از سال ۱۳۸۰ با تشکیل ستاد هوای پاک در حوزه معاونت آموزش و برنامه‌ریزی سازمان حفاظت محیط‌زیست، هماهنگی‌های برنامه‌های روز هوای پاک، بعد ملی پیدا کرد و با توجه به محورهای برنامه جامع کاهش آلودگی هوای تهران، هرسال موضوعی به‌عنوان محور فعالیت‌های روز هوای پاک اعلام شده و در قالب موضوع، اقداماتی انجام شده است. امسال هم این روز با شعار «قانون هوای پاک، قانون نفس» است گرامی داشته می‌شود!
گفتنی است، قدمت روز هوای پاک در ایران از کشورهای فرانسه و ایتالیا بیشتر است. هدف از اعلام روز ملی هوای پاک ایجاد حساسیت در بین اقشار مختلف جامعه بوده است و از آنجا که کلید اصلی کاهش آلودگی هوا، مشارکت مردمی و افزایش هماهنگی بین بخشی است این روز می‌تواند عامل مهمی در ایجاد این مشارکت و هماهنگی بین بخشی باشد. اما این نکته هم باید در نظر بگیریم که همان دو کشوری که مثال زدیم (فرانسه و ایتالیا) با کمترین مشارکت مردمی با آلودگی هوا مقابله کردند ولی در ایران که ید بیضایی در سمن‌ها(سازمان‌های مردم نهاد) دارد همچنان نتوانستیم با آلودگی هوا به صورت جدی مقابله کنیم.
بسیاری از رفتارها و اهداف سمن‌ها و سازمان محیط‌زیست به حرکات نمایشی و مناسبتی تبدیل شده است و به جرات می‌توان گفت هیچ قدم شایسته‌ای در راستای کاهش آلودگی هوا برداشته نشده است.
صنایع آلاینده در پس صنعت سبز شدن همچنان به سوزاندن «مازوت» اصرار دارند و کوره‌های آجرپزی نداشتن گاز کافی را بهانه کرده و همدست با صنایع آلاینده دود حاصل از سوختن مازوت را به خورد مردم می‌دهند.
هدف از اعلام روز ملی هوای پاک، ایجاد حساسیت و جلب توجه اقشار مختلف جامعه است چراکه مشارکت مردمی و سازمان‌های مردم نهاد از یک سو و افزایش هماهنگی بین‌بخشی میان همه دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی و قانونگذاری کارآمد و نظارت قانونگذار از دیگر سو، می‌تواند در داشتن هوای پاک و کاهش آلودگی، مهم‌ترین نقش را ایفا کند.
سوال اصلی اینجاست که تمام این نهادهای دولتی و غیردولتی و مردم نهاد و امثالهم دقیقا چه نقشی در راستای کاهش آلودگی هوا داشته‌اند؟ این همه جلسات کارگروه‌های کاهش آلودگی هوای شهرها که به ریاست نماینده رئیس‌جمهور در استان‌ها(استاندار) برگزار می‌شود دقیقا چه تاثیر دائمی‌ای در راستای کاهش آلودگی هوا داشته است؟ گفتم تاثیر دائم از آن جهت که تصمیم‌گیری‌های فوریتی به‌منظور نجات دادن شهر و مردم شهر گرفته می‌شود، کارخانه‌ها فی‌البداهه اخطارهایی می‌گیرند، مدارس موقت تعطیل می‌شود، طرح زوج و فرد از در منازل انجام می‌شود ولی برای یک بازه زمانی کوتاه و بعد از آن روز از نو و آلودگی از نو! با استناد به سخنان وحید حسینی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران سال‌های پیش قوانین هوای پاک در کشور مطرح شده است و مصوبات متعدد مجلس، هیات وزیران، شورای شهر تهران و... برنامه‌های متعددی در سطح شهری و ملی را تایید کرده است و در حال حاضر بیش از ۱۷ دستگاه مسئول اجرای این مصوبات هستند.
قوانین و مصوبات اجرا نشده یا بد اجرا شده توسط دستگاه‌های مسئول به قدری زیاد است که اثربخشی آنها را از بین برده است. باید به این فکر کنیم چرا این قوانین اجرا نشده و اگر ارگان یا سازمانی بخشی از این قوانین را اجرا نکرده به چه دلیل بوده است؟ تا به حال هیچ نهاد، سازمان یا حتی فردی به‌عنوان مقصر آلودگی هوا اعلام نشده است و ندیده‌ایم بابت مرگ ۵۰۰۰ نفر کسی مواخذه شود. در حالی که تمام دستگاه‌های اجرایی و نظارتی بر آلودگی هوا و وسیله‌های موتوری آلوده شخصی در این مساله اتفاق نظر دارند. حتی یکبار هم ریاست دانشگاه علوم پزشکی اراک در کارگروه کاهش آلودگی هوا درخواست کرد تا منابعی را به آنها به‌منظور مطالعات و آزمایشات اختصاص دهند تا چرایی و عوامل آلاینده‌هایی که در هوای شهر اراک است را بررسی کنند و به دلایل نامعلومی با او مخالفت کردند.
رفتار برخی مدیران ما را به این باور رسانده است که هرچیزی که به تبلیغات، مانور، کمپین و حضور مدیران در رسانه‌ها مربوط باشد با جدیت هرچه تمام‌تر دنبال می‌شود و هر آنچه مربوط به مرحله اجرا و سلامت مردم و خلاصه آسایش و آرامش جمعی می‌شود به مرور زمان به فراموشی سپرده می‌شود.
شهردار قبلی تهران اختیار تام می‌خواست تا ظرف ۶ سال ترافیک و آلودگی هوای تهران را حل کند و حالا شهردار کنونی تهران با ارسال نامه‌ای به رئیس مجلس شورای اسلامی و معرفی «برنامه جامع کاهش آلودگی هوای تهران» مدعی شده است که در صورت اختصاص یک‌هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان در سال اول امکان کاستن از آلودگی هوا حداقل به میزان ۲۲درصد ممکن می‌شود. «محمدعلی نجفی» شهردار تهران در نامه‌ای که ۲۹ آذر ۱۳۹۶ تقویم شده است، تاکید کرده: «طی یک برنامه پنج‌ساله و با اختصاص هفت‌هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان، مشکل آلودگی در سطح کلانشهر تهران کاملا برطرف می‌شود.» با این وصف پرسش اصلی ما همچنان این است که مانع حل بحران آلودگی هوا چیست؟
