تمام توافــقاتی که آمــریکا بر باد داد

به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ برهمین اساس برای مستند کردن بدعهدی های آمریکا، مجموعه ای از توافقات رسمی و ضمنی را مورد بررسی قرار می دهیم تا این سیر قهقرایی در بازه تاریخی 4 دهه ای به اثبات برسد.

1359/1981: بیانیه الجزایر و بدعهدی آمریکا
 (29 دیماه 1359) به دنبال تسخیر لانه جاسوسی و بازداشت دیپلمات های آمریکایی، مقرر شد ایران و آمریکا برای حل و فصل این واقعه مذاکره کنند. به موجب بیانیه الجزایر آمریکا تعهدات زیر را متقبل شد اما هرگز اجرا نکرد در حالیکه آمریکایی های بازداشت شده در ایران آزاد شدند:

- آمریکا در امور داخلی ایران (چه از لحاظ سیاسی و چه نظامی) مداخله ننماید.
- آمریکا مجازات‌های تجاری و اقتصادی را لغو و دارایی‌های مسدود شدهٔ ایران را آزاد کند.
- آمریکا می‌بایست اطمینان دهد که هر گونه تصمیمات دادگاه ایالتی در رابطه با انتقال هر گونه دارایی حکومت پیشین، مستقل از اصل مصونیت پادشاه اجرا خواهد کرد.

نکته: صرف‌نظر از دعاوی بین این دیوان حتی اصول اولیه این قرارداد نیز نقض شده است آمریکا دخالت‌های فراوانی را در چارچوب اجرای پروژه‌های جاسوسی خود در ایران انجام داده است. تحریم‌های فراوانی مالی علیه نظام جمهوری اسلامی ایران از جمله تحریم نفت به اجرا درآمده است. از سوی دیگر عملا به دلیل بازنگشتن اموال و دارایی‌های شاه و پرداخت یکجای بدهی‌های ایران نظام جمهوری اسلامی ایران در بعد مالی نیز در این باره زیان‌های فراوانی دیده است.

1359/1980: کودتای نوژه برای براندازی حکومت اسلامی
برخلاف یکی از بندهای بیانیه الجزایر، آمریکا متعهد شده بود در امور داخلی ایران دخالت نکند. اما نه تنها به آن عمل نکرد بلکه آمریکا طرحی را در دستور کار قرار داد که به کودتای نقاب (نوژه) معروف است.

این طرح کودتا قرار بود توسط تعدادی از افسران ارتش رژیم شاهنشاهی ایران و با تمرکز افسران نیروی هوایی برای بازگرداندن شاپور بختیار و نابودی نظام نوپای جمهوری اسلامی، اجرا شود. در مورد نقش سازمان «سیا» و سایر کشورهای خارجی در این کودتا، ستوان ناصر رکنی در اعترافاتش می گوید:

" دو الی سه ماه بعد از پیروزی انقلاب، اولین تماس بین مأمورین سیا و یکی از دوستان بنی عامری در اروپا برقرار می شود و آنها بنی عامری را با بختیار مرتبط می سازند. تمامی هماهنگی های لازم بین کشورهای عضو بازار مشترک اروپا و ستاد دکتر بختیار در پاریس از طریق «سیا» انجام می گرفته است. هماهنگی بین اسرائیل و کشورهای مرتجع منطقه نظیر عربستان، مصر و عراق، توسط نماینده سازمان «سیا» که در دفتر دکتر بختیار در پاریس است انجام می گرفته است."

1369/1991 خلف وعده جورج بوش پدر در ماجرای آزادی گروگان های آمریکایی در لبنان: (1369) (دولت جورج بوش پسر)
 ایران بر اساس وعده جورج واکر بوش، رئیس جمهور آمریکا قرار شد در ماجرای آزادی گروگان های آمریکایی در لبنان میانجیگری کند و آمریکا نیز از سوی دیگر حسن نیت نشان دهد. این رایزنی ها به دستور اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهور به سرانجام می رسد و گروگان ها آزاد می شوند اما در آن سوی قضیه آمریکا نه تنها به وعده نشان دادن حسن نیت در قبال ایران عمل نکرد بلکه ایران را متهم به حمایت از تروریسم کرد.  

در کتاب «آقای سفیر»، محمدجواد ظریف نیز به این بدعهدی اشاره شده است. او نوشته «آمریکایی‌ها پیغام داده بودند: اگر شما به آزادی گروگان‌های آمریکایی کمک کنید، ما حسن‌نیت خواهیم داشت، که به‌معنای آزاد کردن دارایی‌های ایران و از این‌گونه کارها بود. اما به قولشان عمل نکردند. هشت گروگان آمریکایی آزاد شدند. این یکی از نشانه‌های عدم پایبندی آمریکایی‌ها به تعهداتشان بود که در مرحله آخر گفتند به‌دلایل انتخاباتی نمی‌توانند قولشان را عملی کنند.»

1380/2001 کمک اطلاعاتی ایران به آمریکا در زمان حمله به افغانستان در سال 2001( دولت جورج بوش پسر) (دولت اصلاحات یا سیدمحمدخاتمی)
 در دوران اصلاحات، پالس های بسیاری از سوی دولت برای بهبود روابط با آمریکا ارسال شد. پس از حملات یاده سپتامبر، افغانستان مورد تهاجم آمریکا قرار گرفت و ایران نیز کمک های بسیار حائز اهمیت اطلاعاتی نظامی در اختیار آمریکا قرار داد و همچنین نقش بسیار فعالی در کنفرانس بن که مربوط به بازسازی افغانستان است داشت. پاسخ آمریکا به پالس های فرستاده شده قرار دادن ایران در محور شرارت و تهدید نظامی علیه جمهوری اسلامی بود.

جورج دبلیو بوش در تاریخ ۲۹ ژانویه ۲۰۰۲ در سخنرانی سالیانه خود در کنگره ایالات متحده آمریکا، علی رغم حسن نیت دولت تهران، ایران را در محور شرارت قرار داد.

1382/2003 تعلیق غنی سازی در بیانیه تهران با سه کشور اروپایی 1382-1383 (دولت جرج بوش پسر) (دولت اصلاحات یا سیدمحمدخاتمی)
پس از فشار آمریکا به کشورهای انگلیس، فرانسه و آلمان برای محدود کردن فعالیت های هسته ای ایران که با عقب نشینی تیم مذاکره کننده وقت به ریاست حسن روحانی، دبیر شورای عالی امنیت، تصویب توافقنامه تهران و تعلیق فعالیت های هسته ای را به همراه داشت، آمریکایی ها گام های تهاجمی خود را با شتاب بیشتری برداشتند و با تهدید نظامی ایران، خواهان تعطیلی کامل فعالیت های هسته ای ایران شدند.

درحالیکه ایران کلیه فعالیت های هسته ای خود را تعلیق کرده بود با این حال غرب به وعده های خود عمل نکرد و تحت فشار آمریکا، آژانس بین المللی انرژی اتمی، پرونده را به شورای امنیت سازمان ملل ارسال کردند.

نکته: در اردیبهشت سال ۱۳۸۲ ، صادق خرازی معاون وزیر خارجه وقت ایران ، با نگارش نامه ای تلاش کرد تا خواسته هم حزبی هایش در مجلس ششم از رهبر انقلاب ـ یعنی همان عقب نشینی از مواضع انقلابی ـ را خود اجرا کند . وی در این نامه که با وساطت سفارت سوئیس به وزارت خارجه وقت آمریکا ارسال شد ، نوشته بود که در ازای “خروج نام ایران از محور شرارت” و “فروش قطعات هواپیما به ایران” از سوی آمریکا ، ایران هم متعهد می شود “فعالیت های هسته ای خود را شفاف کند” و از “خلع سلاح حماس و حزب الله” حمایت کند.

1389/2010: خلف وعده آمریکا در ماجرای میانجیگری برزیل و ترکیه در پرونده هسته ای ایران(دولت اوباما)(دولت احمدی نژاد)
 در اردیبهشت 1389، ایران، ترکیه و برزیل توافقنامه ای را امضا کردند که بر اساس مفاد توافق، برای تسهیل همکاری های هسته ای، جمهوری اسلامی ایران موافقت می کند که 1200 کیلوگرم اورانیوم کمتر غنی شده در ترکیه به امانت بگذارد.

در حالیکه دو کشور ترکیه و برزیل با چراغ سبز اوباما به میانجیگری در این پرونده پرداخته بودند، مخالفت هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا با این توافق نامه، همه را از جمله لولا دا سیلوا رئیس جمهور برزیل را شوکه کرد.

1392/2013: خلف وعده آمریکا پس از مذاکرات ژنو در سال 2013( دولت اوباما)(دولت اعتدال یا حسن روحانی)
بر اساس توافق 6 ماهه میان ایران و طرف های غربی، تهران موافقت می کند برخی محدودیت ها بر برنامه هسته ای مانند غنی سازی و موافقت با بازرسی های گسترده تر را اعمال کند. طرف غربی نیز متعد می شد از وضع تحریم‌های جدید اعم از بین‌المللی، چندجانبه و یک‌جانبه خودداری خواهد کند.

اما برخلاف وعده ها، چند روز بعد در تاریخ ۲۱ آذر ۹۲ و در حالی که تیم کارشناسان ایرانی و تیم غربی در وین مشغول مذاکره و بررسی امور مربوط به اجرایی شدن توافق ژنو بودند، وزارت خزانه‌داری آمریکا نیز نام شرکت‌ها و افرادی را به تحریم‌های خود افزود. در حالی که بسیاری از صاحب‌نظران پیش‌بینی می‌کردند این امر، واکنش شدیدی را از سوی مسئولین ایرانی در پی داشته باشد و حتی اجرایی شدن توافق را در معرض تهدید قرار دهد، مسئولین وزارت خارجه ترجیح دادند آن را به سردرگمی در دولت آمریکا و عملی بر خلاف روح توافق ژنو تعبیر نمایند. روند افزودن شرکت ها و افراد به لیست تحریم ها در چند مورد دیگر نیز توسط آمریکا اجرا شد.

1394/2015: عدم پایبندی به بیانیه لوزان (دولت اوباما)(دولت اعتدال یا حسن روحانی)
بیانیهٔ سوئیس درباره راه حل‌های لازم جهت نیل به برنامه جامع اقدام مشترک، بیانیه ای شامل خلاصه‌ای از مجموع راه حل‌های تفاهم شده برای رسیدن به برنامه جامع اقدام مشترک پیرامون برنامه هسته‌ای ایران تا ضرب الاجل ۱۰ تیر ۱۳۹۴ است که پس از دو دور مذاکره در بازهٔ زمانی ۲۵ اسفند ۱۳۹۳ تا ۱۳ فروردین ۱۳۹۴ در ۱۳ فروردین ۱۳۹۴ (برابر با ۳ آوریل ۲۰۱۵) میان ایران و گروه ۱+۵ در لوزان سوئیس منعقد شد.

این درحالی است که بنا بر گفته علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی و علی اکبر ولایتی، آمریکایی ها در مواردی چون تعداد سانتریفیوژها در فردو، برداشت خودسرانه از تفاهم سوئیس، نظارت و بازرسی از مراکز هسته ای و نظامی، لغو تحریم ها و طول دوران محدودیت غنی سازی و بازرسی عهد شکنی کرده اند. از سوی دیگر در همان دوران امضا قانون نظارت کنگره بر مذاکرات توسط اوباما و تحریم 2 شرکت عربی به دلیل فروش هواپیما به ایران صورت گرفت.

تیرماه 1394:  توافق هسته ای برجام (دولت اوباما- ترامپ)(دولت حسن روحانی)
در بند 26 برجام آمده است: «ایالات متحده، با حسن نیت، نهایت تلاش خود را برای دوام این برجام و پیشگیری از ایجاد تداخل در تحقق متمتع شدن ایران از لغو تحریم‌های مشخص‌شده در پیوست دو به عمل خواهد آورد. دولت ایالات متحده، در چارچوب اختیارات قانونی رئیس جمهور و کنگره، از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌های مشخص‌شده در پیوست 2 که اعمال آنها را وفق این برجام متوقف کرده است، خودداری می‌نماید، فارغ از فرآیند حل و فصل اختلافات پیش‌بینی شده در این برجام».

بند 29 توافق هسته‌ای هم تصریح دارد: «اتحادیه اروپایی و دولتهای عضو و همچنین ایالات متحده، منطبق با قوانین خود، از هرگونه سیاست با هدف خاص تأثیرگذاری خصمانه و مستقیم بر عادی‌سازی تجارت و روابط اقتصادی با ایران، در تعارض با تعهداتشان مبنی بر عدم اخلال در اجرای موفقیت آمیز این برجام خودداری خواهند کرد»

بعد از توافق هسته ای، علی رغم تایید 8 باره پایبندی ایران به برجام،  آمریکا رویه ای را در پیش گرفته که به بهانه مسائل موشکی، منطقه و حقوق بشر تمامی تحریم ها را که صرفاً بر روی کاغذ برداشته بود برگرداند.

تحریم های جدید و نقض برجام
- محدودیت صدور روادید برای مسافران ایران، تصویب توسط کنگره و امضا توسط اوباما.
- تمدید 10 ساله قانون ایسا توسط کنگره و سنا و امضا توسط اوباما
- وضع تحریم های جدید علیه 13 فرد و 12 نهاد مرتبط با ایران در یک سالگی اجرای برجام در بهمن 1395 توسط وزارت خزانه داری آمریکا به بهانه برنامه موشکی- مصادره دارایی های ایران در دادگاه لوکزامبورگ در اسفند 1395 به دنبال اعمال فشارهای آمریکا بر بانک های اروپایی یا غارت دو میلیارد دلاری آمریکا از دارایی ایران به عنوان حمایت از تروریست
- تحریم علیه 11 فرد و شرکت از چند کشور جهان به بهانه همکاری با ایران در فروردین 1396
- تصویب قانون تحریم های جدید علیه ایران، روسیه، کره شمالی در کنگره  وسنا در مرداد 1396
- شهریور دونالد ترامپ، چند شرکت و فرد ایرانی را در لیست تحریم ها قرار داد.