به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ طی دو روز گذشته، اخبار گوناگونی از این حادثه مخابره شده است، اخباری که کمتر به عمق کار پرداخته شده است و بیشتر به انعکاس آخرین اخبار از نجات آتش نشان ها و آواربرداری می پردازند، و گروهی دیگر نیز هستند که به دنبال سیاسی کردن و تقصیر را بر گروه دیگر انداختند، می گردند.
البته در این میان بررسی رویکرد اجتماعی مردم نیز در این حادثه مورد توجه است، هادی خسروشاهین در تحلیلی از بعد اجتماعی این حادثه می نویسد: "پلاسکو فقط یک لحظه نبود، رونمایی از یک بازه زمانی به‌نسبت طولانی است که مدام و در طول سالیان گذشته به‌صورت یک انباشت اجتماعی درآمده است. لحظاتی پس از تراژدی پلاسکو آنچه عیان شد، چندپارگی جماعت ایرانی بود؛ جماعتی که با عینک‌های بعضا متعارض به این حادثه و پیامدهای آن نگاه می‌کردند. یکی به سمت چهارراه استانبول می‌رفت تا از غافله عقب نماند و در لحظه آوار شدن ساختمان بر سر آتش‌نشانان این لحظه را با سلفی به ثبت برساند، دیگری هم یک خروار فحش و ناسزا در آستین داشت تا در صفحات مجازی به این جماعت همیشه در صحنه نثار کند. یکی حضور قالیباف در کنار امدادرسانان را نمایش تبلیغاتی می‌خواند و مدیریت شهری را به باد ناسزا می‌گرفت، دیگری هم سینه را برای سردار مدیریت جهادی سپر می‌کرد تا او در هجمه- به‌زعم خودی‌هایشان - ناجوانمردانه تنها نماند."
"اگر در این میان یکی شیفته حسن بود، آن دیگری سنگ باقر را به سینه می‌زد. در این وانفسا افرادی هم بودند که فارغ از حوادث پیرامونشان عکس خود را در کنار یار‌شان در سفر به پیست اسکی شمشک در این اینترنت بارگذاری می‌کردند، آن هم در زمانی که سازمان آتش‌نشانی کالیفرنیا پیام تسلیت خود را به احترام قربانیان حادثه تهران در صفحه توییتر خود گذاشته بود. در همین حال جماعتی دیگر به سبک و سیاق غرب‌نشینان خود را به ایستگاه‌های سازمان آتش‌نشانی می‌رساندند تا به یاد قربانیان شمع بیفروزند و برای لحظاتی سکوت اختیار کنند. در واکنش نیز گروهی سر برآوردند که این دسته از هم‌وطنانشان را به غرب‌زدگی متهم می‌کردند و احتمالا پیروی از راه و مکتب سوسول‌های پایتخت."
بحران ایمنی ساختمان های بلند
چیزی که طی دو روز گذشته متخصان به آن اذعان داشتند ایمنی در ساختمان های بلند است، چیزی که مشخص است کشور ما در ارزیابی کلی ایمنی و بهداشتی ساختمان سازی بسیار ضعیف است و ضوابط و مقررات بدرستی اعمال نمی‌شود زیرا امروزه آنچه در کدهای فنی آمده و قابل قبول است با ما فاصله زیادی دارد. سالیان پیش که زلزله منجیل و پس از آن زلزله بم رخ داد و خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به بار آورد تازه پس از آن مسئولان مربوطه به فکر افتادند تا به پایداری ساختمان‌ها توجه کنند. آتش‌سوزی در برج 17 طبقه سلمان مشهد نیز یکی دیگر از این هشدارها بود و حادثه پلاسکو نشان داد که هنوز برنامه ای برای جلوگیری از این دست وقایع وجود ندارد.
اما اگر از ایمنی ساختمان های عبور کنیم، چیزی که در روز حادثه دیده شد، نحوه خاموش کردن آتش بود، مسئله ای که در همین مدت کوتاه انتقادات زیادی چه به شهرداری از بابت در اختیار قرار ندادن ادوات مدرن اطفاع حریق و چه به دولت از باب عدم تعمین بودجه کافی برای خرید این ادوات مطرح کرده است.
همین مسئله بهانه خوبی است که به روش های اطفاع حریق در برابر ساختمان های بلند بپردازیم.
آتش‌سوزی در ساختمان‌های بلند
طبق آمارها طی پنج سال اخیر بیش از 10 هزار نفر در ایران دچار آتش سوزی شده است که سهم آتش سوزی در ساختمان ها قابل توجه است. (اینجـــا)
● دسته بندی انواع حریق
برای سهولت در پیشگیری و کنترل آتش سوزی، حریق ها را برحسب ماهیت مواد سوختنی به دسته های مختلفی تقسیم بندی می کنند.
۱) طبقه A: مواد جامد و خشک که خاکستر به جا می گذارند مانند چوب و کاغذ و پلاستیک و .....
۲) طبقه B: مواد نفتی و مایعات قابل اشتعال
۳) طبقه C: گازها و مایعات یا مخلوطی از آن ها، گاز مایع و گاز شوی
۴) طبقه D: ناشی از فلزات که سریعاً اکسید می شوند مانند منیزیوم ، پتاسیم و .....
۵) طبقه E: شامل حریق های الکتریکی
روشهای عمومی اطفاء حریق
اصولا اگر بتوان یکی از اضلاع هرم حریق (حرارت ، اکسیژن ، ماده سوختنی ) را کنترل و محدود نموده یا قطع کرد، حریق مهار می شود:
الف) سردکردن که این عمل عمدتاً بوسیله آب انجام می گیرد. این روش برای حریق های دسته A مناسب میباشد.
ب) خفه کردن که پوشاندن روی آتش با موادی است که مانع رسیدن اکسیژن به محوطه آتش گردد.
ج) حذف ماده سوختنی: این روش در ابتدای بروز حریق امکانپذیر بوده و با قطع جریان ، جابه جا کردن مواد وجدا کردن منابعی که تاکنون حریق به آنها نرسیده میباشد.
▪ مواد خاموش کننده آتش:
الف) مواد سرد کننده ( آب ، گاز co۲ )
ب) مواد خفه کننده ( کف ,co۲ خاک ، ماسه و شن )
ج) مواد رقیق کننده هوا(N۲ و۲ co )
● آب
استفاده از آب برای کنترل حریق یکی از ساده ترین و در عین حال موثر ترین روشی است که تمام افراد با آن آشنا هستند همان اندازه که استفاده از آب می تواند در خاموش کردن آتش مفید باشد به همان اندازه هم می تواند در استفاده نابه جا ایجاد مخاطره و گسترش حریق یا خسارت نماید .
در آتش سوزی هایی که از خود خاکستر بر جا می گذارند (گروه A ) ماده اولیه برای اطفاءآب می باشد.
▪ کف آتش نشانی:
کف بصورت محلول تهیه می گردد کف در هنگام استفاده ، با گسترش فراوانی که دارد می تواند روی حریق را پوشانده و مانع رسیدن اکسیژن و صعود گازهای ناشی از حریق گردد در حریق نوع B می توانیم از کف آتش نشانی استفاده کینم که باعث خفه کردن حریق می شود.
گاز دی اکسید کربن CO۲:
دی اکسید کربن گازی است غیرقابل احتراق ، بی بو ، غیر سمی و سنگین تر از هوا وعلاوه بر آن حاوی الکتریسته نیز نمی باشد . مکانیسم آن هنگام حریق به سه صورت است :
اول خفه کردن آتش با تشکیل یک لایه سنگین مقاوم در مقابل عبور هوا ، دوم رقیق کردن اکسیژن هوا در اطراف محوطه حریق و سوم سرد کرد ن آتش .
از دیگر خصوصیات گاز CO۲ این است که باعث خسارت به مواد موجود در محیط حریق نمی شود . CO۲ برای حریق های الکتریکی بسیار مناسب است زیرا به دلیل عدم هدایت برق و عدم وجود مواد باقی مانده باعث اتصال یا خرابی در سیستمهای حساس نمی گردد.
▪ پودرهای خاموش کننده:
استفاده از پودر برخی از مواد شیمیائی که معمولاً دارای بنیان کربنات ، سولفات یا فسفات می باشند ، یکی از راههای متداول و ساده خاموش کردن آتش از طریق خفه کردن آن است این ترکیبات به راحتی جهت اطفاء انواع حریق های A,B,C بکار می روند ، به همین دلیل در استفاده های عمومی معمولا این ترکیب خاموش کننده توصیه می گردد. به این ترکیبات پودر شیمیایی گفته می شود . نام ذکر شده نباید با پودر خشک اشتباه گرفته شود زیرا پودر خشک دارای ترکیبات متفاوت و استفاده از آن برای اطفاء حریق فلزات میباشد. پودرهای شیمیایی تحت فشار ازت یا CO۲ در سطح قاعده حریق بصورت جارویی پاشیده شده و در صورتی که فرد آموزش کافی دیده باشد به راحتی آتش را خاموش می کند.
▪ پودر خشک:
این پودر برای خاموش کردن حریق فلزات قابل اشتعال مانند سدیم ، پتاسیم ، منیزیوم و مانند آن بکار می رود.
▪ تجهیزات خاموش کننده:
براساس شیوه اطفاءحریق ، گسترش حریق و نوع حریق تجهیزات متنوعی وجود دارد انواع این تجهیزات شامل دو گروه عمده می باشند.
الف) تجهیزات متحرک
ب- تجهیزات ثابت
▪ تجهیزات متحرک:
۱) وسایل ساده مانند شن ، سطل آب ، پتوی خیس و .......
۲) خاموش کننده های دستی با حداکثر ظرفیت ۱۴ کیلوگرم یا ۱۴ لیتر خاموش کننده در انواع مختلف
۳) خاموش کننده چرخدار ( تا ظرفیت ۹۰ کیلوگرم )
۴) خاموش کننده های بزرگ خودرویی
▪ تجهیزات ثابت:
۱) جعبه اطفاء حریق ( شلنگ با آب تحت فشار )
۲) شبکه ثابت خاموش کننده مبتنی بر آب ، CO۲ ، پودر
۳) شیرهای برداشت آب آتش نشانی
● خاموش کننده های پودر و گاز
این خاموش کننده دارای یک محفظه استوانه ای می باشد که مقدار معینی پودر در آن ریخته و تحت فشار یک گاز مناسب به خارج رانده می شود فشار لازم برای عمل دستگاه با استفاده از گاز ازت یا CO۲ تامین می گردد . برای نشان دادن فشار از یک عقربه فشار سنج استفاده می گردد . عقربه بر روی شیر آن نصب و صفحه آن به صورت مدرج به مقادیر فشار یا محدوده رنگ می باشد( سبز برای فشار کافی و قرمز برای فشار ناکافی ) معمولاً وضعیت مطلوب عقربه بعد از موقعیت ساعت ۱۲ است . این دستگاه دارای شیلنگ و سر لوله ساده بوده و راه اندازی آن توسط یک اهرم صورت می گیرد . با فشردن آن یک سوزن که مجرای خروج پودر را بسته است ، آزاد می گردد و تحت فشار گاز، پودر به خارج پاشیده می شود.
● خاموش کننده پودر و گاز بالن دار
منبع تامین فشار در این خاموش کننده گا ز CO۲ مایع شده است . این نوع خاموش کننده ها بر دو نوع میباشد:
الف) بالن داخل
ب) بالن خارج
خاموش کننده پودر و گاز بالن داخل به گونه ای طراحی شده است که هنگام عمل با فشار دادن یک اهرم یا زدن ضربه به یک صفحه ، سوزن مربوطه محافظ مجرای بالن را سوراخ نموده و باعث آزاد شدن گاز CO۲ شده و آن هم به نوبه خود باعث اعمال فشار وراندن پودر به خارج می شود.
خاموش کننده پودر گاز بالن خارج نیز شامل یک محفظه استوانه حاوی پودر ویک کپسول یا بالن کوچک CO۲ است که هنگام عمل ، شیر بالن توسط استفاده کننده باز شده و فشار لازم برای پاشش مواد تامین می گردد.
نکته مهم در بکارگیری این کپسولها این است که اگر به دلایلی پودر داخل دستگاه کلوخه شده باشد ، دستگاه عملاً کارایی ندارد. معمولاً این کلوخه به علت وجود رطوبت و در سطح پودر به مرور زمان بوجود می آید. لذا بهتر است هربار قبل از استفاده با احتیاط کپسول محتوی مواد خاموش کننده سروته شود و سپس مورد استفاده قرار گیرد . مورد استفاده این خاموش کننده ها حریق های دسته A,B,C میباشد.
روش های نوین چه می گویند
آنچه که در حادثه پلاسکو از تصاویر دیده می شد، رعایت تمامی موارد بالا در اطفاء حریق بوده است، اما روش های دیگری برای مهار آتش در ساختمان های بلند و آتش سوزی های بزرگ وجود دارد. نکته قابل تامل این است که امروزه روش های نوینی برای مهار آتش در کشورهای پیشرفته مورد استفاده قرار می گیرد. خاموش کردن آتش با امواج صوتی فرکانس پایین، خاموش کردن آتش با خمپاره، استفاده از پهپاد و... از مهمترین روش ها هستند.
پهپادهایی که آتش را با گلوله‌های آتش خاموش می‌کنند
در سال های اخیر، پهپادها یا هواپیماهای بدون سرنشین مورد توجه بسیاری از مخترعان قرار گرفته اند به طوری که پهپادهایی با قابلیت های جدیدی عرضه می شوند تا بتوانند کاستی یا ضعف های پهپادهای گذشته را پوشانده و وارد بخش های جدیدی از زندگی انسان ها شده و به ارتقای کیفی زندگی آنها بپردازند.
کمپانی های فناوری مانند گوگل نیز پروژه های جدیدی را برای استفاده از پهپادها و همینطور انتقال کالاها در پیش گرفته اند. گوگل پروژه جدیدی را با نام Wing آغاز کرده که تا دو سال آینده یعنی ۲۰۱۷ میلادی به مرحله اجرا رسیده و می تواند تحول عظیمی را در سیستم انتقال و تحویل کالاها به وجود آورد.
اکنون پهپادها وارد فاز جدیدی از فعالیت های خود شده اند تا بتوانند در زمان های خاص نیز به کمک انسان ها بشتابند. از کاربردهای مفید پهپادها می توان به نقشه برداری یا کنترل گونه های مختلف جانوری در جنگل ها را اشاره کرد.
یکی از کاربردهای اصلی پهپادها را می توان در حذف نقش حضور انسان در شرایط خاصی دانست که احتمال به خطر افتادن جان آنها وجود دارد. آتش سوزی، یکی از این نمونه های بارز این شرایط خاص است. پهپاد جدیدی توسط محققان امریکایی دانشگاه Nebraska–Lincoln طراحی شده که می تواند به کمک آتش نشانان بشتابد.
این پهپاد (Unmanned Aerial System for Fire Fighting (UAS-FF نام داشته و سیستم هوایی خودکاری برای مهار آتش محسوب می شود که به شکل ویژه ای برای مهار آتش سوزی در جنگل ها طراحی شده است. این پهپادها از سیستم جدیدی برای خاموش کردن آتش استفاده می کنند.
این پهپاد برخلاف سیستم های اطفاء حریق به کپسول یا شلنگ های مخصوص آتش نشانی مجهز نبوده و تنها با خود آتش حمل کرده و برای مقابله و مبارزه با آتش های غیرقابل کنترل به پرتاب گلوله های آتش به مناطق خاصی می پردازد تا بتواند یک محیط کنترل شده ایجاد کند.
یکی از موارد مهمی که در آتش سوزی های جنگل ها رخ می دهد، عدم کنترل آتش سوزی است و آتش هر آنچه را که سر راه خود باشد را می سوزاند اما با پرتاب گلوله های آتش به برخی از مناطق و سوزاندن علف و چمن ها می توان از پخش شدن آتش جلوگیری کرد.
خاموش کردن آتش با خمپاره
شرکت بوئینگ با تولید اولین سری گلوله‌های خمپاره حاوی مواد ضد آتش مورد استفاده در هویتزرها یا توپ‌های خودکششی، قادر است تا عملیات مهار آتش گسترده در جنگل‌های انبوه را با سرعت بیشتری انجام دهد.
محققان شرکت بوئینگ با مقایسه روش پاشش مواد ضدآتش با هواپیما و استفاده از گلوله‌های حاوی ذرات ضد آتش دریافتند که سرعت مهار و پوشش‌دهی منطقه محاصره در آتش با روش خمپاره‌انداز تا دو برابر افزایش می‌یابد.
شرکت بوئینگ پس از آزمایش موفقیت‌آمیز مهار سریع آتش با گلوله‌های خمپاره حاوی مواد ضد آتش، گواهی ثبت و تولید انحصاری را از سازمان ثبت و مالکیت تجاری ایالات متحده دریافت کرد.
با استفاده از تجهیزات توپخانه عملیات مهار آتش با دقت و سرعت بیشتری انجام می‌گیرد، چرا که خمپاره‌اندازها با توانایی شلیک دو گلوله در دقیقه و امکان نشانه‌گیری دقیق با سرعت بیشتری آتش را مهار می‌کنند.
شلیک گلوله خمپاره در هویتزرهای خودکششی به مواد منفجره کمتری نیاز دارد، به‌طوری‌که پرتابه یا گلوله خمپاره پس از شلیک با زاویه بیشتر نزدیک به زاویه عمود به عمق آتش نزدیک شده و با استفاده از حسگرهای تعیین ارتفاع گلوله در ارتفاع مشخص و با زاویه ایده‌آل منفجر می‌شود تا مواد ضد آتش مثل بورات یا آمونیم فسفات مخلوط شده با آب بر سر آتش فرود آیند.
خاموش کردن آتش با امواج صوتی فرکانس پایین
این روش نیز که توسط دو دانشجو ثبت شده است، می توان با استفاده از امواج صوتی با فرکانس پایین، شعله‌های آتش را خاموش کرد.
ویت ترن و سث روبرتسون دو دانشجوی دانشگاه جورج میسون هستند که موفق شده‌اند با استفاده از امواج صوتی با فرکانس پایین، شعله‌های آتش را خاموش کنند. این دو دانشجو علاوه بر چالش‌های علمی پیش رو برای موفقیت پروژه‌ی خود، با مشکلات دیگری نیز روبرو بودند. ویت و سث با بودجه‌ی شخصی این پروژه را پیش برده‌اند، چراکه هیچ یک از دانشجویان و اساتید دانشگاه موفقیت این پروژه را پیش بینی نمی‌کرد. شاید یکی از مهمترین دلایلی که موفقیتی برای این پروژه را پیش‌بینی نمی‌کرد، ناموفق بودن تلاش‌های دارپا برای ساخت چنین آتش خاموش کنی باشد.
براساس اطلاعات منتشر شده، دارپا سالیان سال برای ساخت چنین آتش خاموش کنی تلاش کرده که نهایتا موفقیت چندانی را برای این آژانس علمی به همراه نداشته است. آزمایش‌های پیشین انجام شده نشان دادند که می‌توان با استفاده از امواج صوتی با فرکانس پایین سرعت سوختن و تبخیر سوخت را تا میزان بسیار زیادی کاهش داد. با استفاده از این روش می‌توان دما را کاهش داد و در نهایت آتش را خاموش کرد. با وجود درک تئوری از چگونگی فرآیند خاموش کردن، هیچ یک از آزمایش‌های پیشین موفقیت آمیز نبودند.
پلاسکو درس عبرت
به هر حال حادثه پلاسکو این جمله را بار دیگر میتواند بر زبان بیاورد که، این حادثه میتواند "زنگ خطر" باشد؛ شاید چند هفته بعد از تراژدی پلاسکو، مسوولان ذی‌ربط گزارشی منتشر کنند و در آن لیست بلندبالایی از اسباب و عوامل وقوع این تراژدی را در معرض افکار عمومی قرار دهند. در این سیاهه نیز احتمالا به کمبود تجهیزات در حوزه مدیریت شهری اشاره می‌شود و در نهایت مالک این غول فرسوده شهری به‌دلیل بی‌توجهی به اخطارهای قبلی سازمان آتش‌نشانی و شهرداری تهران به‌عنوان مقصر اصلی شناخته خواهد شد. این در نهایت پایان همه همدردی‌ها، همدلی‌ها و همزبانی‌های ظاهری با آسیب‌دیدگان است.
