خبرنامه دانشجویان ایران: عباسعلی ابونوری*// با توجه به شرایط حال حاضر کشور، سخن گفتن از تک‌نرخی شدن ارز، پیامدهای آن و تحلیل عملکرد دولت در کنترل بازار ارز به‌نوعی تکرار مکررات است، اما با وجود این در مواجهه با وضعیت پیش‌آمده دو تحلیل مبنی‌بر اینکه یا دولت توجه ویژه‌ای به این مقوله ندارد یا مسئولان دولتی توانایی کنترل بازار ارز را ندارند، عنوان می‌شود.
به نظر نمی‌رسد مسیری که دولت در شرایط کنونی در پیش گرفته است، یک مسیر علمی است. آنچه بیش از هرچیز توانسته پدید‌آورنده تنش‌ها و التهابات بازار ارز باشد، جنبه سیاسی دارد. به‌عبارت دیگر کمترین تنش‌ها و چالش‌های سیاسی در ایران از طریق بازار ارز خودنمایی می‌کند. درواقع دگرگونی یک‌باره نرخ ارز در بازار که از یک فرآیند سیاسی نشات می‌گیرد مورد تاکید همه کارشناسان و صاحب‌نظران اقتصادی است.
دولت برای کنترل بازار ارز مجبور شد به هر دلیلی نرخ ثابتی را برای ارز اعلام کند، این در حالی است که اقدام دولت برای کاهش التهاب بازار ارز یک اقدام آنی، با اثرات کوتاه‌مدت است. شکی نیست تک‌نرخی شدن به قیمت 4200 تومان هرگز نمی‌تواند پایدار و دائمی باشد. به‌عبارت دیگر تا زمانی که دخالت دولت در بازار، یک دخالت تام و صددرصدی باشد، نه‌تنها بازار ارز، بلکه هیچ بازار دیگری قابل کنترل نیست. حتی ممکن است التهابات بازار افزایش یافته و اشکال و فرم‌های دیگری بروز کند. تبادل ارز به قیمت 5500 تومان در بازار آزاد مصداق بارز دخالت صددرصدی دولت در بازار است. البته دولت مدعی است به کمک اهرم‌هایی مانند پلیس، ارگان‌‌های قضایی و... توانسته است از فروش ارز به قیمت‌های دلخواه جلوگیری کند، اما در عمل موفقیت چندانی حاصل نشد و در مواردی قاچاق ارز افزایش یافت.
باید اذعان کرد سیاست‌های دولت در کنترل بازار ارز سیاست موفقی نبود و تک‌نرخی شدن ارز، تنها به‌صورت مقطعی و در حکم یک مسکن عمل کرد. بنابراین نباید انتظار داشت نتایج مثبت آن در بلندمدت نیز ادامه داشته باشد.
آنچه در مدت اخیر نگرانی بسیاری از فعالان اقتصادی را به همراه داشته، وضعیت نامشخص برجام است. هنوز مشخص نیست آیا دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا قصد خروج از برجام را دارد یا کماکان با بندهای برجام موافقت می‌کند. با این حال آنچه مسلم است اینکه در صورت خروج ترامپ از برجام، بازار دچار التهاب شدیدی نخواهد شد و تغییرات به‌صورت ناگهانی نخواهد بود؛ چراکه در حال حاضر نیز فرض کارشناسان اقتصادی بر این است که ترامپ از برجام خارج شده و شرایط به زمان پیش از توافق هسته‌ای بازگشته است. بنابراین معتقدیم میزان تنشهای منفی در بازار آنچنان نیست که موجب بروز التهابات شدیدی شود.
نکته قابل توجه دیگری که در مدت اخیر بازار ارز را با نوسانات زیادی مواجه کرد، عدم تعامل اقتصادی بلندمدت ایران با کشورهای خارجی بوده است. حقیقت این است که بسیاری از کشورهای اروپایی و همچنین بسیاری از کشورهای همسایه تمایلی به برقراری تعاملات اقتصادی با ایران ندارند؛ چراکه یک دست این کشورها در دست ایران و دست دیگرشان در دست آمریکاست. همین موضوع منافع آنها را به خطر انداخته و آنها را از برقراری تعامل اقتصادی با ایران بازمی‌دارد. علاوه‌بر این با وجود التهابات و تنشهای اقتصادی در ایران، این نگرانی برای کشورهای همسایه وجود دارد که در صورت برقراری تعامل، بازار آنها نیز دچار تنش و التهاب شود.
در سوی دیگر ماجرا، شعارهایی است که دولت و مجریان اصلی کشور سر می‌دهند غافل از اینکه اغلب این شعارها علیه کشور تمام می‌شود و دود آن به چشم ملت می‌رود. با وجود این اگر دولت پیش از حل مشکلات اقتصادی به حل معضلات سیاسی کشور بپردازد، بی‌تردید نتایج آن در اقتصاد کشور به‌خوبی نمایان می‌شود. شاید بتوان با قاطعیت گفت سرمنشأ قریب به اتفاق بحران‌های اقتصادی کشور، ریشه در مشکلات سیاسی دارد.
* استادیار دانشکده اقتصاد و حسابداری دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز
