خبرنامه دانشجویان ایران: محمودرضا کریمی*// «این دستاورد ـ فناوری هسته‌ای ـ متعلق به همه ملت است و هیچ قدرتی قادر نخواهد بود این فناوری و حق بزرگ را از ملت ایران سلب کند. ملت ایران در این دستاورد عظیم تاریخی زیر بار منت هیچ‌کس نیست، زیرا این دانش بومی شده و با همت و شوق و ذوق جوانان ایرانی و درایت مسئولان به دست آمده است.» این بخشی از فرمایشات حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای در تیرماه سال 1387 است که به بحث توانمندی دستاورد هسته‌ای اشاره فرمودند. امروزه می‌توان به جرات گفت که فناوری هسته‌ای دربرگیرنده بسیاری از رشته‌های علوم مهندسی و پایه است و خیل عظیمی از دانشجویان این رشته در این صنعت مشغول هستند. علم هسته‌ای در حال حاضر منحصرا در اختیار تعداد کمی از کشورهای جهان است. اکنون ایران اسلامی به جمع اعضای کم‌شمار باشگاه کشورهای اتمی پیوسته و تاریخ برای همیشه، این افتخار بزرگ را به همراه خواهد داشت.
اهمیت کسب این فناوری موجب جهش علمی در همه زمینه‌های علمی و صنعتی در کشورمان شده است و امروزه در علم پزشکی، کشاورزی و نیروگاهی کشور به دستاوردهای خوبی دست پیدا کرده‌ایم و نمونه بارز آن تولید برق هسته‌ای توسط نیروگاه اتمی بوشهر است.
رسیدن به این مرحله از دانش روز با وجود محاصره شدید اقتصادی از سوی غرب، نمایانگر اراده ملت همیشه سربلند ایران برای فتح قله‌های علمی و رسیدن به استقلال بی‌قید و شرط است.
همواره در این روز مهم‌ترین دستاوردهای کشور در این صنعت با حضور مقام‌های عالیرتبه کشورمان رونمایی می‌شود که از نمونه‌های بارز آن در دولت‌های نهم و دهم می‌توان به آغاز به کار نصب 6 هزار سانتریفیوژ جدید در سال 87، نخستین سوخت هسته‌ای در سال 88، اولین نمونه سوخت مجازی رآکتور تحقیقاتی تهران و نسل سوم ماشین‌های سانتریفیوژ در سال 89، دی‌اکسید اورانیوم طبیعی با خلوص هسته‌ای به همراه تولید ایزوتوپ‌های پایدار در مجتمع آب سنگین اراک در سال 90 و راه‌اندازی رآکتور تحقیقاتی اراک با سوخت مجازی و مجتمع معدنی اورانیوم ساغند، مجتمع تولید اکسید اورانیوم شهید رضایی‌نژاد و شتاب‌دهنده صنعتی الکترون در سال 92 اشاره کرد.
اما در دولت‌های یازدهم و دوازدهم دستاوردها کمی متفاوت شد و طبق نظر کارشناسان بیشتر با رنگ و بوی ساخت شبیه‌ساز در این صنعت حرکت کردیم. در سال 93 سازمان انرژی اتمی با این عنوان که مدرن‌ترین اتاق کنترل رآکتور تحقیقاتی را ساخته، آن را دستاورد این صنعت عنوان کرد. هنگام رونمایی این دستاورد گفته شد که مدرن‌ترین اتاق کنترل رآکتور تهران راه‌اندازی شده، ولی در روزهای بعد از افتتاح آن اتاق که شامل تنها یک شبیه‌ساز و چند مانیتور رنگی بود، به بهانه تعمیرات بسته شد و دستگاه‌ها در آنجا خاک خورد؛ دستاوردی که تنها برای نمایش در تلویزیون رونمایی شد و به گفته کارشناسان حوزه رآکتور، امسال در بازسازی رآکتور تحقیقاتی امیرآباد این اتاق مجددا تجهیز و اصلاح شده است. اما آنچه روز گذشته به مناسبت روز فناوری هسته‌ای در سالن اجلاس سران با حضور حجت‌الاسلام روحانی رونمایی شد، آغاز عملیات اجرایی ساخت اولین شبیه‌ساز سنجش فرآیندی، دستگاه آنالیز ایزوتوپ اسپکتروسکوپی لیزری و سانتریفیوژ دکانتر بود. باردیگر هم نخستین دستاورد هسته‌ای کشور تنها یک شبیه‌ساز بود که البته این بار بحث آغاز عملیات آن با حضور رئیس‌جمهور رونمایی شد. شاید یکی از دلایلی که عملا صنعت هسته‌ای کشورمان از بحث عملی فاصله گرفته و بیشتر به دنبال شبیه‌سازی و نوشتن کدها و اجرا کردن آنها است، شاه‌کلید برجام باشد.
مورد دیگر، دستگاه آنالیز ایزوتوپ اسپکتروسکوپی لیزری دومین دستاورد این صنعت بود که به گفته کارشناسان و مسئولان سابق سازمان انرژی اتمی، دستگاه سازمان انرژی اتمی بوده که تنها بازسازی مجدد شده است. سانتریفیوژ دکانتر هم یکی دیگر از دستاوردها بود، با این تفاسیر که این سانتریفیوژ تنها و تنها کاربرد بیمارستانی دارد.
بهره‌برداری از اولین شتاب‌دهنده خطی الکترون بومی در پژوهشگاه دانش‌های بنیادین دستاورد بعدی بود که بازطرح ساخت آن از سال 81 در پژوهشگاه دانش‌های بنیادی IPM انجام شد و در مدیریت سابق سازمان انرژی اتمی تنها بخشی از هزینه ساخت لامپ RF توسط پدافند خاتم‌الانبیا پرداخت شد و در دولت جدید سازمان انرژی اتمی هیچ نقشی در ساخت و تولید آن نداشته است. مورد دیگر بهره‌برداری از تست لوپ اکتیو (تست سوخت رآکتورهای تحقیقاتی) در رآکتور تحقیقاتی تهران است؛ مساله‌ای که پیش از این بارها و بارها در رآکتور امیرآباد چه به صورت باز و چه به صورت تست لوپ روی سوخت واقعی انجام شده و فرآیند تازه‌ای نبوده است.
در پایان باید به مسئولان سازمان انرژی اتمی درخصوص رونمایی از دستاوردهای تکراری یادآوری کرد که شاید رونمایی پروژه‌های افتتاح‌نشده یا پرده‌برداری از پروژه ارگان‌های دیگر یا رونمایی پروژهایی که قبلا انجام شده است، در شأن سازمانی به این عریض و طویلی نباشد و بهتر است بعد از برجام اجازه دهید دستاوردهای نو و جدیدی ساخته و عملیاتی شود.
* دانشجوی دکتری مهندسی هسته ای
