به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» به نقل از صابرنیوز، یکی از نهادهای فرهنگی و بسیارم هم و حساس در نظام اسلامی نماز جمعه است که به الحمدالله پس از انقلاب شاهد برگزاریی هر چه بهتر این ماز عبادی سیاسی هستیم.
برای آنکه از تأثیرات فرهنگی و اجتماعی نماز جمعه بیشتر مطلع شویم خبرنگار صابرنیوز با آقای دکتر حسن بنیادیان نویسنده در حوزه مدیریت فرهنگی که کتاب ایده پردازی در فرهنگ سازی و یا فرهنگ درمدیریت توسعه اسلامی و همچنین دارای سوابق اجرایی متعدد در امور کشور، و رئیس کمیسیون پیوست نگاری فرهنگی شورای عالی انقلاب فرهنگی می باشند گفتگو تفصیلی انجام داده که مشروح آن به شرح زیر است؛
آیا از ظرفیت فرهنگی نماز جمعه توانسته ایم کنیم؟
راجع به همه مسائل اجتماعی می توان این موضوعات را مطرح کرد بدون شک درمسائل بشری باید این شعار را مرتب تکرار کرد که "بهتر از این هم می توان عمل کرد" این جمله به کل عرصه های اجتماعی در زندگی صدق می کند و استثنا هم ندارد در نماز جمعه هم می شود خیلی بهتر از این که هست از ظرفیت های نماز جمعه بهره گرفت و استفاده کرد.
این که چگونه این اتفاق بیفتند بخشی از آن به تحولات فرهنگ عمومی و نگاه مردم نسبت به نماز جمعه بر می گردد که سلسله برنامه خاص خود را می خواهد و باید رسانه، آموزش و پرورش و آموزش عالی کمک کنند. بخش اصلی و مهم آن به عملکرد ائمه محترم جمعه و تحولاتی که باید در تبلیغ دین و برگزاری نماز جمعه اتفاق بیفتد برمی گردد طبیعتا آن به درد بحث های رسانه ای نمی خورد. برنامه ریزان و شبکه ائمه جمعه باید در جلسات عمومی راجع به این موضوع بحث کنند که در حال حاضر چه می کنیم و چه می توان کرد. مطمئنا کارهای بسیاری می توان انجام داد که نماز جمعه سال به سال و دوره به دوره جایگاه و اثر بخشی آن توسعه پیدا کند و تقویت شود و نقش خود را در تحولات فرهنگی و اجتماعی بیش از این که هست ارتقا ببخشد.
نماز جمعه فقط یکی دوساعتی که برگزار می شود، نیست بلکه جریانی است که تجلی آن روز نماز جمعه است برای مثال نماز جمعه مرکز یک شهر بزرگ را تصور کنید که به نمایندگی از مومنین و مردم یک استان سالی ده نفراز مدیران کل دستگاه اجرایی که کارکرد فرهنگی خوبی داشته اند مورد شناسایی قرار می گیرند و در نماز جمعه هم امام جمعه و نمایندگی رهبری در استان از طرف مردم از این مدیران سازنده و موثر در تحولات فرهنگی جامعه که بیشترین نقش را در احیای دین در سازمان خودشان داشته اند، تقدیر و تشکر می کنند. برای شناسایی این ده نفر هم یک روش علمی را به کار می برند و همه مدیران استان را مورد ارزشیابی قرار می دهند تا آن ده نفر را پیدا کنند و به نمایندگی از مردم از این ده نفر تقدیر کنند.
در کنار تذکراتی که ائمه جمعه به کارهای خلاف و اشتباه می دهند، روی وجه مثبت نماز جمعه هم کار کنند و از مدیران خدومی که به مسائل فرهنگی جامع توجه جدی دارند، تقدیر به عمل آورند.
این مثالی بود که می شود بحث های زیادی را مطرح کرد برای بهبود کارکرد شبکه ائمه جمعه که مصلحت نیست در فضای عمومی مطرح شود به توقع تبدیل می شود و اگر این توقعات را عملی نکردند همین وضع موجود هم از چشم مردم می افتد و در این وضع اثرات تخریبی دارد.
عملکرد نمازجمعه را چگونه ارزیابی می فرمائید؟
ظاهرا 700 امام جمعه داریم برخی از آنها نقش منفی ایجاد می کنند و بسیاری از آنها هم نقش سازنده و مثبت و موثری دارند همان هایی که نقش مثبتی دارند می توانند کارهای مثبت تری کنند و فعالیت های بهتری انجام دهند وعزیزانی که بعضی از کارکردهایشان مخرب و منفی است می توانند با افزایش دانش، کسب مشورت و گرفتن گروه های مشاور برای برگزاری نماز جمعه و افزایش دانش خودشان و اطلاعاتی که باید داشته باشند برای این که نماز جمعه را برقرار کنند بخش های منفیشان را کاهش دهند و بهبود ببخشند.
به نظر می رسد که برای نماز جمعه نیازمند مطالعات ارزشیابی هستیم که باید به طور مستمر صورت بگیرد و به صورت عالمانه و علمی با تلفیقی از عالمان دینی که باید از مباحث دینی استفاده کنند و مسائل روز جامعه را مطرح کنند ما چاره ای نداریم که از صاحب نظران، اندیشمندان و غیر روحانی هم برای ارزیابی کارکرد ائمه جمعه استفاده کنیم.
در واقع با گرایش سنجی ها و نظر سنجی ها از آدم هایی که به نماز جمعه می روند و نظر سنجی از آنهایی که به نماز جمعه نمی روند، وضع موجود را آسیب شناسی کنیم و روی آن برنامه ریزی کنیم.
به نظر جنابعالی اقدماتی که ائمه محترم جمعه می توان برای رونق بخشیدن بیشتر نماز جمعه انجام دهند کدامند؟
آنچه مسلم است نماز جمعه یکی از ابزارهای مهم انتقال آموزه های دینی است که حوزه کارکرد دارد و باید در طول هفته در تحولات فرهنگی جامعه اتفاقاتی بیفتد و ساعاتی که نماز جمعه تشکیل می شود زمینه تشویق اقدامات مثبت در کشور فراهم شود و آثارمخرب فرهنگی که در پیرامون آن شکل می گیرد به کمک ائمه محترم جمعه مورد آسیب شناسی قرار بگیرد.
در کل باید گفت اگر رشد ظرفیت های علمی، قدرت بیان، نوع برنامه های ائمه جمعه با نیازهای زمان رابطه منطقی برقرار نکند و آرام آرام نقش ائمه جمعه و نماز جمعه در تحولات فرهنگی کشور کاهش پیدا می کند و بسیار خطرناک است باید برای این چاره اندیشی کرد. چاره اندیشی در فضای گفتمان فرهنگی و عمومی نیست باید در جلسات با حضور کسانی که می توانند برای اصلاح این جریان تصمیم بگیرند موضوع مورد بحث و مداقه قرار گیرد نسخه کلی هم نمی توان برای کل کشور در نظر گرفت هر استانی و هر منطقه ای متناسب با خودش باید کار را فرصت شناسی و آسیب شناسی کند اما تجربه های ائمه جمعه موقت و عزیزانی که نمازهای جمعه خوبی را برگزار می کنند بهره گیری و استفاده شود.
میزان مشارکت در نمازهای جمعه در سراسر کشور چگونه ارزیابی می فرمائید؟
این سوالات را باید از دبیرخانه ائمه جمعه پرسید آنها سیستم آمارگیری و ارزشیابی دارند و می بینند تغییرات چگونه است.آنچه مسلم است تغییرات بسته به مناسبت روز گاهی زیاد و گاهی کم می شود باید منحنی چند ساله را وصل کرد و دید رو به کاهش است یا رو به رشد. ما به دلیل این که کلا به واسطه کم توجهیمان به فرهنگ در کل جامعه آنطور که شایسته انقلاب اسلامی بوده نتوانستیم اندیشه های دینی را مستقر کنیم در حضور مردم در نماز جمعه تاثیر دارد اگر فرض این باشد که دبیرخانه جمعه گزارش دادند که روند حضور مردم رو به کاهش است این رو به کاهش بودن محصول عدم انجام وظیفه است.
در موضوع تربیت و آموزش و پرورش تک تک مدیرمدرسان نسبت به این موضوع مسئول هستند همانطو که روسای مناطق، مدیران کل و وزرای آموزش مسئولند. همانطورکه آموزش عالی وظیفه خود را نسبت به مسائل فرهنگی انجام نداده تک تک عزیزانی که در صدا و سیما هستند و افردی که در نهادهای مختلف وظیفه داشتند در مسائل فرهنگی کار کنند و کارشان را انجام ندادند در این پدیده تاثیر می گذارند از جمله نارسایی های شبکه ائمه جمعه می توان نام برد
همه این ها بر آنچه دشمن دارد تلاش می کند بر تهاجم فرهنگی و بازخورد شبکه های اجتماعی که این روزها محله شایعه و مفاسد اجتماعی شده اند، اضافه می شود به اضافه کارکرد ماهواره ها که دست به دست هم می دهند و انعکاسش را در حضور کمتر نماز جمعه می بینیم. ممکن است دبیرخانه مطالعه کند و بگوید استقبال کمتر نشده به نظر شما می رسد کم شده. من نسبت به این موضوع آماری ندارم.
همه آبرویی که در طول 1400 سال روحانیت شیعه دارد به اضافه ظرفیت های دینداری مردم و علاقه مندی مردم به ائمه اطهار در ساختار نماز جمعه که یک امرعبادی و سیاسی است ظرفیت وسیعی در آن نهفته است که اگر با مدیریت و تدبیر باشد بسیار بیشتر از این می تواند در تحولات فرهنگی کشور نقش ایفا کند. لازمه بخشی از آن سرعت تحول در حوزه های علمی و بخش دیگر این است که بقیه دستگاه های فرهنگی، نمازگزار تربیت کنند که معمولا راجع به این موضوع کمتر بحث می شود یعنی کمتر به سراغ این می روید که بپرسید مدرسه های آموزش و پروش کار تربیتی را در چه مسیری طی می کنند یا کنکور چه نقشی بر امر تربیت آموزش و پرورش ایفا می کند.
فقط عادت کردید به انتهای قصه بروید مسائل اجتماعی چون کاملا وصل است باید این نکته را در مصاحبه ها و گفت و گوها جا بیندازیم که تک تک افراد یک جامعه در تغییرات و تحولات فرهنگی جامعه در دینی شدن مردم تاثیر می گذارند و اگر کسی نگران دینداری است، اول باید از خود این سوال را بپرسد که نقشم در دیندارکردن خود،اطرافیان، خانواده، دوستان و اقوامم و اگر رئیس اداره هستم در کارمندانم چیست و چطور می توانم آن را اصلاح کنم. اگر این نهضت راه افتاد نمازگزار هم برای نماز جمعه ایجاد می شود و آن هم در جای خود قابل طرح است که در شبکه ائمه جمعه چه کاری می توان انجام داد که شرایط بهتر از حال حاضر شود و ما بتوانیم بهره برداری بیشتری از ظرفیتی که قبل از انقلاب ایجاد شده، استفاده کنیم.
