خبرنامه دانشجویان ایران: همه ساله و در ماه مبارک رمضان یکی از مسائلی که دانشجویان را به خود جلب می کند، مسائل شرعی نماز و روزه به خصوص در بین دانشجویان خوابگاهی است.
به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در ادامه سعی شده است خلاصه احکام روزه داری به زبان دانشجویی و پاسخ به چند سوال پرتکرار دانشجویان آورده شود.
** پاسخ به پرسش های پرتکرار
سفر اول
1- حکم نماز و روزة دانشجوی مسافر در سفر اول چگونه است؟
آیت الله خامنه ای: در همة سفرها شکسته است.
آیت اللّه بهجت: اگر در سفر اول، فاصلة آن از مسافت هشت فرسخ، بیشتر باشد، باید نماز را تمام بخواند و اگر کمتر از این مقدار باشد، باید شکسته بخواند.
آیت اللّه تبریزی: باید احتیاط کند؛ یعنی نماز را شکسته و تمام بخواند و اگر روزه گرفت، صحیح است و قضا ندارد.
آیت اللّه سیستانی: باید در ماه اول، احتیاط کند؛ یعنی نماز را شکسته و تمام بخواند و اگر روزه گرفت، آن را قضا کند.
آیات عظام فاضل، نوری و صافی: در سفر اول، باید نماز را شکسته بخواند و روزه، صحیح نیست.
آیت اللّه وحید: در ماه اول و دوم، باید احتیاط کند؛ یعنی نماز را شکسته و تمام بخواند و اگر روزه گرفت، آن را قضا کند.
آیت اللّه مکارم: باید در چند سفر اول، احتیاط کند؛ یعنی نماز را شکسته و تمام بخواند و اگر روزه گرفت، آن را قضا کند.
2- دانشجویانی که هر هفته حداقل دو روز برای تحصیل مسافرت میکنند و یا کارمندانی که هر هفته برای کارشان سفر میکنند، چه حکمی دارند؟
آیت الله خامنه ای: در سفر برای تحصیل علم، حکم نماز و روزه مبنی بر احتیاط است، اعم از این که سفرشان هفتگی باشد یا روزانه. ولی کسی که برای کار آزاد یا اداری، مسافرت می کند، اگر بین وطن یا محل سکونت و محل کارش به مدت یک ماه، هر روز سفر شغلى مىرود و یا به مدت دو ماه، هر ده روز دو سه بار به سفر شغلى مىرود و یا به مدت سه ماه هر ده روز یک سفر شغلىى داشته باشد، به نحوى که در این مدت ده روز یک جا نماند، باید از سفر سوم به بعد نماز خود را تمام بخواند و روزه او هم صحیح است، و اگر بین دو سفری که برای کار کردن می رود، ده روز در وطن یا جای دیگری بماند، در سفر اولی که بعد از اقامت ده روزه برای کار کردن می رود، نمازش شکسته است و نمی تواند روزه بگیرد.
3- دبیر شاغل در شهرستان رفسنجان میباشم با توجه به پذیرفته شدن در مرکز عالی ضمن خدمت و مأموریت به تحصیلی آموزش و پرورش، سه روز ابتدای هفته را در شهرستان کرمان اشتغال به تحصیل دارم و بقیه ایّام هفته را در شهرستان خود به خدمت مشغولم، نظر حضرتعالی در مورد احکام نماز و روزه اینجانب چه میباشد، آیا حکم دانشجو بودن بر ما جاری است یا خیر؟
ج: اگر مأمور به تحصیل هستید نماز شما تمام و روزه صحیح است.
4- اگر یکی از طلاب علوم دینی قصد داشته باشد تبلیغ را شغل خود قرار دهد، آیا با این فرض میتواند در سفر نماز خود را تمام بخواند و روزه هم بگیرد؟ اگر شخصی برای کاری غیر از تبلیغ و ارشاد یا امر به معروف و نهی از منکر مسافرت نماید، نماز و روزهاش چه حکمی دارد؟
ج: اگر عرفاً تبلیغ و ارشاد یا امر به معروف و نهى از منکر شغل و کار او محسوب شود، در سفر براى انجام آن کارها حکم مسافرى را دارد که به خاطر شغل و کارش سفر مىکند، و اگر زمانى براى کارى غیر از ارشاد و تبلیغ مسافرت کرد، در آن سفر مانند سایر مسافران نمازش شکسته است و روزه او صحیح نیست.
5- کسانی که مدت غیر معیّنی مسافرت میکنند مانند طلاب علوم دینی که برای درس خواندن به حوزه علمیه میروند و یا کارمندان دولت که برای کار به مدت غیر معیّنی به شهری اعزام میشوند، نماز و روزه این افراد چه حکمی دارد؟
ج: بر محل تحصیل یا کار حکم وطن مترتب نیست، مگر آنکه آنقدر آنجا بمانند که عرفاً وطن آنها محسوب شود.
6- طلبه علوم دینی در شهری که وطن او نیست زندگی میکند، اگر قبل از قصد اقامه ده روز میدانسته و یا قصد داشته که بهطور هفتگی به مسجدی که بیرون شهر واقع است برود، آیا میتواند قصد اقامت ده روز کند یا خیر؟
ج: هنگام قصد اقامت، قصد رفتن به کمتر از مسافت شرعى به مدت شش، هفت ساعت در مجموع ایام اقامت ضرر به صحّت قصد اقامت نمىزند و تشخیص اینکه مقصدى که قصد رفتن به آنجا را دارد، آیا داخل در محل اقامت هست یا خیر، موکول به نظر عرف است.
** احکام روزه
1. معنای روزه
«روزه» در شرع مقدس اسلام آن است که انسان در تمام روز (از طلوع فجر تا غروب آفتاب) با قصد اطاعت از فرمان خداوند از خوردن و آشامیدن و چیزهای دیگری که به تفصیل گفته خواهد شد خودداری کند.
۲. انواع روزه
روزه از یک نظر بر چهار نوع است:
1. روزهی واجب، مثل روزهی ماه مبارک رمضان.
2. روزهی مستحب، مثل روزهی ماه رجب و شعبان.
3. روزهی مکروه، مثل روزهی روز عاشورا.
4. روزهی حرام مثل روزهی عید فطر(اول ماه شوال) و قربان(دهم ماه ذیالحجه).
3. روزههای واجب
1. روزهی ماه مبارک رمضان.
2. روزهی قضا.
3. روزهی کفاره.
4. روزهی قضای پدر و مادر.
5. روزهی مستحبی که به واسطهی نذر و عهد و قسم واجب شده است.
6. روزهی روز سوم از ایام اعتکاف.
7. روزهی بدل از قربانی در حج تمتع
۴. شرایط وجوب روزه
بلوغ
عقل
قدرت
بی هوش نبودن
مسافر نبودن
حایض و نفسا نبودن
ضرری نبودن روزه
حرجی نبودن روزه
5. مفطرات روزه
1. خوردن و آشامیدن
2. جماع (آمیزش جنسی).
3. استمنا (خود ارضایی جنسی).
4. دروغ بستن به خدا و پیامبران و معصومین(ع) (بنابر احتیاط واجب).
5. رساندن غبار غلیظ به حلق (بنابر احتیاط واجب).
6. فرو بردن تمام سر در آب (بنابر احتیاط واجب).
7. باقی ماندن بر جنابت و حیض و نفاس تا اذان صبح.
8. اماله (تنقیه) کردن با مایعات.
9. قی کردن عمدی.
6. جاهایی که قضا واجب است ولی کفاره واجب نیست
1. کسی که در روز ماه رمضان نیت روزه نمیکند، یا از روی ریا روزه میگیرد ولی هیچیک از کارهایی را که موجب باطل شدن روزه است انجام نمیدهد قضای آن روز بر او واجب است، ولی کفاره واجب نیست.
2. کسی که در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش کرده و با حال جنابت یک یا چند روز، روزه بگیرد قضای آن روزها بر او واجب است.
3. اگر در سحر ماه رمضان بدون این که تحقیق کند صبح شده یا نه، کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد، سپس معلوم شود که در آن هنگام صبح شده بوده است، باید قضای آن روز را بگیرد، ولی اگر تحقیق کند و بداند که صبح نشده و چیزی بخورد، و بعد معلوم شود که صبح بوده است قضای آن روز بر او واجب نیست.
4. اگر در روز ماه رمضان به خاطر تاریکی هوا یقین کند که مغرب شده یا کسانی که خبر آنها شرعاً حجت است بگویند مغرب شده، و افطار کند سپس معلوم شود که هنوز در آن هنگام مغرب نبوده است باید قضای آن روز را به جا آورد.
5. اگر بر اثر ابر گمان کند که مغرب شده و افطار کند، بعد معلوم شود که مغرب نبوده است، قضای آن روز بر او واجب نیست.
6. در سحر ماه رمضان تا وقتی یقین به طلوع فجر نکرده است میتواند کارهایی را که موجب باطل شدن روزه است انجام دهد، ولی اگر بعداً معلوم شد که در آن هنگام صبح شده بوده است حکم آن در مسألهی«۳» گفته شد.
7. در روز ماه رمضان تا وقتی یقین به فرارسیدن مغرب نکرده باشد نمیتواند افطار کند، و اگر با یقین به مغرب افطار کرد و بعد معلوم شد که مغرب نشده بوده است حکم آن در مسألهی «۴ و ۵» گفته شد.
8. اگر روزه دار در هنگام وضو که مستحب است قدری آب در دهان بگرداند و مضمضه کند، این کار را کرد و آب بی اختیار فرو داده شد روزهاش صحیح است و قضا بر او واجب نیست، ولی اگر این کار را نه برای وضو بلکه برای خنک شدن و امثال آن انجام داد و آب بی اختیار به حلق او فرو رفت، باید قضای آن روز را به جا آورد.
7. احکام قضای روزه
. کسی که یک یا چند روز بیهوش و در حال اغما بوده و روزهی واجب از او فوت شده، لازم نیست قضای روزه آن روزها را به جا آورد.
. کسی که به خاطر مستی، روزه از او فوت شده، مانند این که بر اثر مستی نیت روزه نکرده هر چند همه روز را امساک کرده باشد، قضای روزهیی که از او فوت شده واجب است.
. کسی که نیت روزه کرده ولی سپس مست شده و همه یا بخشی از روز را با حال مستی گذرانیده بنا به احتیاط (واجب) باید روزهی آن روز را قضا کند، مخصوصاً در مستیهای شدید که موجب زایل شدن عقل است.
8. احکام روزهی مسافر
. کسی که در ماه رمضان مسافرت میکند در هر مورد که نماز را باید شکسته بخواند نباید روزه بگیرد، و در هر مورد که باید نماز چهار رکعتی (تمام) بخواند، مانند مسافری که ده روز در یک محل قصد ماندن میکند یا این که مسافرت شغل اوست واجب است روزه را نیز به جا بیاورد.(مگر در مواردی که استثنا شده است).
هرگاه روزهدار بعد از ظهر مسافرت نماید باید روزهی خود را تمام کند، اما اگر پیش از ظهر مسافرت نماید روزهاش باطل است، ولی قبل از آن که به حد ترخص برسد نمیتواند روزه را افطار کند و اگر پیش از آن افطار کند بنابر احتیاط کفارهی (افطار عمدی روزهی ماه رمضان) بر او واجب است. البته اگر از حکم مسأله غافل بوده کفاره ندارد.
هرگاه مسافر پیش از ظهر وارد وطن شود یا به جایی برسد که قصد ده روز توقف دارد، چنانچه کاری که روزه را باطل میکند انجام نداده باشد باید روزه بگیرد و اگر انجام داده باید بعداً قضا کند، ولی اگر بعد از ظهر وارد شود نمیتواند روزه بگیرد.
مسافرت در ماه رمضان هر چند برای فرار از روزه باشد جایز است. البته بهتر است به سفر نرود مگر این که سفر برای کار نیکو یا لازمی باشد.
یک نکته در ارتباط با روزهی مسافر
مسافری که تصمیم به اعتکاف در مسجد الحرام دارد اگر قصد اقامت ده روز در مکهی مکرمه نماید و یا نذر کرده باشد که در سفر روزه بگیرد بر او واجب است بعد از این که دو روز روزه گرفت، اعتکاف خود را با روزهی روز سوم کامل کند، ولی اگر قصد اقامت و یا نذر روزه در سفر نکرده باشد، روزهی او در سفر صحیح نیست و با عدم صحتِ روزه، اعتکاف هم صحیح نیست.
(همه احکام شرعی روزه در ماه رمضان را می توانید از اینجــا بخوانید)