به گزارش خبرنگار صنفی – آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ هرکجا که صحبت از پول و بودجه می‌شود، ناخودآگاه راه‌های تخلف و اختلاص نیز به ذهن می‌آید؛ هرچند کوچک و در ابعاد جمع و جور اما بالاخره وجود راهی برای کسب بودجه حتی در یک محیط علمی نیز می‌تواند فسادخیز باشد.
اگر کمی از رتبه‌بندی اساتید و میزان حقوق اعضای هیئت علمی و مزایای آن اطلاع کسب کنید، حتما ماجرای استاد راهنما و درج نام اساتید روی مقاله و سایر سوءاستفاده‌های علمی در قابل‌های گوناگون برای‌تان روشن‌تر خواهد شد.
داود حسینی، مدرس دانشگاه و پژوهشگر حوزه مطالعات سلامت اداری و مقابله با فساد یادداشتی در این باره نوشته است که بخش مهمی از آن، نگاه روشنی به مفاسد حوزه علم و پژوهش دارد و دورنمای بهتری به دانشجویان ارائه می‌کند.
در ادامه، بخشی از یادداشت حسینی که تحت عنوان «گونه‌شناسی فساد علمی در آموزش عالی» در روزنامه مردمسالاری چاپ شده است را می‌خوانید:
برخی از اشکال فساد در چارچوب کنش استادان در ارتباط با دانشجویان:
به‌طور کلی این تعامل فاسد را می‌توان در سه دسته کلی ۱- فساد در تولیدات مشترک علمی۲- فساد و سوء استفاده اقتصادی ۳- تعاملات اخلاقی فاسد، دسته‌بندی کرد. بسیاری از این ارتباطات فاسد در راستای نوچه پروری، مٌبلغ پروری، بازاریاب آموزشی و پژوهشی، تقویت تیم خودی در مقابل سایر تیم‌ها و … نیز قابل صورتبندی است.
مصادیق:
۱- یکی از شایع‌ترین انواع فساد در رابطه استاد و دانشجو وادار کردن دانشجو به نوشتن مقاله‌های مشترک است و قرار گرفتن نام استاد در صدر و غیبت استاد در تولید متن! این مقاله‌ها صرفا مستخرج از رساله نیست و برخی از استادان در کار کلاسی نیز دانشجویان را برای اخذ نمره قبولی وادار به نوشتن مقاله با نام استاد می‌کنند. – البته از سوی دانشجویان نیز پیشنهاداتی به استادان، به ویژه استادان صاحب منصب، برای جلب حمایت در گرفتن امتیازات، در این زمینه می‌شود.
۲- وادار کردن دانشجو به تالیف/ ترجمه کتاب و چاپ آن با نام استاد به تنهایی و یا حداکثر به صورت مشترک و قرار گرفتن نام استاد در صدر
۳- درست کردن رزومه جعلی برای دانشجو در قبال دریافت خدمات مادی و غیرمادی(نوشتن نام دانشجوی مورد نظر در مقاله‌ها، گزارشات پژوهشی، دادن گواهی همکار پژوهشی و … بدون کار دانشجوی مورد نظر) این رزومه جعلی هم می‌تواند در ارتقاء، پذیرش در مقاطع بالاتر، استخدام و … به کار آید.
۴- کمک و سفارش به جذب دانشجو در مقاطع دکتری و فرصت مطالعاتی و دریافت نشان‌ها و … در قبال دریافت خدمات مادی و غیرمادی
۵- کمک به بورسیه شدن دانشجو در قبال دریافت خدمات مادی و غیرمادی در راستای تقویت اعضاء تیم (بعضا باند) در گروه آموزشی و….
۶- دستیار قرار دادن دانشجو در کلاس‌های درسی بدون صلاحیت داشتن دانشجو، در ازای دریافت خدمات مادی و غیرمادی
۷- اعطای معرفی‌نامه و توصیه‌نامه بدون صلاحیت داشتن دانشجو، به دنشگاه‌های خارج از کشور، داخلی، سازمان‌ها و … در قبال دریافت خدمات مادی و غیرمادی
۸- ارایه نمره در قبال دریافت انواع خدمات
۹- تطمیع دانشجو برای گرفتن رساله دکتری و …
۱۰- گرفتن امتیازاتی از برخی از دانشجویان که صاحب منصب‌اند. (مانند طرحهای پژوهشی و …)
۱۱- استثمار اقتصادی دانشجویان در طرحهای پژوهشی با پرداخت کمترین میزان حق الزحمه
۱۲- دریافت و بعضا درخواست هدایای اجباری عرف شده در برخی از دانشگاه‌ها در روز دفاع از رساله
۱۳- کاهش ساعات کلاس درسی
۱۴- کاهش محتوای درسی
۱۵- نمره دادن ناعادلانه به جنس مخالف و تضییع حق و نمره جنس موافق
۱۶- سوءاستفاده جنسی
.jpg)
برخی از اشکال فساد در چارچوب کنش کارکنان در ارتباط با دانشجویان و استادان:
۱- جعل/دستکاری اسناد و مدارک برای دانشجویان
۲- دلالی نمره برای دانشجویان در قبال دریافت امتیازات مادی و غیر مادی
۳- اعمال نفوذ در چاپ کتب و مقالات دانشجویان و استادان.
۴- پرداخت گرنتها و … به استادان خارج از نوبت و اولویت و بر اساس رابطه
اعضاء هر گروه نیز می‌توانند در داخل خود دست به کنش فاسد بزنند مانند اضافه کردن نام همکلاسی در مقاله یا پژوهشی که حضور نداشته به‌صورت متقابل و درست کردن رزومه جعلی و … در ارتباطات فاسد دانشجویان با یکدیگر یا در ارتباط استادان با استادان دیگر اعمال نفوذ در تایید مقاله و داوری، اعمال نفوذ در تایید و چاپ کتاب، پژوهش و …، اعمال نفوذ در پرونده ارتقاء استادان همکار، تشکیل باند برای هدایت پایان نامه‌ها به صورت چرخشی(راهنما، مشاور، داور و …)، اعمال نفوذ در انتخاب پژوهشگر نمونه، انتخاب طرح پژوهشی نمونه و …
در نهایت می‌توان شبکه‌ای از کنشگران فاسد که هر سه راس را هم‌زمان شامل می‌شود نیز متصور شد، که دانشجو استاد و کارمند در تعامل با یکدیگر شبکه فساد را شکل داده باشند. مهره چینی در پست‌های حساس مانند نشریات، مالی و آموزش‌های آزاد و… که یا با پول سر و کار دارند یا با نشر آثار و ارایه گواهی‌نامه‌های آموزشی، فساد به شکل نظام‌مند و شبکه‌ای است. وقتی فساد به صورت شبکه‌ای در می‌آید بسیار خطرناک و مهار آن نیز بسیار سخت می‌شود(که در بسیاری از سازمان‌ها و … شاهد این‌گونه از فساد هستیم)، زیرا در شبکه‌ها انواع روابط افقی و عمودی و به اشکال رسمی و غیر رسمی برای مبادله قدرت(علمی- مدرکی و …)، ثروت، اطلاعات، کار و … صورت می‌پذیرد و شبکه‌ها برای حفظ خود از داخل و خارج از سازمان سایر افراد را وارد شبکه می‌کنند؛ به‌ویژه بالادستان و آن‌هایی که می‌توانند فساد را افشا کنند.
گزارش از امیرمحمد بهشت آیین
