به گزارش خبرنگار صنفی_آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ متن نامه دبیر اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا خطاب به وزیر علوم به شرح زیر است:
به نام خدا
استاد ارجمند جناب آقای دکتر منصور غلامی
وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری
پس از اهدای سلام و آرزوی توفیقات روزافزون جناب‌تان در سنگر خدمتی جدید، به نمایندگی از اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا و نیز دانش‌آموختگان دغدغه‌مند خارج از کشور، نکاتی را در حوزه مدیریتی حضرتعالی معروض می دارد.
جمهوری اسلامی ایران پس از طی چهار دهه‌ی پر نشیب و فراز، امروز در موقعیتی حیاتی برای پیگیری مؤثر فرآیند اعتلاء و پیشرفت از مسیر علم و فن‌آوری قرار دارد که از قضاء قرعه‌ی تولیت اصلی آن به نام حضرتعالی به عنوان وزیر "علوم، تحقیقات و فناوری" افتاده است.
امروزه اهمیت مقوله دانش و فن‌آوری به دلیل پیشرفت‌های بسیار سریع اخیر، بیش از هر زمان دیگری جلوه می کند. بی‌شک، پرسش همیشگی اهالی علم و دانش اعم از کارشناس و دانشجو و استاد، چیستی اولویت‌ها و کارویژه‌های اصلی مبتنی بر اولویت‌های هر دوره از متولی اصلی آن در کشور یعنی "وزارت علوم، تحقیقات و فناوری" است.
در پاسخ به این پرسش کلیدی، توجه به نکات ذیل ضروری می نماید:
الف) مأموریت وزارت "علوم، تحقیقات و فناوری"
بدیهی است که دانش، نیروی پیشران هر جامعه و ابزار قدرتمند آن برای خلق ثروت و قدرت و ایجاد ثبات، رفاه و اعتلای مادی و معنوی است. جغرافیای سرزمینی ایران مملو از نشانه های علم‌جویی است؛ مدرسه پزشکی "سائیس" و مدرسه "جندی شاپور" در دوران باستان و دارالفنون و دانشگاه های اخیر همگی نمونه هایی بوده و هستند از این علم جویی، در خدمت اعتلای این سرزمین.
قطعا، درک اهمیت توجه به این مقوله در دنیای پرشتاب امروز منجر به دقت نظر در اولویت‌سنجی برنامه‌های آن وزارتخانه خواهد شد. بعنوان مثال، سرعت پیشرفت های علمی و فن‌آورانه در حوزه‌های مختلفی از قبیل انرژی، محیط زیست، پزشکی، فیزیک، الکترونیک، هوافضا، فن‌آوری ارتباطات و اطلاعات و ... به قدری است که کمترین تعللی موجب ایجاد فرسنگ‌ها فاصله جبران‌ناشدنی خواهد شد. مضاف بر چنین میدان تلاشی، جمهوری اسلامی ایران با چالش های علی‌حده‌ای همچون محیط زیست، ریزگردها، آب، فرآوری مواد آلی و غیره دست به گریبان است که مدیریت آنها توجه ویژه‌ای را می‌طلبد، بطوریکه هریک به تنهایی می تواند اولویت اول و مأموریت اصلی وزارت علوم باشد.
برغم وضوح اهمیت توجه به نیازها و اولویت‌های بالا، متاسفانه بیماری مزمن اولویت‌بندی‌های نادرست و غیرهدفمند بودن علم و فن‌آوری در دانشگاههای کشور باعث عمیق‌تر شدن این چالش‌ها و افزایش فاصله علمی و فن‌آورانه دانشگاه-های کشور با دانشگاههای پیشروی دنیا شده است که در آنان کار علمی با تولید مقاله تفاوت ماهوی و معنایی دارد. این بیماری‌ها درنهایت موجب ضعف، بی‌ثباتی و شکنندگی اقتصاد و فشار مضاعف بر جامعه می‌گردد. تحریم‌های ظالمانه‌ی تحمیل شده به جمهوری اسلامی ایران، در واقع سنگ محکی تلخ اما کارآمد بود برای عیارسنجی توان دانش و فن‌آوری مشق‌شده در دانشگاههای کشور.
شاید نمود این سوء اولویت‌بندی در وظایف و مأموریت‌های وزارت علوم، بیش از همه در جلوه‌گری دانشگاه به مثابه مکانی برای جدال‌‌های سیاسی ناتمام، گروکشی جریان‌های سیاسی و بعضاً استفاده ابزاری از دانشجویان در عوض تمرکز بر "علوم، تحقیقات و فناوری" و تربیت نیروهای متخصص و کارآمد باشد. البته نگارنده قائل به نفی فعالیت‌های سیاسی ساختارمند، مطالبه‌گری و آگاهی دانشجویان نسبت به مسائل روز کشور و جهان نیست و مسلما وجود تشکل‌های با سلایق سیاسی مختلف در چارچوب قوانین و مقررات کشور را لازمه‌ی شکوفایی و بالندگی دانشگاه‌ها و درنتیجه کشور می‌داند. اما مقصود، توجه به کارویژه تخصصی دانشگاه‌ها و محدود نشدن سقف مطالبات و دغدغه‌های دانشجویی به مطالبات سیاسی است؛ کما اینکه در همه دانشگاههای پیشرو و تأثیرگذار جهان اولویت اول دانشگاه، تربیت دانشجو در حوزه‌های مختلف علمی و ارتقای سطح دانش و توان تخصصی از طریق انجام مطالعه و تحقیق است.
مطالبه ما از شما وزیر محترم، تلاش برای نجات آن وزارتخانه مهم، حیاتی و تأثیرگذار بعنوان متولی دانش و پژوهش و رشد همه جانبه کشور و بازگرداندن قطار آن به ریل و هدف اصلی با نگاهی کلان، همه‌سونگر و پیشرو است. قطعاً با سوابق و پیشینه موفق حضرتعالی در مدیریت علمی و دانش‌محور، این خواسته دور از انتظار نیست و امیدوار به تحقق آن هستیم.
ب) حرکت دانشگاه‌ها به سمت نوآوری و کارآفرینی
از بنیادی‌ترین تغییراتی که دانشگاههای دنیا در سال‌های اخیر در خود ایجاد کرده‌اند، انتقال از ساختار آموزش‌محور به ساختار نوآورانه و پژوهش‌محور با نگاه کاربردی و کارآفرینی بوده است. دانشگاههای داخل نیز به فراخور خود تغییراتی را در نگاه شان به علم و فن‌آوری لحاظ کرده‌اند که اولاً ناکافی و ثانیاً غیرهدفمند است. این قبیل تغییرات، نیازمند نگاهی کلان، پیشرو و همه‌سونگر و نیز اراده‌ای آهنین است تا بتواند چرخه تولید ثروت از دانش را به‌طور مؤثر فعال کند و با کاهش وابستگی، به مقاوم‌سازی اقتصاد کشور منتج گردد. بدیهی است که استقلال مالی دانشگاه‌ها از طریق خلق ثروت، از دیگر نتایج و دستاوردهای اتخاذ چنین سیاستی خواهد بود.
ج) سامان‌دهی وضعیت تولیدات علمی در کشور
از جمله مسائلی که در سال‌های اخیر، گریبان‌گیر جامعه علمی و دانشگاهی کشور شده و محافل علمی دنیا را نیز به خود متوجه ساخته است، نابسامانی کار علمی و مقالات پژوهشی است. رشد قارچ‌گونه مقالات غیرکیفی حاصل از پژوهش-های غیرهدفمند و غیرمسأله‌محور اولاً حاکی از هدررفت سرمایه‌های مادی و معنوی کشور و ثانیاً مایه‌ی لطمه‌ی غیرقابل‌جبران به وجهه علمی کشور و دانشمندان هموطن در دانشگاه‌ها و مؤسسات بین‌المللی است.
از دلایل اصلی این وضعیت، عدم توجه به نیازهای واقعی کشور و نیز ملاک‌های اشتباه در رتبه بندی و ارزشیابی علمی دانشجویان و اساتید دانشگاه قابل اشاره هستند. لذا دانشگاه نیازمند یک تغییر رویه‌ی بنیادین، بخصوص در زمینه نظام و ملاک‌های ارزشیابی و ارتقای علمی دانشجویان و اساتید است. ارزش‌‌دهی بیشتر به پژوهش‌های علمیِ کاربردی و مسأله-محور، حمایت از ایده‌های نوآورانه و مبتکرانه که در راستای نیازهای واقعی کشور تعریف شده‌اند و نیز فرهنگ‌سازی جهت جایگزینی نگاه علمی بجای نگاه صرفاً مادی به مقوله نشر مقالات می‌تواند در سامان‌دهی وضعیت پژوهش کشور بسیار مؤثر باشد.
د) خودباوری و نگاه ویژه به داخل در حوزه دانش و فن‌آوری
آنچه که ملت ایران از قِبل تحریم‌های ظالمانه بین‌المللی در طی سالیان دراز بدست آورده است، لزوم باورمندی و تکیه بر توانایی‌های داخلی و دانشمندان و متخصصان کشور و درک خطرپذیر بودن نگاه به خارج از مرزها برای سامان‌دهی وجوه مختلف کشور است. لذا، توجه ویژه به توانمندی‌های داخلی و تغییر نظام حاکم بر دانش و فن‌آوری کشور به یک نگاه درون زا، مولد و پویا بسیار ضروری است. البته باید توجه داشت همچنانی که برون‌گرایی بدون درون‌زایی، موجب وابستگی کشور به خارج از مرزها می‌گردد، درون‌زاییِ صرف و بدون نگاه به بیرون باعث انزوای علمی کشور خواهد شد. در واقع این دو باید مکمل هم باشند. در واقع، فعال سازی دیپلماسی عمومی وزارت علوم در ارتباط علمی با دانشگاه های بین المللی در فضای پسابرجام یک لازمه تقویت بنیه علمی و دانشی کشور است که حتما باید مد نظر مسئولین وزارت علوم بخصوص در معاونت های بین الملل قرار گیرد. در عین حال عجله و عدم بسترسازی مناسب در این زمینه به وجهه علمی دانشگاه های کشور آسیب جدی و جبران ناپذیری وارد خواهد کرد.
ه) اهمیت سرمایه انسانی متخصص و جوان
از بزرگترین سرمایه‌های هر مجموعه، سرمایه انسانی و بخصوص نیروی متخصص جوان و پرانرژی است. وجود بیش از 4 میلیون دانشجو در داخل کشور که در حدود 25 درصد ایشان در مقاطع تحصیلات تکمیلی تحصیل می کنند، ظرفیت بسیار عظیمی را در اختیار سیاست‌گذاران علم و فن‌آوری کشور قرار می‌دهد که با برنامه‌ریزی درست این ظرفیت را به موتور پیشران بسیار قدرتمندی تبدیل نماید که قادر است همه ارکان جامعه را به پیش برد.
نسل حاضر که از آن می‌توان به "نسل طلایی" کشور طی دهه‌های اخیر و حتی آینده نام برد، در حال ورود به عرصه‌های اقتصادی، تولیدی و علمی کشور است. نسلی که همه‌ی کشورهای دنیا آرزوی داشتن آن را دارند و حتی بسیاری از ایشان را نیز جذب ساختار و مدیریت هدفمند خود کرده‌اند. این ظرفیت داخلی اگر در کنار نسل جوان دغدغه‌مند تحصیل‌کرده در خارج از کشور، که دل در گرو مهر این سرزمین دارند و مترصد بازگشت و خدمت به کشور هستند قرار گیرد، مجموعه-ای کارآمد برای حل مشکلات روز و آینده کشور فراهم خواهد کرد. متأسفانه برخوردهای سلیقه‌ای و شخصی و غیرضابطه‌مند در برخی از گروه‌های دانشگاهی بعضاً باعث سرخوردگی و کم‌انگیزگی بسیاری از هموطنانی شده است که با هزاران امید به کشور بازگشته‌ا‌ند. بی‌شک، هرزدهی این فرصت بی‌بدیل درصورت سوء مدیریت دست‌اندرکاران و تصمیم‌سازان کشور و بخصوص وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، از مصادیق واضح کفران نعمت و موجبات حسرت‌های آینده خواهد بود.
راهبردهای و راهکارهای پیشنهادی که وزارت علوم می‌تواند در این مسیر در پیش گیرد عبارتند از:
1. جلوگیری از هدررفت زمان ارزشمند دانشجویان در قالب فعالیت‌های غیرتخصصی و غیرمفید و بازی‌خوری توسط جریان‌های سیاسی.
2. جدیت و نظارت وزارت علوم بر فرآیند جذب اعضای هیات علمی به منظور جلوگیری از برخوردهای سلیقه‌ای و غیرضابطه‌مند با دانش‌آموختگان دانشگاههای داخل و خارج، جهت برآورده شدن نیازهای واقعی دانشگاه ها و نظام علمی کشور.
3. تغییر و نظارت ویژه بر حسن اجرای نظام رتبه بندی دانشگاه ها و ارزشیابی اعضای هیات علمی بر مبنای میزان فعالیت ایشان در حوزه های دانش بنیان.
4. اعتماد و دادن فرصت اظهارنظر به جوانان در حوزه‌های مدیریتی و تصمیم‌سازی کلان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
5. نگاه کاربردی و مسأله‌محور با اولویت قرار دادن چالش‌ها و نیازهای کنونی کشور همچون مسأله محیط زیست، فن‌آوری‌های پایین‌دستی مرتبط با فرآوری محصولات هیدروکربنی و نیز حمایت هدفمند از شرکت‌های دانش‌بنیان و نوپا.
6. نگاه به آینده با حمایت از تحقیقات و پژوهش‌های توسعه‌محور با اولویت علوم و فن‌آوری‌هایی که کشور در آینده نیازمند آنها خواهد بود. لازم است که در این آینده‌نگری، ابعاد فرهنگی و اجتماعی علوم و فن‌آوری‌های جدید بررسی و بسترهای مورد نیاز آنها فراهم شود.
7. اعطای بورس‌های هدفمند تحصیلی به دانشجویان برتر بطوریکه دانشجو آگاه به حوزه تحصیلی کاربردی و جایگاه شغلی آینده خود باشد.
8. بسترسازی مناسب، تدبیر کافی و سطح مذاکره برابر در ارتباطات بین المللی دانشگاه ها، با توجه ویژه به ظرفیت های عظیم و توانمند انسانی که در اختیار دانشگاه های کشور قرار دارد.
در نهایت، به نمایندگی از اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا و تمامی دانشجویان و دانش‌آموختگانی که دغدغه پیشرفت و اعتلای ایران اسلامی را دارند، ضمن آرزوی موفقیت روزافزون برای جنابعالی و مجموعه وزارت فخیمه علوم، در راستای نیل به اهداف والای جمهوری اسلامی ایران بخصوص در حوزه علوم، تحقیقات و فناوری، برای انجام وظیفه و هرگونه خدمتی اعلام آمادگی می‌نماییم؛ کما اینکه پیش از این نیز فعالیت‌ها و همکاری‌های خوب و مثمر ثمری با نمایندگی و رایزنی محترم علمی جمهوری اسلامی ایران در اروپا انجام شده است که بر خود لازم می دانیم بدین‌وسیله از این حسن اعتماد کمال تشکر را داشته باشیم.
ولله المستعان
با آرزوی سلامتی و توفیق روز افزون الهی
شهاب نوروزیان علم
دبیر اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان در اروپا
