به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ وقتی اسم مستند و مستندساز به میان می آید، ذهن ها به سمت کسانی می رود که تنها با داشتن موهای سپید، توانسته اند در حوزه مستندسازی وارد شوند و دست به خلق آثاری بزنند که در آن نیازی به جلوه های ویژه رایانه ای نیست و همه تصاویر واقعی هستند، ولی طی چند سال اخیر با ورود قشر دانشجو و بااستعداد چه آنهایی که هنوز در حال تحصیل هستند و چه فارغ التحصیلان رشته های مختلف در حوزه مستندسازی، شاهد ساخت آثاری قوی و از قضا جنجالی مانند «شبنامه»، «تنها در میان طالبان»، «مصاف»، «فروشنده» و .... بوده ایم؛ مستندهایی که برخی از آنها اجاره اکران در دانشگاه ها را هم نگرفتند و همین مسئله، بیش از پیش نام این آثار را بر سر زبان ها انداخت و باعث جنجالی شدن شان شد.
بحث اکران مستندها در دانشگاه های کشور؛ محلی که با توجه به حضور قشر دانشجو، بهترین مکان برای اکران مستندها به ویژه مستندهای اجتماعی هستند، در طول سال های گذشته مسیر مشخصی را طی نکرده و برخورد سلیقه ای مسئولین با اکران آثار مستند، باعث ایجاد مشکلات و حتی شبهاتی در این خصوص شده است، از این رو به سراغ میکائیل دیانی و سید مهدی کرباسی دو مستندساز جوان رفتیم تا با آنها درباره وضعیت اکران مستند در فضای دانشگاه، جریان سازی آثار مستند در بین دانشجویان و .... گفتگویی داشته ایم که در ادامه می‌خوانید:
میکائیل دیانی با بیان اینکه مهمترین ویژگی ای که فضای دانشگاه ها را برای فعالیت مستندسازان آماده می‌کند، این است که عمده مستندسازان ما طی سال‌های اخیر از همین فضای دانشگاهی هستند، گفت: دانشجویی بودن مستندسازان ما باعث شده تا آنها به واسطه دغدغه‌ها، نگاه ها و شناختی که نسبت به فضای دانشگاهی دارند، مستندهایی را بسازند که با این فضا گره خودره و همین موضوع نیز باعث استقبال از آثار آنها می‌شود.
وی ادامه داد: مستندهایی که در دانشگاه‌ها اکران می‌شوند، با استقبال دانشجویی همراه است و یکی از دلایل آن هم این است که دانشجویان امکان ارتباط مستقیم با عوامل ساخت مستندها را دارند، در حالی که اگر فیلم سینمایی در دانشگاهی اکران شود، دانشجویان نمی توانند به راحتی با بازیگران و دست اندرکاران فیلم ارتباط بگیرند و مراسمی که در این خصوص برگزار می شود، تنها معطوف به پخش فیلم سینمایی است.
کارگردان مستند «فراموش شده‌ها» با بیان اینکه سال گذشته استقبال خوبی از مستندها در دانشگاه ها صورت گرفت و این روند امسال نیز می تواند ادامه داشته باشد، بیان داشت: عمده ایرادی که در خصوص اکران مستندها در دانشگاه ها وجود دارد به مسئولین و مدیران فرهنگی ما در دانشگاه ها باز می گردد، چرا که آنها قدرت تحمل چند صدایی در فضای دانشگاه ها را ندارند و عمده مستندهایی که در سال های گذشته با مشکل مواجه شد، از جمله مستند بنده، به خاطر همین چندصدایی بودن آثار، بوده است.
دیانی در همین زمینه تصریح کرد: حقیقت این است که تا زمانی چنین نگاهی در مسئولان ما وجود داشته باشد شاهد ایجاد مشکل در روند اکران مستندها خواهیم بود، به خصوص اینکه در طول 2 سال اخیر بیشتر آثار ساخته شده در حوزه مستند ژانر اجتماعی داشته و عمدتا در حوزه نقد اجتماعی بوده است. از سوی دیگر مستندهایی که با فضای دانشگاه و جامعه در ارتباط بوده اند، عمدتا جریان ساز می شوند که مستندهایی نظیر «داد»، «فراموش شده ها» از جمله آنها به شمار می رود.
وی خاطر نشان کرد: عمدتا آثاری که بتواند به مردمی که در جامعه دیده نمی شود، بپردازد، در اکران نیز دیده می شود و باید بگویم که اگر در سال آینده مستندی درباره کارگران آذرآب و هاپکو ساخته شود و یا مستندسازی به موضوع کاسپین بپردارد، قطعا در حوزه اکران با استقبال بالایی مواجه می شود.
سیدمهدی کرباسی نیز معتقد است: روال ثابتی برای اکران و عدم اکران آثار مستند در دانشگاه ها وجود ندارد و بیشتر مستندهایی که می خواهند در فضای دانشگاهی اکران شوند، آثاری هستند که عوامل آنها در فضای دانشجویی کار کرده یا هنوز هم دانشجو هستند.
وی با مقایسه اکران مستند «شبنامه» و «مصاف» در دانشگاه گفت: از اکران مستند «شبنامه» در پردیس دانشگاه تهران جلوگیری کرد در حالی که مستند «مصاف» در همان سالنی که قرار بود «شبنامه» اکران شود، اکران شده بود؛ از این رو باید بگوییم که استاندارد خاصی برای اکران اینگونه آثار وجود ندارد.
کارگردان «شبنامه» در همین زمینه تصریح کرد: اگر حساسیتی برای اکران یک اثر مستند در دانشگاه ها وجود نداشته باشد، هیچگونه ممانعتی از اکران آن صورت نمی گیرد، ولی اگر حساسیتی وجود داشته باشد، فشارها برای جلوگیری از اکران آن اعمال خواهد شد.
کرباسی با بیان اینکه هیچ دلیلی وجود ندارد تا اتفاقی که برای «شبنامه» رخ داد، در طول سال مجددا اتفاق نیفتاد، بیان داشت: قطعا وقتی یک اثری در گذشته رونمایی شده و حال بخواهیم مانع از اکران آن شویم، از نظر سیاست رسانه ای کار بسیار اشتباهی است؛ چرا که این کار تنها به بیشتر دیده شدن آن اثر کمک می کند؛ همانطور که برای «شبنامه» چنین اتفاقی افتاد و سبک تعامل مسئولین دانشگاه تهران و مابقی مسئولین عملا باعث بیشتر دیده شدن این اثر شد.
وی اظهار داشت: در حوزه اکران مستند ساختارهای پخش و توزیع چندان جدی نیست و در روال معقول و منطقی نمی گنجند و دلیلش هم این است که ساختار چابکی در این حوزه وجود ندارد و حتی بسیار از مستندسازان در ساختار موجود در حوزه پخش آثارشان عمل نمی کنند.
کارگردان «شبنامه» خاطر نشان کرد: اکران آثار در فضای دانشگاهی باعث باز شدن باب گفتگو در دانشگاه ها شده و پرداختن به موضوعات روز جامعه و طی 10 سال گذشته تحولی را در حوزه پرداختن به موضوعات اجتماعی و روز ایجاد کرده و باعث شده تا دانشجویان خودشان درباره مسائل روز جامعه به یک راهکار برسند و تضارب آرا ایجاد شود.
* گفتگو از زهرا رمضانی
