آنچه مانع اصلی توسعه علمی و نقش‌آفرینی پژوهش‌های علمی در جامعه است کمبود افراد مبتکر و دانشمند نیست، کمبود امکانات آزمایشگاهی و کارگاهی نیست، حتی کمبود منابع مالی نیز نیست؛ بلکه کمبود مدیران پژوهشی است. یعنی کسانی که ضمن داشتن توان مدیریت پروژه‌های تحقیقاتی دارای حد‌اقل آگاهی نسبت به مسائل اقتصادی و بازرگانی، امور حقوقی و روابط عمومی باشند.
دلیل کمبود این دسته از افراد به خصوص در دانشگاه‌ها آن است که عمده پروژه‌های دانشگاهی به صورت انفرادی یا همکاری استاد و دانشجو اتفاق می‌افتد. کمتر در دانشگاه پروژه‌های تحقیقاتی دیده می‌شود که به صورت گروهی و با حضور تخصص‌های مختلف روی دهد. بنابراین نتیجه آن انبوه پایان‌نامه‌های کارشناسی‌ارشد و رساله‌های دکتری است که عمدتا تاثیری در اقتصاد، جامعه و صنعت ندارند و در کتابخانه‌ها بایگانی می‌شوند.
اگر هر پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد به طور متوسط 10 ماه طول بکشد و دانشجو به طور میانگین 15 روز در ماه و هر روز 6 ساعت روی پروژه خود کار کند 900 نفرساعت کار برای انجام آن توسط دانشجو صرف خواهد شد. اگر استاد راهنما 10 درصد زمان فوق را در اختیار دانشجو قرار دهد او نیز 90 نفرساعت وقت خواهد گذاشت؛ بنابراین با احتساب وقت استاد مشاور و سایر عواملی که به دانشجو کمک می‌کنند یک پایان‌نامه کارشناسی ارشد حدود 1000 نفرساعت نیروی انسانی را به خود اختصاص می‌دهد.
بنا بر آمارهای وزارت علوم سالانه بین 15 تا 20 هزار نفر در مقطع کارشناسی‌ارشد از دانشگاه‌های دولتی و آزاد اسلامی فارغ‌التحصیل می‌شوند. اگر میانگین 17500 نفر در سال فارغ‌التحصیل شوند یعنی 000/500/17 (هفده میلیون و پانصدهزار) نفرساعت از منابع نیروی انسانی در سال صرف فعالیت‌های پژوهشی در مقطع کارشناسی ارشد می‌شود؛ که 95 درصد آنها در کتابخانه‌ها بدون هیچ استفاده‌ای بایگانی می‌شوند. یعنی اتلاف 16 میلیون و 625 هزار نفرساعت که همه اینها به دلیل نقص در مدیریت پژوهشی است.
این در حالی است که تجربه‌های موفق در کشور می‌تواند الگوهای مدیریتی مناسبی را ارائه دهد. پیشرفت‌های صنعت نظامی و موشکی کشور، توانایی کاربردی در دانش هسته‌ای یا آنچه در توسعه دانش سلول‌های بنیادی مشاهده می‌شود دستاوردهایی نیستند که در کوتاه مدت با افرادی محدود حاصل شده باشند؛ بلکه فرآیندی چندین ساله با مدیریت پژوهشی مداوم بوده‌اند. بنابراین ضروری است در برنامه‌های آینده دانشگاه به تربیت و آموزش مدیران پژوهشی توجه ویژه شود.
* سرپرست معاونت پژوهش و فناوری واحد تهران شمال
