خبرنامه دانشجویان ایران: مهدی مهرپور// طی 800-700 روز اخیر بعد از برجام آنچه بهعنوان یکی از دستاوردهای بزرگ دولتهای یازدهم و دوازدهم در توافق هستهای از سوی تیم اقتصادی بارها تکرار شده است، نهاییشدن قراردادهای فاینانس یا همان تامین مالی خارجی پروژههاست.
بهعنوان نمونه اسحاق جهانگیری، معاون اول حسن روحانی همین یکماه پیش در تبیین دستاوردهای برجام گفت: «استفاده از منابع مالی خارجی (فاینانس) یکی از دستاوردهای برجام است که باید بهنحو مطلوبی به مردم اطلاعرسانی شود.» او ادعا کرد 12 میلیارد دلار فاینانس نهاییشده و در حال اجراست.
ولیا... سیف، رئیسکل بانک مرکزی چند روز پیش در مطلبی با عنوان «پیام فاینانسها؛ اطمینان از ثبات مالی ایران» در تمجید از تامین مالی خارجی بعد از برجام نوشت: «در سالهایی که در تحریمهای ظالمانه بودیم، نهتنها دریافت فاینانس برای تامین مالی پروژههای مالی کشور عملا متوقف شده بود، بلکه حتی بازپرداخت فاینانسهای دهههای قبل نیز امکانپذیر نبود!»
جالب اینکه اغلب رسانههای نزدیک به دولت نیز مانند مقامات ارشد دولتی امضای قراردادها و تفاهمنامههای فاینانسی را جزء دستاوردهای دوساله برجام توصیف کرده و در مطالبی هماهنگ، تامین مالی خارجی را محصول بازشدن درهای اقتصاد جهانی بهروی اقتصاد ایران عنوان میکنند!
اما سوال این است که آیا واقعا فاینانسهای خارجی دستاورد برجام بوده است و قبل از برجام، امکان دریافت این نوع تامین مالی از خارجیها وجود نداشت؟
1- طبق گزارشهای رسمی استخراجشده از منابع آماری- اطلاعاتی سازمان برنامه و بودجه، اقتصاد ایران در دهه 80 و اوایل دهه 90 که جزء سالهای ماقبل برجام محسوب میشود، جزء کشورهای گیرنده فاینانس بوده است. بهعنوان نمونه ایران در سال 1385 و در زمان اوایل دولت نهم حدود یکمیلیارد و 107 میلیون دلار فاینانس از برخی کشورهای آسیایی و اروپایی اخذ کرده است. یا در سال 91 که جزء سالهای پرریسک اقتصاد ایران محسوب میشود (به دلیل اعمال فشارهای تحریمهای ظالمانه فروش نفت و تحریم بانک مرکزی) دومیلیارد و 185 میلیون دلار از کشورهای آسیایی و اروپایی فاینانس دریافت کرده است. همچنین طبق آمارهای رسمی، ایران در 11 سال اخیر یعنی از سال 85 تا 96 به جز سال 88 (آنهم به دلیل عدم تقاضای دولت وقت برای دریافت فاینانس)، در تمام آن سالها دریافتکننده فاینانس بدون شرایط ویژه از خارجیها بوده است. بنابراین نمیتوان ادعا کرد دریافت فاینانس جزء دستاوردهای برجام بوده، چراکه در دهههای اخیر اقتصاد ایران حتی بهمراتب بیشتر از ارقام کنونی نیز از خارجیها فاینانس دریافت کرده است.
2- از سوی دیگر برخی کارشناسان اقتصادی بهرغم ادعای برخی مقامات دولتی که فاینانسها را جزء افتخارات برجام عنوان میکنند، این نوع تامین مالی را به دلیل بهره اقساط، جریمههای دیرکرد، شرایط ویژه کشور فاینانسکننده و تضامین و وثیقهها، جزء فعالیتهای اقتصادی خطرناک محسوب میکنند. تحلیلگران مستقل مالی معتقدند فاینانس یک وام خارجی برای یک پروژه وطنی است، البته با بهره و شرایط کشور فاینانسکننده. در گذشته طرف خارجی برای اینکه کالای خود را به طرف ایرانی بفروشد مجبور بود در ایران سرمایهگذاری کند تا از این طریق بتواند پول خود را با تولید مشترک از طرف ایرانی دریافت کند. اما هماکنون با فاینانسهای اخیر، طرف خارجی، ایرانی را مکلف خواهد کرد برای دریافت فاینانس، هر کالایی را که میخواهیم از طریق خط اعتباری از آنها با قیمت دلخواه آنها خریداری کنیم. جالب اینکه در اغلب قراردادهای فاینانس بعد از برجام، از این بند استفاده شده است. به همین دلیل نیز تاکنون هیچیک از قراردادهای فاینانس با کشورهای مورد مذاکره، تاکنون منتشر نشده است. آیا این اتفاق دستاورد است و باید به آن افتخار کرد؟ بدونشک با فاینانسهای اخیر خارجیها بدون دردسر کالاهایشان را به ایرانیها خواهند فروخت، پولشان را خواهد گرفت و صادراتشان را به ایران نسبت به گذشته افزایش خواهند داد. آیا با این توصیفات قراردادهای فاینانس اخیر یک دستاورد محسوب میشود؟!