به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» به نقل از علم و فناوری، طالب نظری محقق جوان کردستانی با بررسی اثربخشی جاذب های خاک موفق به افزایش بهره وری آب در حوزه کشاورزی شد. ﻛﺸﻮر اﻳﺮان از ﻧﻈﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ذﺧﺎﻳﺮ آﺑﻲ ﻣﺤﺪودﻳﺖ دارد ﺑﻪ ﻧﺤﻮی ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺣﺪود250 ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ، ﻳک ﺳﻮم ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ ﺟﻬﺎن را دارد. وﻗﻮع ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲﻫﺎی ﭘﻲ در ﭘﻲ در ﺳﺎلﻫﺎی اﺧﻴﺮ را ﻣﻲﺗﻮان ﺧﻄﺮی ﺑﺮای ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺸﺎورزی داﻧﺴﺖ. رطوبت خاک و استفاده موثر از آن در کشاورزی یکی از مهمترین اولویتها در جهان بهخصوص در مناطق خشک و نیمه خشک است. قروه به عنوان قطب کشاورزی استان کردستان مطرح میباشدکه سالانه ۴۸۰ هزار تن محصولات کشاورزی(قریب به ۲۵ درصد از تولیدات کشاورزی) در این شهرستان تولید می شود. اما کمبود آب ناشی از تغییرات آب و هوایی و کاهش نزولات جوی، برداشت بی‌رویه از منابع آبی زیرزمینی کشاورزی این شهرستان را باخطر جدی مواجه کرده است. به همین منظور اعمال مدیریتهای صحیح و به کارگیری روشهای پیشرفته به منظور حفظ ذخایر رطوبتی و همچنین افزایش تولید اهمیت خاصی پیدا می کند.
به گفته وی؛ حدود 90% از حجم آب مـصرفی در کـشور صـرف تولیـدات کشاورزی میشود. محدودیت منابع آب کشور ضرورت صرفه جویی در مصرف آب را روشن میسازد. این پژوهش می تواند بطوری جدی مورد استفاده دست اندرکاران شرکت کشاورزی و محیط زیست برای مدیریت مصرف آب و افزایش بهره وری از آب، استفاده بهینه از آب و رسیدن به تولید بیشتر و بدنبال آن صرفه اقتصادی قرار گیرد.
نظری در ادامه عنوان کرد؛ تیمارهای آزمایش شامل سطوح مختلف جاذب ها مانند زئولیت، پومیس و پرلیت خواهند بود. مقدار جاذب ها برای هر نهال یا کرت محاسبه و تا عمق 20 سانتیمتری با خاک مخلوط خواهد شد. سپس در طول دوره معین پارامترهایی نظیر رطوبت حجمی خاک، تخلخل خاک، نفوذپذیری خاک، رطوبت وزنی خاک، وزن مخصوص ظاهری، و پارامتهای رشدی گیاه نظیر ارتفاع گیاه به دفعات مختلف در طول فصل رشد و نیز در پایان فصل رشد اندازهگیری خواهد شد. سپس بهترین نوع ماده جاذب و نیز مقدار مناسب تعیین خواهد شد.
آیا جاذب های مورد استفاده سبب بهبود میزان نفوذ آب در خاک، وزن مخصوص ظاهری و ساختمان خاک، افزایش ظرفیت نگهداری آب و نیز کاهش میزان تبخیر از سطح خاک و کاهش دور آبیـاری می شوند ؟
طالب نظری برای این سوال اینچنین پاسخ داد؛ آب عامل عمده در تولید محصولات کشاورزی، تامین مواد غذایی، اکولوژی در محیط زیست محسوب میشود. در مناطق خشک و نیمه خشک، آب عامل محدود کننده در بهبود و افزایش تولیدات کشاورزی است. این در حالی است که بروز تغییرات آب و هوایی در کره زمین باعث گرم شدن هوا و باعث کمبود آب میشود، تولیدات کشاورزی را با مشکلات جدی روبه رو ساخته است. ایران عمدتا دارای اقلیم خشک و نیمه خشک بوده که تابستان بسیار گرم و زمستانهای سرد از خصوصیات این اقلیم می باشد. ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و میانگین بارندگی سالانه (حدود 252 میلیمتر) در مقایسه با میانگین بارندگی آسیا (480 میلیمتر ) و میانگین بارندگی دنیا (حدود 850 میلیمتر) کشوری نیمه خشک محسوب میشود.
به عبارت دیگر متوسط بارندگی ایران تقریبا نصف آسیا و حدود یک چهارم دنیا است. این در حالی است که همین میزان بارندگی نیز دارای پراکنش مکانی و زمانی بسیار متفاوتی است. 25 درصد از این مقدار ریزش جوی در فصل زراعی و 75 درصد در خارج از آن اتفاق می‌افتد. با وجود چنین شرایطی لحاظ کردن خشکسالی جزو حوداث غیر مترقبه شاید کار درستی نباشد چرا خشکی و خشکسالی جزو جدا ناپذیر کشور ماست. در چنین شرایطی سازگاری با اقلیم و نه مقابله با آن مهمترین گام در جهت مدیریت اصولی در بخش کشاورزی و منابع طبیعی میباشد و در صورت استفاده از فنون جدید و بهرهوری بهینه از بارندگیهای پراکنده و سایر منابع محدود آب میتوان با مدیریت کار امد به هدف کشاورزی پایدار دست یافت.
آیا زئولیت طبیعی، پومیس و پرلیت می توانند جایگزینی مناسب برای سوپرجاذبهای در بخش کشاورزی باشند؟
نظری افزود؛ در مناطق خشک و نیمه‌خشک دنیا اقدامات مختلفی در جهت کاهش تبخیر و روان آب و افزایش راندمان آب مصرفی انجام میگیرد. از جمله این اقدامات استفاده از مالچ، کودهای آلی و ایجاد تغییر در خواص فیزیکی خاک با استفاده از اصلاح کننده‌های مختلف میباشد.گندم در اکثر جوامع بشری به عنوان یک محصول راهبردی، منبع اصلی و تامین کننده فیبر کالری مورد نیاز است. در ایران حدود نیمی از سطح زیر کشت محصولات به گندم اختصاص دارد.
آیاجاذب های مورد استفاده به دلیل ارزان بودن به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه می باشند و می توان در بخش کشاورزی و تولید محصولات کشاورزی در کاهش مصرف آب از آنها استفاده کرد؟
وی افزود؛ با توجه به محدودیت منابع آبی در کشور و سهم غالب بخش کشاورزی در استفاده از این منابع، صرفه جویی در این بخش و استفاده از روش هایی برای بالا بردن کارایی مصرف آب از امور ضروری و حیاتی است. افزایش راندمان آبیاری یکی از راههای صرفه جویی در مصرف آب است . با اعمال مدیریت صحیح و به کارگیری فن آوری های پیشرفته از طریق حفظ و ذخیره رطوبت، افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک و بهبود وضعیت نفوذپذیری آب در خاک می توان بازده مصرف آب در کشاورزی را بالا برد. در این رابطه اقداماتی از قبیل کاربرد کود سبز آلی، مالچ های گیاهی و مصنوعی، کاه و کلش، پوشش گیاهی و همچنین استفاده از مواد اصلاح کننده ای نظیر تورب، ورمیکولیت، پرلیت، زئولیت و پومیس امکانپذیر میباشد.
آیا زئولیت طبیعی، پومیس و پرلیت باعث افزایش ظرفیت نگهداری رطوبت در خاک و در نهایت بالا رفتن کارایی مصرف آب می شوند ؟
این محقق جوان افزود؛ یکی دیگر از مواد سوپرجاذب پومیس است که یک کانی با ترکیب شیمیایی غیرکریستالی از سیلیکات آلومینیوم با خاصیت بالای جذب رطوبتی میباشد. پومیس متشکل از ذرات جامد و ذرات بسیار ریز شیشهای، اسفنجی و حفرهداری است که بسیار سبک بوده و از مواد مذاب یا نیمه مذاب تشکیل شده است. این ماده میتواند در کشاورزی برای بهبود نفوذپذیری و افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک کاربرد وسیعی داشته باشد. از نظر قیمت مصرف نیز نسبت به مواد مشابه مثل پرلیت و ورمیکولیت، بسیار ارزان است. پومیس خاک را سبک، شخم را تسهیل، تهویه و نگهداری آب در خاک را بهبود می بخشد.
مواد سوپرجاذب ترکیباتی هستند که پتانسیل بالایی برای جذب و نگهداری آب در یک زمان کوتاه را دارند که در شرایط کمبود آب، رطوبت نگهداری شده در این مواد به تدریج رها سازی شده و مورد استفاده گیاه قرار میگیرد. تأثیر اصلاحی و مهم این مواد در خاک از دیدگاه کشاورزی، کاهش رواناب سطحی و فرونشت عمقی، افزایش ظرفیت نگهداری رطوبت در خاک و در نهایت بالا رفتن کارایی مصرف آب می باشد.
