در این بین، علاوهبر نقض بخشنامه رسمی وزارت صنعت که از سال 94 محمدرضا نعمتزاده بخشنامه ممنوعیت واردات این کالاها را به ارگانهای ذیربط ابلاغ کرده است؛ میزان مبادلات ایران و آمریکا در طول سالهای اخیر نیز جالب توجه است، بهطوریکه گرچه در سالهای اخیر میزان صادرات ایران به آمریکا به نسبت قابلتوجهی افزایشیافته است، اما هنوز هم کفه تراز تجاری به نفع کالاهای آمریکایی است. بر این اساس میزان واردات از آمریکا در سالهای 94، 95 و 96 به ترتیب 10، 2.7 و 2.9 برابر صادرات کالاهای ایرانی به این کشور است.
واردات از آمریکا سه برابر صادرات به آمریکاست
بررسی دادههای آماری گمرک ایران نشان میدهد در طول دهههای اخیر همواره کفه مبادله تجاری ایران و آمریکا به نفع این کشور بوده است، بر این اساس میزان صادرات ایران تا سال 94 همواره کمتر از یکمیلیون دلار و صادرات آمریکا به ایران در حدود 120 تا 130 میلیون دلار بوده است. هرچند هنوز هم میزان مبادله دو کشور بسیار اندک است، این میزان در پسابرجام رشد قابلتوجهی یافته، بهطوریکه میزان واردات از آمریکا در سال 95 به بیش از 2.5 برابر سالهای قبل رسیده است. بر این اساس میزان واردات از آمریکا در سال 1390 حدود 95.7 میلیون دلار بوده است که این میزان در دو سال 91 و 92 به حدود 130 میلیون دلار، در سال 94 به 106 میلیون دلار و در سال 95 با رشد 123 درصدی، به 285 میلیون دلار رسیده است. گرچه در سال 96 میزان واردات از آمریکا نسبت به سال 95 کاهش داشته است، هنوز هم واردات از آمریکا نزدیک به سه برابر صادرات به این کشور است.
در همین مدت میزان صادرات ایران به آمریکا طی سالهای 90 تا 93 همواره در حدود یکمیلیون دلار یا کمتر از آن بوده است که در سال 94 به 10 میلیون دلار، در سال 95 با افزایش 9 برابری، به 102 میلیون دلار رسیده است. این میزان هرچند رقم قابلتوجهی در تجارت خارجی ایران نیست با اینحال رشد قابلملاحظه در مبادلات تجاری دو کشور بود؛ اما رشد صادرات ایران به آمریکا در سال 96 حدود 44 درصد کاهش داشته است.
37 درصد اقلام وارداتی از آمریکا مصرفی است
همانطورکه در بخش نخست گزارش گفته شد هرچند ورود کالاهای مصرفی از آمریکا در سال 94 طی بخشنامهای از سوی ممنوع شده، با اینحال واردات این اقلام در دو سال اخیر شدت گرفته است؛ بهطوریکه در سال 96 از مجموع واردات 169 میلیون دلاری از آمریکا، حدود 64 میلیون دلار (37.8 درصد) از این کالاها جزء اقلام مصرفی هستند. بر اساس جدول پایانی، از مجموع واردات 579 میلیارد تومانی از آمریکا، حدود 217 میلیارد تومان آن اقلام مصرفی هستند که در شرایط نوسانات ارزی کشور و همچنین سفارش مقام معظم رهبری بر جلوگیری از واردات اقلام مصرفی بهویژه از کشور آمریکا به نظر میرسد واردکنندگان این کالاها از رانتهای ویژهای برخوردار هستند که علاوهبر بخشنامههای قانونی وزارتخانه قادرند هرکجا بخواهند منافع ملی را فدای ویژهخواری خود کنند.
از واردات رژ لب تا ماهی قزلآلا و کود حیوانی!
در جدول پایانی فهرستی از 26 قلم کالا آورده شده است که در سال 1396 از آمریکا وارد کشور شدهاند. ارزش وارداتی برخی از این اقلام به شرح زیر است:
واردات 107.5 میلیارد تومان مکملهای غذایی، واردات 65 میلیارد تومان خمیر چوب، واردات 16.3 میلیارد تومان تخم سبزیجات، واردات 8.7 میلیارد تومان دانه آفتابگردان، واردات 4.5 میلیارد تومان کود حیوانی یا نباتی، واردات بیش از دو میلیارد تومان رژ لب و فرآوردههای آرایش لب، واردات 1.9 میلیارد تومان سبوس و سایر آخال ذرت، واردات 1.6 میلیارد تومان جو غیربذر، واردات 973.5 میلیون تومان لوازم زخمبندی، واردات 543 میلیون تومان شکلات کاکائویی، واردات 419 میلیون تومان گونههایی از درخت کاج؛ واردات 410 میلیون تومان ماهی قزلآلا و... . همچنین شیرخشک نوزاد، بطری پلاستیکی، انواع کفپوشها و مدادتراش نیز سایر اقلام مصرفی هستند که در سال 1396 از آمریکا وارد کشور شدهاند. گرچه در این گزارش فقط به جزئیات واردات از کشور آمریکا پرداخته شد، اما سلسله گزارشهای فرهیختگان از تجارت خارجی ایران نشان میدهد در سال 96 بیش از 18 درصد اقلام وارداتی جزء کالاهای مصرفی بوده که در شرایط نوسانات ارزی، کنترل واردات این اقلام، ضرورتی انکارناپذیر است. همچنین بر اساس آنچه در گزارش آمده واردات کالاهای مصرفی از آمریکا برخلاف بخشنامه ابلاغی وزارت صنعت، معدن و تجارت بوده است، حال باید دید پاسخ نهادهای مسئول در امر تجارت خارجی به این موضوع چه خواهد بود.