تیغ بزرگ داده‌ها برگردن کودکان

به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» به نقل از شبکه؛ در سال 2015، طرف‌داران حفظ حریم خصوصی از وجود یک اسباب‌بازی جدید مطلع شدند که به وای‌فای وصل می‌شد و این موضوع نگرانی‌های زیادی را به وجود آورد. در این خصوص می‌توان به سلام باربی (Hello Barbie) اشاره کرد، عروسکی با فناوری تشخیص گفتار که می‌تواند با کودک مکالمه دوطرفه داشته باشد.

وقتی مشخص شد مکالمات کودکان در سرورهای ابری ذخیره می‌شوند و به روش‌های مختلف توسط Mattel سازنده این اسباب ‌بازی مورد استفاده قرار می‌گیرند، موج شدیدی از نگرانی‌ها در والدین و دیگران به‌وجود آمد. در آن زمان، مجله فوربس اعلام کرد شرایط و ضوابط این اسباب ‌بازی این اجازه را می‌دهد تا صداهای ضبط شده با فروشندگان شخص ثالثی که به تشخیص گفتار کمک می‌کنند، به اشتراک گذاشته شود. این سیستم پتانسیل آن را داشت تا افکار درونی کودکان را افشا و به اشتراک بگذارد و همین باعث شد تا طیف گسترده‌ای از سؤالات اخلاقی مطرح شود. به عنوان مثال، پاسخ درست به کودکی که می‌پرسد «وقتی بزرگ شدم باید چه کاره شوم؟» چیست. این سؤال حاوی یک سؤال بسیار بزرگ‌تر است: «منافع کودکان چگونه باید در بحث حریم خصوصی و بزرگ داده‌ها نشان داده شود؟»

گابریل برمن و کری آلبرایت از دفتر تحقیقاتی یونیسف در فلورانس ایتالیا معتقدند که حقوق کودکان در این زمینه کم‌رنگ شده است. آنها می‌گویند: «با توجه به تأثیرات شدید، متفاوت و طولانی مدت این موضوع روی کودکان، حقوق آنها درخصوص اخلاق و علوم داده، باید قاطعانه در دستور کار‌ مباحث جهانی قرار بگیرد.»

پژوهشگران می‌گویند گردآوری، پردازش و استفاده گسترده از داده‌های جمع‌آوری شده به‌صورت آنلاین، خطرات خاصی را برای کودکان ایجاد می‌کند.

مسائل مربوط به حریم خصوصی همواره پیچیده هستند، اما بیشتر از گذشته به کودکان مربوط می‌شوند. داده‌ها در مقیاسی تصورناپذیر نسبت به گذشته جمع‌آوری و پردازش می‌شوند. واضح است که این کار مزیت‌هایی هم دارد. برای مثال، کارشناسان بهداشت امیدوارند که از این داده‌ها برای شخصی‌سازی و بهبود داروها استفاده کنند. عده‌ای هم امید دارند که خدمات بهتری را که دقیقاً متناسب با نیاز هر فرد باشد، ارائه دهند. نسل بعدی بیشترین بهره را از این مزایا خواهد برد. اما معایبی هم وجود دارند. از جمله مشکلاتی که می‌توان به آن اشاره کرد، این است که اطلاعات جمعآوری شده درباره کودکان و نوجوانان می‌توانند مربوط به خود آنان باشند. این موضوع که تحت عنوان «حق فراموش شدن» (right to be forgotten) مطرح می‌شود، به مردم اروپا اجازه می‌دهد تا در شرایط خاص اطلاعات تاریخی خود را حذف کنند. در واقع، مقررات خاصی در قوانین اروپا درباره نحوه استفاده از این اطلاعات در مورد کودکان وجود دارند. نگرانی دیگر، گسترش داده‌ها فراتر از اشخاصی است که آن‌ها را جمع‌آوری کرده‌اند. اگرچه تکنیک‌های «ناشناس ماندن» اغلب مانع از آن می‌شوند که این داده‌ها در دسترس افراد خاص قرار بگیرند، اما بعدها با روش‌های مختلف می‌توان این داده‌ها را قابل شناسایی کرد.

پیامدهای ناشناخته‌‌ای از تکنیک‌های پردازش داده‌ها در آینده وجود دارند. هیچ‌کس نمی‌تواند با اطمینان بگوید نحوه کنونی جمع‌آوری اطلاعات، در آینده هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای مثال، خدمات اجتماعی در کشورهایی همچون نیوزیلند و ایالات متحده در حال حاضر از داده‌های جمع‌آوری شده از خانواده‌ها، برای شناسایی کودکانی که در معرض خطر هستند، استفاده می‌کنند. برخی مؤسسات آموزشی از داده‌های جمع‌آوری شده درباره دانش‌آموزان استفاده می‌کنند تا پیش‌بینی کنند چگونه تصمیمات و عملکرد بهتری برای آینده آنان داشته باشند. سؤال مهم این است آیا اقداماتی که در نتیجه این پردازش داده‌ها صورت می‌گیرند، خودشان پیامدهای ناخواسته ایجاد می‌کنند؟

درنهایت، مسئله رضایت آگاهانه مطرح است. در اروپا، والدین بچه‌های زیر 13 سال باید رضایت بدهند تا این داده‌ها جمع‌آوری شوند. اما درباره بچه‌های بزرگ‌تر محافظت کمتری وجود دارد. مسئله مهم این است که چگونه اطلاعات لازم باید به بچه‌ها ارائه شود تا خودشان تصمیم بگیرند که آیا می‌خواهند شرایط و ضوابط را بپذیرند؟ و وقتی بزرگ‌تر می‌شوند، این موضع چگونه باید تغییر کند. و چون نحوه استفاده‌ آیندگان از این اطلاعات مشخص نیست، این موضوع بسیار پیچیده است. برمن و آلبرایت می‌گویند لازم است تلاش‌های قابل توجهی صورت بگیرد تا منافع کودکان به‌شکل بهتری در نظر گرفته شود، به‌خصوص زمانی که کودکان در بخش‌‌هایی از جهان به‌خوبی کودکان دیگر محافظت نمی‌شوند. آن‌ها می‌گویند: «در این دوران وابستگی روزافزون به علم داده‌ها و بزرگ داده‌ها، صدای عده‌ای از ذ‌ی‌نفعان اصلی ـ کودکان جهان و مدافعان آن‌ها ـ تا حد زیادی غایب است.»

این نگرانی انگیزه خوبی در اختیار ما قرار می‌دهد تا یک‌بار دیگر قوانین مربوط به حمایت از کودکان در حوزه فناوری را مورد بازبینی قرار دهیم. آلبرایت و برمن این‌گونه نتیجه‌گیری می‌کنند حالا بهترین زمان است که افراد را تشویق کنیم تا بیشتر به بحث و گفت‌وگو پیرامون حقوق کودکان و علم داده‌ها در جهت بهبود زندگی کودکان در سراسر جهان بپردازند.