دبیر کمیته ملی اخلاق در پژوهش پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به تدوین آیین‌نامه‌های اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی، تاکید کرد: این قانون پشتوانه قانونی قوی برای مقابله با تقلبات علمی است، ولی باید اقداماتی در زمینه تقویت فرهنگ استفاده از منابع علمی اجرایی شود.
به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» به نقل از ایسنا، احسان شمس کوشکی، با اشاره به سرنوشت لایحه قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی، گفت: با تصویب این لایحه در مجلس شورای اسلامی، تبدیل به قانون شد که تفاوت‌هایی با لایحه ارائه شده به مجلس دارد.
وی با بیان اینکه این لایحه با مداخلات کمیسیون‌های آموزش و تحقیقات و بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی تقویت شد، اظهار کرد: در لایحه اول تنها افرادی که سفارشات انجام مقالات را متقبل می‌شدند، مورد هدف واقع شده بودند. به این معنا که در این لایحه افرادی که به صورت حرفه‌ای مقاله و یا پایان‌نامه می‌نوشتند، مجرم شناخته شده بودند.
شمس با بیان اینکه کمیته ملی اخلاق در پژوهش وزارت بهداشت تنها نهاد تخصصی در حوزه اخلاق در پژوهش و انتشار است، یادآور شد: بر این اساس رویکرد ما این بود تا زمانی که در این لایحه، افراد استفاده‌کننده از این مقالات برای فارغ‌التحصیل شدن و پیشرفت و ارتقای علمی هدف قرار نگیرند، این لایحه کارآیی لازم را نخواهد داشت.
وی با تاکید بر اینکه لایحه قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی باید جامع باشد، خاطرنشان کرد: خوشبختانه این امر در مجلس دیده شد و بر اساس مصوبات اخیر هم افرادی که به صورت حرفه‌ای برای کسب درآمد مقالات را برای افراد تولید می‌کنند و هم افراد سفارش‌دهنده و استفاده‌کننده از این تولیدات مجرم هستند و برای هر دو گروه مجازات در نظر گرفته شده است.
دبیر کمیته اخلاق در پژوهش پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با تاکید بر اینکه این قانون پشتوانه خوبی برای دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی خواهد بود، اظهار کرد: با استفاده از این قانون، با افراد اعم از دانشجو، استاد و اعضای هیات علمی که مرتکب چنین تخلفاتی شوند برخورد قانونی خواهد شد تا جایی که ممکن است منجر به اخراج آنها شود.
الزام قانونی برای ثبت پایان‌نامه
شمس الزام به ثبت پایان‌نامه‌ها در سامانه ایرانداک را از دیگر موارد تاکید شده در این قانون دانست و افزود: در کشور زیر ساخت مناسبی به نام ایرانداک ایجاد شده است و متن قانون صراحت دارد که تمام پایان‌نامه‌ها در این سامانه ثبت شوند.
وی با تاکید بر اینکه این امر در گذشته انجام می‌شد، اظهار کرد: ثبت پایان‌نامه‌ها در این سامانه در گذشته الزام قانونی نداشته است و با تصویب این لایحه ثبت پایان‌نامه‌ها دارای پشتوانه علمی شده و در صورتی که فردی اقدام به ثبت پایان‌نامه و یا رساله خود نکند، مشمول مجازات‌های قانونی خواهد شد.
به گفته وی، با ثبت موضوع پایان‌نامه و رساله‌ها در ایرانداک علاوه بر ایجاد بانک داده بزرگ برای کشور، امکان همانندجویی برای پایان‌نامه‌ها فراهم خواهد شد.
دبیر کمیته ملی اخلاق در پژوهش پزشکی وزارت بهداشت در عین حال تاکید کرد: تا زمانی که اساتید و اعضای هیات علمی نظارت دقیقی بر عملکرد دانشجویان نداشته باشند، این مسایل باز هم تکرار خواهد شد؛ ولی این بار احتمالا دانشجو برای همکلاسی خود مقاله تهیه کند و یا نام سایر دانشجویان را در مقاله وارد کند.
وی با تاکید بر تغییر رویکرد فرهنگ حفظ مالکیت معنوی و استفاده درست از منابع تحقیقاتی، ابراز خرسندی کرد که دانشگاه‌ها موظف به اجرای برخی دستورالعمل‌ها شده‌اند.
برخورد قانونی با فروش پایان‌نامه در میدان انقلاب
شمس کوشکی با تاکید بر اینکه لایحه، پایان‌نامه فروشی را هدف گرفته است، اظهار کرد: بر اساس این قانون چنین دفاتری پلمپ خواهند شد و افراد خاطی مجازات می‌شوند.
پیگیری قانون مقابله با تخلفات
وی با اشاره به آخرین وضعیت قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی، گفت: این قانون یک‌بار به شورای نگهبان ارسال شده که ایراداتی بر آن وارد شد و این ایرادات اصلاح شده است.
شمس در خصوص ایراد گرفته شده از سوی شورای نگهبان در خصوص این لایحه، افزود: در این لایحه برای افرادی که در حوزه‌ها مرتکب سرقت ادبی شوند، جرم انگاری شده است و به گونه‌ای این مساله مطرح شده بود که گویا این نهادها زیر نظر وزارت علوم است و قرار شد این متن اصلاح شود.
دبیر کمیته ملی اخلاق در پژوهش پزشکی وزارت بهداشت ایراد گرفته شده را ایراد انشایی دانست و خاطر نشان کرد: قانون با تایید شورای نگهبان ابلاغ می‌شود و بر اساس متن قانون باید ظرف مدت ۳ ماه از ابلاغ این قانون به وزارتخانه‌های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و علوم، تحقیقات و فناوری آیین‌نامه اجرایی آن تدوین شود.
کوشکی تاکید کرد: این آیین‌نامه با همکاری وزارت علوم تدوین خواهد شد تا این قانون به خوبی اجرایی شود.
به گزارش ایسنا، قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی در اواخر شهریورماه از سوی حجت‌الاسلام حسن روحانی رئیس‌جمهور جهت اجرا به وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ابلاغ شد.
در ابلاغیه رئیس‌جمهور آمده است: در اجرای اصل ۱۲۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران «قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی» که در جلسه علنی روز سه‌شنبه مورخ ۳۱/۰۵/۱۳۹۶ مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۸/۶/ ۱۳۹۶ به تایید شورای نگهبان رسیده، جهت اجرا ابلاغ می‌شود.
بر اساس ماده واحده این قانون تهیه، عرضه و یا واگذاری آثاری از قبیل رساله، پایان‌نامه، مقاله، طرح پژوهشی، کتاب، گزارش یا سایر آثار مکتوب و یا ضبط شده پژوهشی، علمی و یا هنری اعم از الکترونیکی و یا غیر الکترونیکی توسط هر شخص حقیقی یا حقوقی به قصد انتفاع و به عنوان حرفه یا شغل - با هدف ارائه کل اثر و یا بخشی از آن توسط دیگری به عنوان اثر خود جرم بوده و مرتکب یا مرتکبان علاوه بر واریز وجوه دریافتی به خزانه دولت مشمول مجازات به شرح ذیل است:
ارتکاب جرم توسط شخص حقیقی مشمول مجازات جزای نقدی درجه ۳ و محرومیت از حقوق اجتماعی درجه ۶ است.
در صورت ارتکاب جرم توسط شخص حقوقی علاوه بر مجازات مرتکب و مدیران و گردانندگان مربوطه - مجازات شخص حقوقی حسب مورد مطابق مواد (۲۰)( ۲۱) و (۲۲) قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲/۲/۱ تعیین می‌شود.
در تبصره ۷ این قانون آمده است: وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت و درمان و آموزش پزشکی مکلفند جهت پیشگیری از جرائم موضوع این قانون اقدامات زیر را انجام دهند:
ترویج فرهنگ احترام به حقوق مالکیت فکری از طریق گنجاندن دروس ذیربط و اصلاح سرفصل برنامه‌های درسی و برگزاری کارگاه‌های آموزشی.
الزام دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی و پژوهشی به اعمال نظارت دقیق بر رعایت حقوق مالکیت فکری در آثار علمی و پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشجویی.
اعمال مجازات انتظامی اخراج دانشجو یا ابطال پایان‌نامه و رساله یا مدرک تحصیلی در صورت احراز تخلف تقلب علمی با توجه به میزان تخلف.
اعمال مجازات انتظامی تنزل رتبه یا پایه عضو هیئت علمی، اخراج - لغو قرارداد در صورت احراز تخلف تقلب در آثار علمی با توجه به میزان تخلف.
همچنین در تبصره ۹ آمده است: دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، مؤسسات آموزش عالی پژوهشی فناوری دولتی و غیردولتی زیر نظر وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از جمله دانشگاه علمی کاربردی، دانشگاه آزاد اسلامی، جهاد دانشگاهی، حوزه‌های علمیه، مؤسسه‌های آموزش عالی غیردولتی غیرانتفاعی، مؤسسه‌های وابسته به دستگاه‌های اجرایی و دانشگاه فرهنگیان موظف هستند از این پس پیشنهاده‌ها (پروپوزال‌ها)، پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی خود را که فاقد طبقه‌بندی هستند، در سامانه‌های اطلاعاتی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) ثبت و تایید و فایل تمام متن و نتیجه را همانندجویی کنند.
ارائه گواهی ثبت و بارگذاری فایل تمام متن و نتیجه همانندجویی این مدارک برای هرگونه پرداخت مالی به استادان راهنما، مشاور و داور و تخصیص امتیاز در ترفیع و ارتقای آنها و همچنین دانشجویان الزامی است.
