200 روز از حادثه درگذشت سربازان گذشت؛ هیچ کس مجازات نشد!

خبرنامه دانشجویان ایران: دوم تیرماه سال جاری بود که یک دستگاه اتوبوس حامل 50 سرباز که از کرمان به سمت شیراز در حرکت بود به دلیل انحراف از جاده، باعث فوت 20 جوان و مجروح شدن 30 تن دیگر شد.

به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ این حادثه طی یک هفته به عنوان خبر اول رسانه های داخلی بود، حادثه ای که در ابتدا ناتوانی راننده در کنترل اتوبوس، علت این واقعه عنوان شد بعد سخنگوی قوه قضائیه اعلام کرد "کارشناسی اولیه در رابطه با این حادثه انجام شده و براساس این کارشناسی راننده اتوبوس 50 درصد، شرکت مسافربری 25 درصد و وزارت راه نیز 25 درصد در وقوع این حادثه مقصر هستند." که این جمله این آخرین اظهارنظر یک مقام قضایی درباره آن حادثه تلخ بود و تا به امروز که 200 روز گذشته است، رسانه ها هیچ خبری از مجازات و یا محاکمه هیچ فرد و یا ارگانی منتشر نکرده اند!

پیام تسلیت رهبر انقلاب در پی درگذشت جوانان سرباز
خبر غم‌انگیز این حادثه به حدی بود که رهبر انقلاب نیز در پیامی من همدردری با خانواده های این جوانان از مسئولان «نظامی» و «غیر نظامی» خواستار پیگیری این مسئله شدند. (اینجــا)

این مسئله حتی به لایه های مختلف جامعه، و به ویژه دانشجویان و تشکل های دانشجویی نیز کشید؛ جمعی از دانشجویان، دو روز پس از این حدثه به دعوت سهیل کریمی، مستند ساز انقلابی کشورمان در مقابل سازمان نظام وظیفه عمومی گرد هم آمدند و به مقام شهدای سرباز حادثه اخیر ادای احترام کردند. این دانشجویان با شاخه های گل سرخ به استقبال سربازان نظام وظیفه آمده بودند و آنجا به فاتحه خوانی پرداختند. (اینجــا)

در این بین تشکل های دانشجویی نیز با صدور پیامی خواستار رسیدگی به مسئله سربازی شدند؛ دفتر تحکیم وحدت (اینجــا)، انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه یزد (اینجــا)، و بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق(ع) از جمله تشکل هایی بودند که در همان ساعات اول واکنش نشان دادند؛ به طوری که بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق(ع) در بخشی بیانیه خود آورده بود: مسئولان به جای تسلیت‌گویی و ابراز همدردی، در قوانین و شرایط نامطلوب سربازی بازنگری کنند. (اینجــا)

هرچه از این حادثه گذشت، به غیر از آخرین اظهارنظر سخنگوی قوه قضاییه، این ماجرا به فراموشی سپرده شد، گرچه در همان چند هفته اخیر مسئولین وعده حمل و نقل سربازان با قطار را دادند (اینجــا)، اما آسیب شناسی این اتفاق و مشکلاتی که برای سربازان در حال وقع است، نادیده گرفته شد. مسعود فروغی در تحلیلی در آن زمان از این حادثه می نویسد: "ماجرای «جوان‌های از دست رفته» به اینجا ختم نمی‌شود، بدیهی است ابراز ناراحتی مردمی از مرگ دلخراش سربازها زخم کهنه اجباری بودن نظام وظیفه عمومی را باز می‌کند، شاید اگر مثلا مسافرین آن اتوبوس دانشجویان یک دانشگاه بودند ماجرا متفاوت بازتاب پیدا می‌کرد اما به هرحال دست سرنوشت جوان‌های خسته از فشار پادگان را به آغوش مرگ فرستاد.

انتقادها از مدل اجرایی قانون نظام وظیفه عمومی به بهانه تصادف «سربازان وطن» زیاد عجیب نیست اما در این میان موجی ایجاد شده است که فقط بوی گروکشی سیاسی و به حاشیه راندن واقعیت های دیگری را می‌دهد، انگار نیروهای مسلح برای جابجایی سربازهایشان در نقاط مختلف کشور باید خودشان جاده درست کنند و اتوبوس ایمن با شرکت‌هایی خاص تاسیس کنند!

شاید اگر دست «سیاست بازان» فرصت طلب در میان نبود و برخی واکنش های احساسی کمک یار آن دست نمی‌شد این ماجرا توقف گاه خوبی برای بررسی کارشناسی واقعیت «سربازی اجباری» بود، سوال‌های جدی و بی‌پاسخ زیادی در این باره وجود دارد که سال‌ها بدون پاسخ مانده است، نکته بسیار بدیهی این است که نیروهای مسلح به عنوان بازوی اجرایی نظام در این حوزه مسئول مستقیم تامل و تفکر عمیق و البته چاره اندیشی سریع است اما شاید بهتر باشد پای پیکر خون آلود جوانانی که «سختی» سربازی را به تن خریدند تا زندگی «بهتری» را برای خودشان درست کنند حرف دل آنان را گفت، باید از جماعت همیشه مدعی و البته همیشه بی خاصیتی که این روزها پیراهن خونی برادران سرباز را به نیزه برده اند و حرف سیاسی می‌زنند پرسید اگر درگذشتگان و مصدومان حادثه اخیر سرباز نبودند آیا برای وزیر دولت کریمه تان بازهم پوستر قهرمان می‌ساختید؟! وزیری که به خاطر قرارداد با ایرباس و... بعنوان قهرمان ملی روی جلد مجله‌های نفتی و زنجیره‌ای رفت."

حادثه سرباز فداکار
البته این حادثه تنها واقعه چند ماه اخیر نیست، روزهای آخر آذرماه بود که محمد باختر سرباز مریوانی اهل روستای هانە شیخان، در پادگان عجب شیر متوجه گرفتار شدن یک سگ در گوشه پادگان شد. این سرباز برای نجات جان سگ وارد عمل شد اما در هنگام خارج کردن سگ از محل گرفتار شده یک مین منفجر شد. سرباز جوان به علت انفجار مین پایش را از دست داده و به علت شدت جراحات در بخش سی سی یو بیمارستان بستری شد. جالب اینجا است که چندی پیش خبر 22 شبکه سوم سیما، در گزارشی از کندی رسیدگی به وی توسط مسئولان و عدم پرداخت هزینه های درمان گزارشی تهیه کرد.

نکته قابل تامل در این حادثه این است که خبری در رابطه با دستور مقامات این پادگان برای یگیری درمان این سرباز در رسانه ها منتشر نشده است.

نسخه‌ای برای بهینه کردن خدمت سربازی
از سوی دیگر تکرار این حوادث باعث می شود مسئله «تحول» قوانین نظام وظیفه هرازچند گاهی مطرح شود، این در حالی است که مسئولان نظامی هممواره و به دلایل گوناگون بر ادامه این روش 100 ساله تاکید دارند. البته در کنار این نگرش‌، برخی نهادهای رسمی از جمله مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی طی سال‌های اخیر تلاش کرده است مدل‌های جایگزین مناسب‌تری را برای خدمت سربازی معرفی کند.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در مرداد ماه سال 92 طرحی تحت عنوان «الگوهای سربازی آینده در جمهوری اسلامی ایران» را منتشر کرد، طرحی که هنگام انتشار سر و صدای زیادی به پا کرد و با توجه به همزمانی‌اش با آغاز به کار دولت روحانی برخی امیدوار بودند که بزودی یکی از الگوهای ارائه شده در این طرح در کشور اجرایی شود اما سرانجام با مخالفت ستاد کل نیروهای مسلح این اقدام در حد همان طرح باقی ماند، انتقاد اصلی ستادکل به این طرح عمقی نبودن آن و عدم تناسبش با موقعیت کشور بود.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در این طرح هفت مدل را برای سربازی پیشنهاد کرده بود که یکی از آنها شیوه فعلی خدمت سربازی و شش مورد آن طرح‌هایی بود که درصورت تصویب مجلس و ابلاغ دولت می‌توانست جایگزین الگوی صد و یک ساله فعلی شود.

این طرح‌ها که در کنار آن برخی از مشکلات فعلی سربازی نیز مطرح شده بود علاوه بر «الگو و مدل حاکم کنونی» عبارتند از «الگوی سربازی حرفه ای» که این مدل شایع‌ترین مدل‌های خدمت سربازی در جهان است و دارای مزایا و همچنین معایبی است. از مهم‌ترین مزایای این سیستم افزایش کارآمدی نیروهای مسلح به دلیل تخصصی شدن خدمت، انگیزه بالای سربازان به دلیل اختیاری شدن خدمت، استفاده از فناوری‌های نوین، کاهش ریسک امنیتی، دفاعی، کاهش هزینه‌های اقتصادی دولت، کاهش تلفات انسانی و کاهش تخلفاتی مانند فرار از خدمت و غیبت و... است. (جزئیات کامل این طرح)