به گزارش خبرنگار سیاسی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ بعد از کش و قوس‌های فراوان بر سر فرجام برجام و احتمال طلاق سیاسی آمریکا از توافق هسته‌ای، عاقبت رئیس جمهور آمریکا خروج ایالات متحده از برجام را اعلام کرد و خبر داد که تحریم‌های جدیدی در راه است. در مواجهه با وضعیت جدید بوجود آمده اما ایده دولت همان ایده قدیمی مذاکره بود. مذاکره با طرف‌های اروپایی برای یافتن راه کارهای ادامه برجام دستوری بود که حسن روحانی در اولین واکنش نسبت به اظهارات رئیس جمهور آمریکا خطاب به وزیر امور خارجه صادر کرد.
یک روز بعد، رهبر انقلاب وارد میدان شدند و با اعلام اینکه به سه کشور اروپایی هم خوشبین نیستند، تصریح کردند که «به اینها هم اعتماد نکنید؛ [اگر] میخواهید قرارداد بگذارید، تضمین به دست بیاورید -تضمین واقعی، تضمین عملی- وَالّا فردا اینها هم همان کاری را خواهند کرد که آمریکا کرد، [امّا] به یک شیوه‌ی دیگر [...] اگر چنانچه توانستید تضمین از آنها بگیرید به‌طوری که بشود اعتماد کرد، خب اشکالی ندارد، حرکتتان را ادامه بدهید؛ اگر نتوانید چنین تضمین قطعی‌ای را بگیرید -که بنده هم بسیار بعید میدانم که بتوانید تضمین بگیرید- آن‌وقت دیگر نمیشود این‌جوری حرکت کرد و این‌جوری ادامه داد.»
مطالبه دریافت تضمین‌های مشخص و روشن از طرف اروپایی البته محدود به رهبر انقلاب نیست و طی روزهای گذشته بسیاری از مسئولین بر این موضوع تأکید کرده‌اند. در همین راستا، حسن روحانی در گفتگوی تلفنی با آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان به مصادیقی عملی از تضمین‌های موردنظر اشاره کرد و گفت منافع ایران در موضوعات و مسائل مهم مرتبط با برجام مانند فروش نفت، گاز، پتروشیمی و روابط بانکی، به‌طور روشن و صریح باید مشخص و تضمین شود. ریش و قیچی حالا در دست مردان دیپلماسی است تا بروند و به هرنحو ممکن دست پر برگردند. کارشناسان اما گویا خیلی نسبت به خروجی کار، خوشبین نیستند.
یوسف مولایی کارشناس حقوق بین‌الملل
در این ارتباط یوسف مولایی کارشناس حقوق بین‌الملل با بیان اینکه در روابط بین‌الملل به‌طور کلی مقوله تضمین موضوعیت چندانی ندارد و اساسا در مناسبات حقوقی بین‌المللی ظرفیت بخصوصی در این رابطه دیده نمیشود می‌گوید: رفع تحریم‌ها، معلق کردن آنها یا عدم اجرای آنها، در چارچوب برجام مکانیسم مشخصی دارد و طبیعتا اروپایی‌ها صرفا در همان حد پایبند خواهند بود. بر این اساس میزان پایبندی اروپایی‌ها از این بعد هم مشابه همان چیزی خواهد بود که تاکنون بوده.
به گفته این استاد دانشگاه حتی اگر اروپایی‌ها متعهد شوند که درصورت اعمال تحریم جدید از سوی آمریکا، با واشنگتن همراهی نمی‌کنند، در عالم واقع هیچ تضمینی وجود ندارد که آنها به تعهد خود عمل کنند.
مولایی معتقد است بیش از مساله تضمین باید به اقدامات متقابل عنایت داشت، چراکه تنها ضمانت قابل‌اتکا درخصوص ادامه برجام با طرف‌های اروپایی این خواهد بود که اقدامات به صورت گام‌به‌گام و متوازن انجام شوند و هر عمل، به عمل طرف مقابل مشروط شود.
فؤاد ایزدی کارشناس مسائل بین‌الملل
فواد ایزدی کارشناس مسائل بین‌الملل نیز با اشاره به فشار شدید آمریکا بر شرکت‌های اروپایی و ممانعت از همکاری‌های تجاری آنها با ایران گفت: در این رابطه اروپا می‌تواند در مهلت 4 هفته‌ای تعیین شده، به WTO(سازمان تجارت جهانی) شکایت کند.
به گفته ایزدی کاری که آمریکا می‌کند، خلاف اصل استقلال است. چرا که یک کشور صرفا می‌تواند شرکت‌های خود را از همکاری با کشوری دیگر منع کند. اما نمی‌تواند شرکت‌های کشورهای دیگر را نیز مشمول قانون داخلی خود سازد. به بیان دقیق‌تر نمیشود با تصویب یک قانون در کنگره، شرکت‌های فرانسوی را تحریم کرد.
این کارشناس مسائل بین‌الملل با تأکید بر اینکه رفتار آمریکا، علاوه بر استقلال، با قوانین WTO نیز در تضاد است گفت: باید دید آیا آنها از شرکت‌های اروپایی در مقابل تحریم‌ها حمایت می‌کنند یا خیر. اگر در این حوزه‌ها حرکتی از اروپایی‌ها مشاهده شد می‌توان باور کرد که آنها فراتر از شعار علاقه‌مندی به حفظ برجام عمل می‌کنند.
وی یادآور شد: اروپایی‌ها در ماجرای دعوای تجاری خود با آمریکا به WTO شکایت می‌کنند لذا باید دید آیا برجام به اندازه این پرونده برای آنها ارزش دارد یا خیر. به هر روی این نوع عملکرد آنها در این راستا باید به عنوان یک شاخص سنجیده شود.
به اعتقاد ایزدی اروپایی‌ها همچنین می‌توانند بانک‌های مرکزی خود و بعضی از بانک‌های دولتی‌شان را وارد بحث تامین منابع ارضی و بانکی و تعاملات اقتصادی با ایران کنند تا به این ترتیب بانک مرکزی اروپا دیگر قابلیت تحریم ایران را نداشته باشد.
این کارشناس مسائل بین‌الملل تصریح کرد: اگر اروپا این موارد در دسترس را در دستور کار قرار دهد می‌توان امیدوار بود که تضمین‌های مورد اشاره رهبر انقلاب حاصل شود و در غیر این صورت همه چیز جنبه شعار خواهد داشت و این یعنی اروپایی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که قرار نیست در مقابل آمریکا بر سر ایران دعوای خاصی داشته باشند.
ایزدی در پایان به مسأله فروش نفت نیز اشاره کرد و خاطرنشان ساخت: ایران در تلاش است تا مقادیر مشخصی نفت بفروشد و در مقابل، آمریکا تلاش می‌کند که فروش نفت ما را کاهش دهد. در چنین شرایطی باید دید آیا اروپا تضمین می‌کند که نفت ما را بخرد؟
الهام امین‌زاده معاون سابق حقوقی رئیس جمهور
الهام امین‌زاده معاون سابق حقوقی رئیس جمهور نیز با تأکید بر اینکه به اروپا نباید اعتماد کرد گفت: اتحادیه اروپا به‌عنوان بازار تقاضای انرژی جمهوری اسلامی ایران شناخته می‌شود. در همین زمینه اتحادیه اروپا باید به سه مطالبه اصلی ما پاسخگو باشد و در راستای عملیاتی شدن آن تضمین عملی و کتبی بدهد.
وی در ادامه به مطالبه اول ایران اشاره و تصریح کرد: اولا باید بازار تقاضای اتحادیه اروپا به صورت اطمینان‌بخش باشد، یعنی جایگزین دیگری برای ایران نداشته باشد.
امین‌زاده پرداخت بهای صادرات انرژی را دومین مطالبه ایران دانست و اظهار داشت: این‌گونه نباشد که انرژی به سمت اتحادیه اروپا برود، اما پول ایران بلوکه شود.
معاون سابق حقوقی رئیس جمهور با بیان اینکه برجام مستحضر به تضمین و پشتوانه قطعنامه شورای امنیت است و این سومین مطالبه جمهوری اسلامی ایران است، تصریح کرد: «قطعنامه شورای امنیت فرای یک مذاکره و سند امضاشده است و در همین راستا باید تحریم‌های فصل هفت برداشته شود، بنابراین اتحادیه اروپا باید در واقع تکلیف خود را روشن کند که آیا می‌خواهد براساس اصول و قواعد حقوق بین‌الملل که در شورای امنیت پیش‌بینی شده، عمل کند یا نه.»
امین زاده با اشاره به عهدشکنی اروپا در ماجرای توافق سعدآباد گفت: «صرفا نباید به یک تعهد گفتاری یا حتی کتبی یا ضمانتنامه اکتفا کرد؛ یعنی به نوعی تعهدات باید از اتحادیه اروپا گرفته شود که نقض تعهدی که به ایران سپردند، برای اتحادیه اروپا هزینه‌ساز شود و این نیاز به یک فکر بسیار عمیق دارد.»
سید‌محمدعلی حسینی، سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه
سید‌محمدعلی حسینی، سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه نیز در این رابطه با اشاره به تعهدات واقعی، عملیاتی، عینی و قابل راستی‌آزمایی جمهوری اسلامی ایران در برجام گفت: ما خیلی تلاش کردیم طی دو سال گذشته به اروپا امیدوارتر از گذشته باشیم. توقع و انتظار منطقی ما از اروپا این بود که حداقل در آنچه به تعهدات برجامی این مجموعه مربوط می‌شد بهتر و جامع‌تر عمل می‌کرد؛ اما این‌گونه نشد.
وی باره تضمین های مطرح شده درباره ادامه کار با بیان اینکه اروپایی‌ها اعلام کرده‌اند از شرکت‌های‌شان در مقابل تحریم‌های آمریکا محافظت می‌کنند، خاطرنشان کرد: اگر اروپاییان بر این عهد خود بمانند و از شرکت‌های کوچک و بزرگی که در عمل نیز نشان داده‌اند علاقه‌مند به همکاری با ایران هستند و تهدیدهای آمریکا آنان را دچار نگرانی و تردید کرده و می‌کند، حمایت کنند، شرکت‌های بیشتری برای سرمایه‌گذاری و انجام معاملات تجاری و اقتصادی با طرف‌های ایرانی، عازم کشورمان خواهند شد.
