سیاه شده است. از نگاه آنها تشکیل یک ارتش اروپایی برای مقابله با تهدیدات کنونی یک امر اجتناب ناپذیر است.
مخالفان جدی
در کنار تلاشهای سازمان یافته آلمان و فرانسه از یک‌سو و مجارستان، چک و اسلواکی از سوی دیگر برای ایجاد یک ارتش اروپایی، این طرح مخالفان جدی نیز دارد. کشورهایی مانند آمریکا، انگلیس و برخی دیگر از اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) همچون لتونی همراه با فرماندهی خود این سازمان با تشکیل ارتش واحد اروپایی مخالفند. این مخالفان عمدتا نگران تضعیف نقش ناتو در اروپا هستند زیرا در این صورت آمریکا نفوذ خود را در اروپا از دست خواهد داد و کشورهایی همچون لتونی نیز معلوم نیست بتوانند جایگاهی را که اکنون در ناتو دارند در ارتش اروپایی داشته باشند. در این میان روسیه نیز برای مخالفت با ایده تشکیل ارتش واحد اروپایی دلایل متفاوت خود را دارد. مسکو این ایده را غیر واقع بینانه و تحقق آن را موجب نظامیسازی هرچه بیشتر اروپا میداند و معتقد است تشکیل چنین ارتشی به امنیت بیشتر اروپا و جهان کمک نخواهد کرد. صرف نظر از اظهارات مقامهای کرملین، به نظر میرسد مسکو بیش از توجه به ناکارآمدی کنونی ناتو به پیامدهای شکلگیری رقیب نظامی دیگری برای خود میاندیشد.
موانع اجرایی تشکیل ارتش اروپایی
علاوه بر مخالفتهای برخاسته از منافع خاص کشورها با تشکیل ارتش اروپا، این ایده فی نفسه با چالشهای جدی اجرایی مواجه است. کشورهای اروپایی در حال حاضر مبالغ هنگفتی صرف هزینههای نظامی خود میکنند که مشارکت در تشکیل ارتش اروپایی، مبالغ کلان دیگری را به این هزینهها اضافه خواهد کرد بیآنکه رقم عمدهای از هزینههای اختصاصی کشورها بکاهد.
