نفت شرقی، بنزین غربی

خبرنامه دانشجویان ایران: مهدی علی پور*//  خوراک واحد های پالایشگاهی نفت خام بوده و با پالایش نفت خام ،فرآورده هایی از جمله بنزین و گازوئیل و نفت سفید و نفت کوره تشکیل میشود.قیمت اکثر فرآورده های نفتی مثل بنزین و گازوئیل از نفت خام بیشتر است.کشور ایران با داشتن حدودا 9 پالایشگاه هنوز قسمت بیشتر نفت خام خود را در اختیار واحد های پالایشی سایر کشور ها قرار داده و فراورده های تولیدی این واحد های پالایشی را با قیمتی بیشتر از قیمت نفت خام وارد و مصرف میکند. این درصورتی است که قیمت بنزین به شدت به قیمت نفت خام در بازار جهانی وابسته بوده و قیمت نفت خام نیز روز به روز در حال افزایش بوده و دولت مجبور است هر سال بنزین را با قیمتی بیشتر از سال قبل خریداری کرده و جهت ثبات در قیمت یارانه زیادی را به مردم جهت استفاده از ان پرداخت کند. لذا لازم است قبل از این که زلزله واردات بنزین خسارت و خرابی به بار بیاورد ( که دودش مسلما در چشم مردم خواهد رفت)، اقدامی موثر جهت قطع وابستگی به واردات این حامل انرژی از خارج کشور کرد. بر همین اساس راهکار هایی را در ادامه بررسی خواهیم کرد که به رفع و قطع وابستگی به بنزین اروپایی غربی کمک خواهد کرد.

قیمت هر لیتر بنزین سوپر با اکتان 95 در ایران 1200 تومان است. بررسی‌ها نشان می‌دهد چنین قیمتی برای بنزین نسبت به قیمت این سوخت در دیگر کشورها و بازارهای جهانی بسیار ارزان محسوب می‌شود. ایرانیان در حال حاضر بعد از ونزوئلا و عربستان ارزان‌ ترین بنزین را در دنیا مصرف می‌کنند.داده های به دست امده از تشریه پلتس شنان می دهد در مارس 2016 قیمت هر لیتر بنزین سوپر در فوب خلیج فارس 1110 تومان بوده است و دولت با این قیمت بنزین را خریداری و وارد میکرده و با قیمت 1200تومن در اختیار مردم قرار میداده، لذا دولت از فروش بنزین به مردم سود میکرده اما بر اساس داده های همین نشریه قیمت هر لیتر بنزین سوپر در ژانویه 2017 در فوب خلیج‌فارس به حدود 1625 رسیده در نتیجه با توجه به قیمت 1200 تومانی بنزین در کشور،دولت اکنون 425 تومن(1625-1200) یارانه بابت فروش بنزین به مردم پرداخت می کند.

قیمت نفت طی سال های پیش رو، روبه افزایش بوده و قیمت بنزین نیز به تبعیت از ان افزایش پیدا خواهد کرد در نتیجه دولت مجبور بوده در سال های بعد بنزین را با قیمت بیشتر وارد کرده و یارانه بیشتری برای استفاده از ان پرداخت کند. با این نوسانات شدید قیمت نفت و به تبع ان قیمت بنزین، بیشتر از پیش نیاز به خودکفایی در بنزین در کشور حس می شود.

حال که مقدم بودن  تولید بنزین ایرانی بر وارد کردن بنزین اروپایی و غربی روشن شد باید راه کار هایی بی اندیشیم برای تولید بنزین در ایران به جای واردات از کشور های بیگانه و خودکفا شدن در این زمینه. تولید بنزین ایرانی می تواند:

1- باعث اشتغال زایی مردم کشور خودمان شود.
2- وابستگی قیمت بنزین ما را به قیمت نفت در دنیا کمتر کند.
3- کشور ایران را به صادر کننده بنزین بجای واردات ان تبدیل کند.
4- هزینه حمل و انتقال بنزین به کشور را قطع کند.

اولین راه کار، کاهش مصرف سوخت در کشور می باشد. طبق آمار نامه مصرف فراورده های نفتی انرژی زا که توسط  شرکت ملی پخش فراورده های نفتی ایران در سال 1392 منتشر شد ایران با متوسط مصرف روزانه 63.4 میلیون لیتر، ششمین کشور مصرف کننده بنزین بوده که این میزان مصرف در شهریور ماه امسال به 88میلیون و 200 لیتر در روز رسیده است که این میزان مصرف بنزین نسبت به متوسط مصرف این فرآورده استراتژیک نفتی در مدت مشابه سال گذشته ۹.۲ درصد رشد را نشان می‌دهد.کاهش مصرف بنزین در ایران می تواند علاوه بر کمک به رفع آلودگی هوا، با کاهش تقاضای بنزین به پالایشگاه های ما نیز کمک کرده تا میزان تولیدات خود را به میزان نیاز کشور نزدیک کرده و دیگر نیاز به واردات بنزین نداشته باشیم. تحقق این مهم( کاهش مصرف سوخت) خود به چند روش قابل دستیابی است.

اول این که باید در بین مردم فرهنگ سازی شود.تا مردم خود مصرف را مدیریت کنند. میتوان با استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی مثل مترو و اتوبوس بسیاری از جابجایی های تک سرنشینی رو کاهش داد.

بی شک مدیریت مصرف سوخت از جانب مردم به معنای استفاده نکردن از سوخت نیست بلکه به معنای درست استفاده کردن از سوخت است. راه کار دیگر سرمایه گزاری در زمینه دانش و فناوری خودرو های برقی در کشور می باشد که با تولید و عرضه این خودرو ها میزان مصرف سوخت کاهش می یابد. خودروهای سبز سالهاست که در کشور های پیشرفته جهان در حال عرضه و استفاده می باشند.اما کشور ما بدلیل ارزان بودن قیمت سوخت و عدم توجه به مسائل زیست میحطی استفاده از خودروهای کم مصرف مانند هیبریدی و الکتریکی چندان مورد توجه قرار نگرفته است.

راه کار بعدی تلاش در زمینه بهبود تولید خودرو در کشور می باشد.لازم است میزان تولید خودرو در کشور کنترل شود تا خودرو به اندازه نیاز کشور و ظرفیت شهر ها تولید شود.متاسفانه این مهم در کشور ما مورد توجه زیادی قرار نمیگیرد و این مهم باعث به وجود امدن معضل تراکم ماشین ها در شهر ها و الودگی زیاد ان ها شده است. همچنین باید خودرو ساز ها را ملزم به تولید محصول با کیفیت و مصرف پایین کرد.در این صورت کمک شایانی به کاهش میزان مصرف سوخت در کشور می شود و با کاهش میزان مصرف، کشور به خودکفایی در زمینه بنزین نزدیک می شود.

در واقع تولید کننده های خودرو در ایران از یارانه دولتی استفاده می کنند و این امر باعث شده تا با خیال راحت به تولید محصول با کیفیت پایین ومصرف بالا بپردازند  و ضرر ناشی از به فروش نرسیدن محصولاتشان ازمحل همین یارانه های دولتی جبران می شود.

راه کار بعد افزایش میزان تولید بنزین در کشور می باشد.برای تحقق این امر باید قوانینی وضع و اجرا گردد تا میزان تولید نفت کوره پالایشگاه ها کمتر گردد و بجای ان تولید بنزین در این پالایشگاه ها بیشتر گردد. در کشور ما قانونی وجود دارد مبنی براین که فراورده های صادراتی پالایشگاه ها و صنعت، معاف از مالیات هستند.بیش از 50 درصد از سبد صادراتی فراورده های پالایشی ما را نفت کوره تشکیل می دهد در صورتی که اگر از تولید و صادر کردن نفت کوره حاصل پالایش عوارض و مالیات اخذ گردد و قانونی برای این مهم وضع گردد پالایشگاه ها به تولید نفت کوره کم ارزش ترغیب نخواهند شد.

باید با ارتقاع پالایشگاه های کشور و مجهز کردن انها به اخرین تکنولوژی های روز دنیا درجه پیچیدگی انها را بالا برده و تولیدات انها را بالا ببریم.اکثر پالایشگاه های کشور با تکنولوژی چندین سال قبل کار کرده و همین مهم باعث شده تا سهم بیشتر تولیدات انها نفت کوره شود که قیمت ان از نفت خام کمتر بوده و عملا سود ده نیست، هم چنین باید دولت تلاس کند هر چه سریع تر پالایشگاه های نیمه کاره کشور زود تر به بهره برداری رسیده تا تولیدات کشور از جمله بنزین بیشتر از قبل صورت گیرد.هم چنین ساخت پالایشگاه های جدید در کشور می تواند به تولید بیشتر بنزین در کشور کمک کند که در این زمینه باید دولت به فکر اجرای طرح های ساخت پالایشگاه های جدید در کشور باشد.

راه کار بعد وضع قوانین کشوری در جهت مدیریت مصرف بنزین و سوخت و افزایش تولید ان در کشور. دولت و مجلس می توانند قوانینی در این باره در کشور تصویب و به اجرا بگذارند.

1- جریمه خودرو سازان برای تولید خودرو هایی با مصرف بالا.
2- اصلاح قانون معافیت از مالیات فراورده های صادراتی پالایشگاه ها و صنعت.
3- وضع قوانینی در زمینه مدیریت مصرف بنزین.در این خصوص طرح کارت سوخت در کشور به اجرا در امده ولی این طرح به تنهایی نمی تواند میزان مصرف بنزین را مدیریت کند و باید با اعمال قوانینی علاوه بر این، مصرف بنزین در کشور را بیش از پیش کنترل کرده و انرا کاهش دهند.
4- وضع قوانینی که طی ان پالایشگاه های کشور مجبور به افزایش کیفیت بنزین تولیدی خود باشند.افزایش کیفیت بنزین،موجب جذب هرچه بیشتر سرمایه گزاران خارجی شده که ثمره آن اتمام پروژه های نیمه کاره پالایشگاه ها و هم چنین تاسیس پالایشگاه های جدید در کشور می باشد.

در نتیجه لازم می دانیم جهت قطع وابستگی به بنزین اروپایی غربی مسئولین گرامی در زمینه اتمام طرح های پالایشی نیمه کاره و احداث پالایشگاه های جدید تلاشی بیش از پیش به خرج دهند و قانون گذاران محترم در خصوص اصلاح قوانین مالیاتی محصولات صادراتی پالایشگاه ها همچنین قوانین مربوط به اصلاح الگوی مصرف بنزین در کشور توجهی بیش از پیش به خرج داده و با کنترل و مدیریت مصرف بنزین در کشور نیاز را کاهش داده تا پالایشگاه های ما بتوانند در زمینه تولید بنزین کشور را خود کفا کنند.همچنین لازم می دانیم خودرو ساز های محترم تمام تلاش خود را در زمینه تولید محصولاتی با کیفیت و مصرف پایین به کار گیرند تا ضمن رقابت با محصولات خارجی نیاز خود را به یارانه دولتی کاهش داده و با تولید محصول کم مصرف ، تقاضای بنزین در کشور را کاهش داده و از این طریق به پالایشگاه های کشور جهت رساندن کشور به مرز خودکفایی در زمینه بنزین کمک کنند. مسئولین کشوری همچنین در زمینه خود رو های الکتریکی و هیبریدی توجه بیشتری به خرج داده تا ضمن حرکت پایاپای کشور با تکنولوژی های روز ،تقاضای بنزین در کشور کاهش یابد و به رفع مشکل الودگی هوا در کشور نیز کمک شود.

*مهدی علی پور،  دانشجوی کارشناسی مهندسی نفت دانشگاه تهران