فارغ از فاصله ای که این گزاره با واقعیت دارد و اتفاقا لفاظی های ترامپ علیه برجام به عنوان یک توافق بین المللی حاکی از ساختار آنارشیک نظام بین الملل می باشد اما مباحث مطروحه از طرف ترامپ نشان از ضعف های ساختاری این توافق دارد که در زمان حصول آن علی رغم تذکر دلسوزان نادیده گرفته شد.
یکی از موارد مهم که بارها توسط منتقدین به مذاکره کنندگان گوشزد شد این مساله بود که با توجه به چالش های ماهوی که ایالات متحده امریکا با جمهوری اسلامی ایران دارد و امکان بازگشت تحریم ها در موضوعاتی مانند مباحث حقوق بشری، موشکی و یا منطقه ای این مساله به طور کامل و دقیق در توافق لحاظ شود که تحریم ها به بهانه ی موضوعات خارج از مساله ی هسته ای قابلیت بازگشت ندارند و اقدامات لازم در این زمینه پیش بینی شود اما نه تنها این امر صورت نگرفت بلکه با اغراق بیش از حد از مواهب دریافتی ایران از برجام موجبات تهاجم آمریکایی ها به برجام فراهم شد.
این مساله یعنی بازگشت تحریم ها به بهانه هایی مانند مساله موشکی که زمان انعقاد توافق به آن بی توجهی صورت گرفت هم اکنون چالش برانگیز ترین موضوع در رهیافت جدید امریکا نسبت به این توافق محسوب می شود به طوری که برخلاف سایر موارد درخواستی ترامپ با استقبال و اجماع نسبی اروپایی ها نیز همراه بوده است.
در همین زمینه تعلیق تحریم های آمریکا و نه لغو کامل آن که هر چهار ماه یکبار می تواند به عنوان ابزاری سیاسی توسط این کشور جهت فشار به ایران مورد استفاده قرار گیرد مورد دیگری بود که در زمان حصول این توافق به طرز ناشیانه ای مغفول واقع شد.
در واقع هرچند اصول حاکم کلی بر توافقات بین المللی عمدتا بر اساس اجرای گام به گام تعهدات کشورهای طرف توافق می باشد و این امر ضمانت اجرای اصلی در عمل طرفین به تعهدات خود محسوب می شود اما در کمال تعجب این مساله نیز در این توافق مورد غفلت واقع شد به طوری که هم اکنون شاهد هستیم که تعلیق تحریم های ایران هر سه ماه توسط دولت امریکا مورد بررسی قرار گرفته و ادامه آن نیاز به تصویب مجدد دولت دارد اما طرف دیگر قرارداد یعنی ایران تمامی تعهدات خود را انجام داده و عملا هیچ کارتی برای بازی مقابل این رفتار امریکایی ها ندارد و همین مساله انفعال فعلی دستگاه سیاست خارجی کشور را موجب شده است.
به طور کلی به نظر می رسد هرچند که این توافق به لحاظ محتوایی نیز کاملا در جهت منافع آمریکایی هاست واگر چنین نبود اساسا تلاش برای مادام العمر شدن آن معنایی نداشت اما فارغ از این محتوای ضعیف، عدم توجه به نحوه ی اجرایی شدن همین توافق ضعیف هم که حاصل بی توجهی به صحبت های منتقدان در زمان مذاکرات و سیاسی خواندن آنهاست وضعیت اسفبار فعلی این توافق را حاصل شده است.
* گزارش از محمدکاظم عبدالحمیدی