تا به حال فکر کردهاید که پول (همین اسکناسها و سکههایی که درقبال دریافت کالا و خدمات به کسی میپردازیم) چرا ارزشمند است؟! ارزشمند بودن پول، یک قرارداد است که طلا آن را پشتیبانی میکند اما وقتی سخن از ارز مجازی یا ارز دیجیتال به میان میآید، قضیه خیلی متفاوت میشود. اینکه بین خودمان قرار بگذاریم چیزی ارزش داشته باشد، یک بحث است؛ و اینکه آن چیز واقعا ارزش داشته باشد و اساسا وجود خارجی داشته باشد بحثی دیگر.
به گزارش خبرنگار فناوری اطلاعات «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ شاید درک مقولهای به نام ارز دیجیتال کمی سخت باشد اما در هر صورت، کاری است که شده و باید با آن کنار آمد. در ادامه به معرفی مختصری از ارز مجازی میپردازیم و درباره حواشی آن، مواردی را بیان میکنیم.
ارز مجازی چیست؟
ارز دیجیتالی، شکلی از پول الکترونیکی است که با تکنولوژی رمزنگاری در بستر اینترنت منتقل میشود. میتوان آن را «پول سری» نیز نامید و درواقع یک کد رمزی است که در اختیار خریدار آنلاین قرار میگیرد و در کیف پول اینترنتی او ذخیره میشود. کسانی که خواهان ارز دیجیتالی هستند، باید ابتدا برای خود یک کیف پول اینترنتی تدارک ببینند؛ محتویات این کیف را میتوان از طریق یک اپلیکیشن که روی کامپیوتر یا تلفن هوشمند نصب میشود، مدیریت کرد. برای مبادله ارز دیجیتال میتوان به کارگزاریهای مخصوص این ارز مراجعه کرد یا به صورت اینترنتی، آنها را خرید و فروش کرد. پول مجازی، نوعی پول دیجیتال است که چندان قانونمند نیست و توسط توسعهدهندگانش، تولید و کنترل میشود؛ در واقع میتوان گفت فقط خودشان قبولش دارند. البته پول مجازی با پول الکترونیکی متفاوت است؛ پشتوانه پول الکترونیکی، پول واقعی است و فقط روی ابزارهای الکترونیکی مانند تراشهها یا حافظه کامپیوتر ذخیره میشوند. نظارت قانونی بر این پول وجود دارد و موسسه مالی قانونی (صادرکننده پول الکترونیکی)، بازگشت آن (به صورت پول واقعی) را تضمین میکند. درحالی که تقریبا میتوان گفت گردش پول مجازی قابل نظارت و کنترل نیست و به همین دلیل، برای بسیاری از خلافکاران، لعبت پرارزشی محسوب میشود؛ بنابراین برای تجارت سیاه خود و حتی پولشویی، از این ارز استفاده میکنند تا معاملاتشان قابل کشف و ردیابی نباشد. فرار از مالیات، دلیل دیگر استفاده از این ارز است که تنها برای خلافکاران، جذابیت و مطلوبیت ندارد!
انواع ارز مجازی
طبق یک دستهبندی با توجه به نوع تعامل پول واقعی و پول مجازی، پول مجازی را در سه نوع، دستهبندی میکنند:
الف) پول مجازی محصور: در بازیهای اینترنتی و در بعضی سایتها استفاده میشود. کاربران، این نوع از پول مجازی را با کسب امتیاز در بازیها یا سایتها به دست میآورند و تنها در همان بازی یا سایت میتوانند آن را خرج کنند؛ مانند سکههای آمازون.
ب) پول مجازی با جریان یکسویه: این نوع پول با استفاده از پول واقعی با نرخ تبدیل خاصی قابل خریداری است اما قابلیت بازگشت به پول واقعی را ندارد.
ج) پول مجازی با جریان دوطرفه: در این مدل، میتوان پول مجازی و پول واقعی را به هم تبدیل کرد. یعنی با پول واقعی، میتوان پول مجازی خرید و در صورت تمایل، پول مجازی را در ازای پول واقعی به کسی بفروشیم.
اولین و محبوبترین ارز دیجیتال که در سال ۲۰۰۹ عرضه شد، «بیتکوین» است. میگویند بیتکوین صاحب ندارد! بشنوید، لبخند بزنید اما باور نکنید. اینکه کسی مسئولیت چیزی را برعهده نگیرد، بسیار متفاوت است با اینکه چیزی اساسا مسئولی نداشته باشد و اصطلاحا از زیر بوته به عمل آمده باشد؛ بـیصاحب بــودن بیــتکوین بیشتر شبیه یک شوخی است! «ریپل»، ارز مجازی دیگری است در سال ۲۰۱۲ با هدف ایجاد ظرفیت تراکنشهای بالا عرضه شد؛ «لایت کوین» نیز در سال ۲۰۱۳ و «اتریوم» در سال ۲۰۱۵ توسعه یافتند. این ارزها، معروفترینهای موجود در بازارهای جهانی هستند.
اعتماد کنیم؟
صـلاح مملکت خویش خسروان دانند! اما ما هم یک چیزهایی برای گفتن داریم. در ماههای اخـیر، نوسانات قیمت بیتکوین (بهعنوان رایجترین ارز دیجیتالی) بسیار شدید بــوده اسـت؛ بـنـابراین اگرچه بودن کمی از آن در سبد داراییها، چندان ناجور نیست و کلاس قضیه را هم بالا میبرد ولی باید ریسک آن را هم پذیرفت. زیرا چندی قبل، تبلیغات زیاد، قیمت این ارز را بهطور ناجوانمردانهای بالا برد که به تدریج این حباب قیمت به سمت فروپاشی میرود. بنابراین بهتر است در قیمتها و نوسانات سینوسی فعلی، بیتکوین نخرید.
اما پرسش راهبردی این است که اساسا بیتکوین عنصر مناسبی برای سرمایهگذاری است یا خیر؟ پرسش کوتاه است و پاسخ کوتاهتر! فکرش را هم نکنید که روزی ارز (دیجیتال یا حتی غیردیجیتال) بتواند جای طلا را بگیرد. طلا ارزش ذاتی دارد، درحالی که ارزش هر ارزی، وابسته به طلاست! پس اگر وضعتان آنچنان خوب است که به «پسانداز» فکر میکنید، به جای انبار کردن پول، پشتوانه آن، یعنی طلا را دپو کنید. هرچند وارد کردن پول در چرخه کار و تولید، به تدبیر نزدیکتر است و از واقعیتهای اقتصادی کشور، دورتر!
کلا خوب است یا بد؟
پول دیجیتال را نمیتوان هک کرد. از طرفی اگر کد را گم کنید، در واقع فاتحه پولتان را خواندهاید. اگر از آن دسته افرادی هستید که تا پیش از این، پولتان را در لایههای زیرین تشک خوشخوابتان پنهان میکردید، پیشنهاد میکنیم در گام بعدی، ناگهان به سراغ ارز مجازی نروید و خودتان را بیشازحد، شگفتزده نکنید. ابتدا مدتی پولتان را در بانکها و موسسههای مالی و اعتباری، سرمایهگذاری کنید تا بدانید اوضاع از چه قرار است. حتی اگر توانستید میزان ریسک و عدمقطعیت را در این بخش تحمل کنید، تضمینی نیست که بتوانید به ارز مجازی و پیچیدگیهای آن هم فکر کنید؛ زیرا قضیه پول و رشد و سقوط ارزش آن، در بخش مجازی، پراسترستر و غیرپایدارتر است تا در فضای واقعی.
شبکه انتقال پول مجازی هم ممکن است مثل شبکههای بانکی داخلی خودمان دچار اختلال شود. مثلا شبکه بیتکوین تاکنون دو بار دچار مشکل شده است که باعث سقوط فوری ارزش بیتکوین شد. مسئولان نیز هشدار میدهند اگر شهروندان وارد بازار ارز دیجیتال شوند، هیچ نهاد یا سازمانی از آنها و سرمایهگذاریشان حمایت نمیکند و این درحالی است که ریسک ورود به این عرصه بسیار بالاست.
* گزارش از مینا فرقانی