به گزارش خبرنامه دانشجویان ایران به نقل از تسنیم، سامان توفیق - سرپرست پروژه بررسی و مستندسازی غار- دژ اسپهبَد خورشید سوادکوه مازندران اظهار داشت: با بررسی‌ها و اندازه گیری‌های انجام گرفته تاق این اثر با میلیون‌ها سال دیرینگی که ناشی از پدیده کارست (خوردگی توده سنگ‌های کربناته) است، عنوان «بزرگترین تاق طبیعی و تاریخی دنیا» را بخود اختصاص خواهد داد.
وی با بیان اینکه غار - دژ اسپهبَد خورشید به تنهایی قابلیت ثبت در فهرست رکوردهای گینس را داراست، تصریح کرد: مجموعه غار- دژ اسپهبَد خورشید در صورت نگاه و برنامه ریزی ملی،علمی و شایسته می‌تواند از مهمترین جاذبه‌های گردشگری ایران شود.
الوارهای چوبی در معماری غار -دژ اسپهبد خورشید
وی اظهار داشت: در این صورت پژوهشگران در زمینه‌های میتولوژی، غارشناسی، معماری، زمین شناسی باستانشناسی، تاریخ و ... در سراسر دنیا برای دیدن اثر به منطقه می‌آیند.
این باستان شناس نبود بررسی‌های تخصصی باستان شناسی در ارتفاعات البرز بویژه در استان مازندران و نبود نگاه کارشناسی و هوشمندانه، وجود تهدیدات متعدد از قبیل وجود معادن با سودهای سرشار برای صاحبان آنها و انجام پروژه‌های عمرانی غیرکارشناسی را از عوامل در محاصره بودن این اثر با ارزش دانست.
وی گفت: این عوامل عرصه و حرائم اثر را مخدوش کرده و سبب خاموشی، انزوا و فروپاشی این شاهکار معماری پیش از اسلام شده است.
سرپرست هیأت بررسی و مستندسازی باستان شناسی غار- دژ اسپهبَد خورشید مازندران تأکید کرد: به منظور نجات بخشی و پایان دادن به شرایط بد اثر، بخش نخست پروژه" غار- دژ اسپهبَد خورشید"، زیر نظر پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور در اواخر سال 94 آغاز شد.
معماری گور غارت شده توسط حفاران غیر مجاز
وی گفت: این پروژه با نام بررسی و مستند سازی باستان شناسی غار- دژ اسپهبد خورشید مازندران در سه فاز؛ مطالعات تاریخی و پژوهش های جغرافیایی، شناسایی و بررسی پیمایشی به منظور تهیه شناسنامه و گردآوری یافته‌های سطحی و مستندسازی از دهانه تاق و ساختارهای معماری آن و نقشه برداری دژ انجام گرفت.
توفیق، دستاورد این پروژه را شناسایی و مستندسازی تعداد زیادی محوطة باستانی از دوران مفرغ، آهن و تاریخی تا سده های میانه اسلامی اعم از محوطه‌های روباز، گورستان، پناهگاه صخره ای، قلاع، برج و آتشگاه و راههای باستانی اعلام کرد.
این باستان شناس، افزود: از مهمترین دستاورهای علمی این پروژه مستند سازی و نقشه برداری و تهیه پلان از معماری چند هزارساله غار-دژ و شناسایی، بررسی ساختار مجهول و فرم و اسلوب منحصربفرد این پدیده معماری ایران زمین بود که با توجه به شرایط دشوار و ساختار غیرقابل دسترس اثر، تا به امروز ممکن نشده بود و در نوع خود اقدامی بزرگ و در خور توجه است.
صعود و گشایش غار مکشوفه در مجموعه غار-دژاسپهبد خورشید
پروژه بررسی و مستندسازی غار- دژ اسپهبَد خورشید سوادکوه مازندران با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری شهریور ماه 1395 به پایان رسید.
نقشه برداری، تهیه پلان ، بررسی ساختار مجهول و فرم و اسلوب منحصربفرد غار-دژ اسپهبد خورشید، این پدیده معماری چند هزار ساله که تا به امروز به دلیل ساختار غیر قابل دسترس اثر صورت نگرفته بود در قالب پروژه بررسی و مستند سازی انجام شد.
به گزارش پژوهشگاه میراث فرهنگی، غار- دژ اسپهبَد خورشید، در منطقه دوآب شهرستان سوادکوه مازندران پدیده ای بی همتا و بی بدیل در معماری استحکامات دفاعی ایران زمین است. فرم منحصر بفرد و نمای ظاهری اثر که تاقی سنگی و طبیعی با ابعاد غول آساست و دژی که در درون این ساختار تعبیه شده از دیرباز موجب شده آن را «دژ تاق (طاق)» بنامند، که به دلیل پناه گرفتن خاندان اسپهبَد خورشید و سرگذشت غمبار آنها بنام «غار یا دژ اسپهبَد خورشید» شهرت یافته است.
