هوش مصنوعی به هوشی اطلاق می‌شود که یک ماشین در شرایط مختلف از خود نشان می‌دهد. در واقع، سیستم‌هایی که مجهز به هوش مصنوعی هستند، واکنش‌هایی شبیه به رفتارهای هوشمند انسانی از خود نشان می‌دهند. سال‌هاست که هوش مصنوعی در دنیا حرف‌هایی برای گفتن دارد اما ایران هنوز تا رسیدن به جایگاه جهانی راه زیادی در پیش دارد. بر اساس آمارهای موجود کمبود شرکت‌های متخصص هوش مصنوعی، توجه نداشتن دولت به این رشته، سطح پایین استادان ایرانی، کیفیت پایین محتوای درسی و سطح پایین دانشجویان ایرانی از جمله عواملی هستند که باعث شده ایران در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته در زمینه هوش مصنوعی، پیشرفت چشمگیری نداشته باشد.
بسیاری از رستوران‌ها در دنیا از حالت سنتی خارج شده‌اند و با کمک سیستم‌های هوشمند و رباتیک، امر سفارش و سرو غذا را انجام می‌دهند. این سیستم‌ها در ایران کمتر وجود دارند. با این حال چندی پیش رستورانی در تهران تاسیس شد که مجهز به کیوسک‌های دیجیتالی است و مشتریان با منوهای دیجیتال چندرسانه‌ای می‌توانند غذای مورد نظر خود را سفارش دهند و حتی تعداد و اندازه غذا را تعیین و بعد از پرداخت هزینه و گذشت دقایقی، غذای آماده خود را دریافت کنند. بعد از آن، رستوران هوشمندتری در تهران راه‌اندازی شد که بسیاری از بخش‌های آن به صورت هوشمند اداره می‌شود و ربات‌های هوشمند، رابط بین خریدار و فروشنده هستند. در این رستوران که نخستین رستوران رباتیک ایران است، میزهای مشتریان هم نمایشگرهای هوشمندی هستند که از طریق آن، وارد منو شده و علاوه‌بر انتخاب غذا، مواد به کار رفته در آن را نیز انتخاب می‌کنند و حتی می‌توانند در آن دخل و تصرف داشته باشند یا آن را کم و زیاد کنند. سرآشپز این رستوران رباتیک با مشاهده سفارش‌ها، اقدام به آماده‌سازی غذاها می‌کند. حتی سرو غذا نیز به صورت رباتیک و با ربات کوچکی انجام می‌گیرد که روی نواری در وسط رستوران حرکت می‌کند.
محمدی‌فر، درباره وضعیت هوش مصنوعی در سیستم حمل‌ونقل می‌افزاید: «شهرداری به‌تازگی در زمینه کنترل ترافیک با کمک هوش مصنوعی اقداماتی را انجام داده است. در سیستم «گوگل مپ» هم از فناوری هوش مصنوعی استفاده شده و محققان با استفاده از این فناوری، ترافیک را محاسبه می‌کنند.» در واقع، از طریق الگوریتم‌های کامپیوتری یا الگوریتم‌های هوش مصنوعی، پیش‌بینی‌هایی صورت می‌گیرد که به واسطه آن، کاربران قادرند حجم ترافیک خیابان‌های مورد نظر را مشاهده کنند. فناوری هوش مصنوعی در کشورهای توسعه‌یافته، به شکل پیشرفته‌تری مورد استفاده قرار می‌گیرد، به این ترتیب که سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی در ارتباط با یکدیگرند. به‌عنوان مثال، تمام قطارها، اتوبوس‌ها و هواپیماها از طریق این فناوری به هم مرتبط می‌شوند و اطلاعات لازم را برای ادامه سفر با یکدیگر رد و بدل می‌کنند. اما در ایران، این موضوع هنوز کم‌رنگ است و با استانداردهای جهانی، فاصله دارد. با توجه به بالا رفتن حجم ترافیک به‌ویژه در کلانشهرها، دیگر استفاده از روش‌های سنتی برای زمان‌بندی چراغ‌های راهنمایی و رانندگی کارآمد نیست و به سیستم‌هایی نیاز است تا بتوانند به‌طور خودکار و در اوج ترافیک، زمان‌بندی لازم را جهت روان‌سازی ترافیک اعمال کنند. کشورهای مختلفی از این قبیل سیستم‌های هوشمند بهره می‌برند و ایران نیز مدتی است به این گردونه پیوسته است. به گزارش مرکز کنترل ترافیک شهر تهران، سیستم‌های کنترل هوشمند مرکزی، در تقاطع‌های متعددی در چهار منطقه عملیاتی شهر تهران نصب شده و قرار است این تقاطع‌ها افزایش یابند. در این طرح، چراغ‌های راهنمایی و رانندگی با شناسگرهای حلقه‌ای مغناطیسی مجهز به سیستم کنترل هوشمند متمرکز و نیز تقاطع‌ها با این سیستم به‌طور بی‌سیم هوشمند شده‌اند. در چند ماه گذشته، حسگرهای هوشمند در تقاطع‌های خیابان طالقانی، بهار و شریعتی نصب شدند که هدف آنها تشخیص عبور وسایل نقلیه است. این حسگرها به صورتی عمل می‌کنند که با افزایش حجم خودروها پشت چراغ قرمز، به سیستم، فرمان سبز شدن می‌دهد. این حسگرها همچنین قابلیت تشخیص خودروهای امدادی و دادن اولویت حرکت به آنها را دارند.
هوش مصنوعی در ایران و در دنیا موضوع جدیدی است اما از آنجا که ایران از نظر تکنولوژی نسبت به کشورهای آمریکایی و اروپایی، رشد چندانی نداشته است، بحث هوش مصنوعی در ایران هنوز در حد سامانه‌های نرم‌افزاری پیشرفت کرده و باید از نظر سامانه‌های سخت‌افزاری نیز ارتقا یابد. محمدی‌فر در ادامه صحبت‌هایش می‌افزاید: «فناوری‌هایی که در رابطه با هوش مصنوعی در ایران صورت گرفته، به چند دسته تجاری، زمینه‌های پزشکی و شناسایی چهره تقسیم می‌شوند.» به‌عنوان مثال، در بخش تجاری، شرکتی طبق سفارش ارائه شده توسط سازمانی خاص، سامانه‌ای را بر اساس هوش مصنوعی طراحی می‌کند. در بخش شناسایی هویت نیز پیشرفت‌‌هایی انجام شده است. به‌عنوان مثال، با گسترش هوش مصنوعی، برای شناسایی هویت در بعضی سازمان‌ها، به جای استفاده از مدارک شناسایی، با استفاده از ثبت اثر انگشت یا قرنیه چشم یا چهره، هویت فرد را تشخیص می‌دهند.
به‌تازگی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین در حوزه رباتیک پیشرفت‌های خیلی خوبی داشته است، به‌طوری که ربات آتش‌نشان و ربات‌های پرنده‌‌ای با استفاده از این فناوری تولید کرده است که توانسته‌اند عملکرد خوبی از خود نشان دهند. به گفته محمدی‌فر این ربات آتش‌نشان در حال حاضر در مرحله تجاری‌سازی است و دانشگاه در نظر دارد طی عقد قرارداد با سازمان آتش‌نشانی و مدیریت بحران، این ربات را به تولید انبوه برساند تا در مواقع لزوم از آن در حوادث احتمالی استفاده کرد. از طرفی محققان دانشگاه آزاد اسلامی با بهره‌گیری از هوش مصنوعی، برای این ربات قابلیت‌هایی تعریف کرده‌اند که نیروی انسانی قادر به انجام آنها نیست.
نفوذ هوش مصنوعی در حوزه بانکداری نیز این روزها بسیار چشمگیر است، به‌عنوان مثال، پیش‌بینی رفتار مشتریان، کارهای تراکنشی در بانک‌ها جزء مواردی است که در سطح مقدماتی با استفاده از هوش مصنوعی قابل انجام است، البته هنوز نقص‌هایی در این حوزه وجود دارد که باید برطرف شود. فناوری‌های مالی، فیلمبرداری هوایی و سامانه‌های نظامی برای ردگیری اهداف مشخص از دیگر کارکردهای هوش مصنوعی است. به گفته محمدی‌فر با کمک این فناوری، نوعی سیستم واقعیت مجازی برای کتاب‌های درسی نیز طراحی شده که وقتی دانش‌آموز، تبلت خود را روی یک صفحه کتاب قرار می‌دهد، سیستم نکات تکمیلی در مورد آن صفحه را در اختیار او قرار می‌دهد. محمدی‌فر معتقد است که در سال‌های آتی به‌طور قطع رقابت در دنیا بر سر موضوع هوش مصنوعی بیشتر خواهد شد. شرکت‌های نرم‌افزاری و به‌طور کلی، هر شرکتی که به سمت و سوی هوشمندسازی سیستم‌های خود پیش روند، فرصت‌های طلایی در زمینه پیشرفت در این حوزه را پیدا خواهند کرد. او به این نکته اشاره می‌کند که در حال حاضر، معاونت علمی با حمایت از استارتاپ‌ها و نیز شرکت‌های دانش‌بنیان با اعطای وام به شرکت‌های فناورانه، گام‌های موثری در راستای هوشمندسازی سیستم‌ها در کشور برداشته است. چند ماه پیش جلسه تخصصی درباره اینترنت اشیا و در راستای هوشمندسازی ایران برگزار شد و در آن پروژه‌هایی معرفی شدند که براساس هوش مصنوعی و اینترنت اشیا در حال انجام هستند. یکی از این پروژه‌های هوشمندسازی، طرح کنتورخوانی هوشمند گاز شرکت ملی گاز ایران است. در این سامانه هوشمند که مراحل آزمایشی را سپری می‌کند، اندازه‌گیری مقدار مصرف گاز و مدیریت انرژی به صورت هوشمند انجام خواهد گرفت. چنین سیستم مشابهی قرار است در کنتورهای برق نیز مورد استفاده قرار گیرد.
در حال حاضر، هوش مصنوعی داغ‌ترین موضوع مورد بحث در دنیاست. محمدی‌فر با اشاره به استیون هاوکینگ، فیزیکدان مشهوری که چندی پیش درگذشت، می‌گوید: «این دانشمند درباره هوش مصنوعی و پیشرفت فناوری‌های رباتیک مرتبط با آن عنوان کرده بود که در آینده‌ای نزدیک، ربات‌ها به چنان هوش بالایی دست پیدا می‌کنند که حتی ممکن است، منجر به نابودی بشر شود.»
پردازش زبان طبیعی: پردازش زبان طبیعی شاخه‌ای از علم کامپیوتر و هوش مصنوعی است که روی توانایی ماشین در درک زبان انسان، درک ساختار جمله و معنای آن و احساسات و هدف آن کار می‌کند.
هر ساله 17 ماه می ( 27 اردیبهشت)، مصادف با روز جهانی ارتباطات است و شعاری برای آن انتخاب می‌شود. اتحادیه جهانی مخابرات (ITU)، شعار امسال روز جهانی ارتباطات را به مساله هوش مصنوعی اختصاص داد و آن را «فعال کردن استفاده مثبت از هوش مصنوعی برای همه» نامیده است. محمدی‌فر در توضیح شعار امسال به «صفر و یک» گفت: «هوشمندسازی در دنیا هم از جنبه مثبت و هم از جنبه منفی قابل تأمل است. به‌عنوان مثال، از جنبه منفی هوش مصنوعی می‌توان به طغیان ربات‌ها و انجام کارهایی خارج از کنترل اشاره کرد که ممکن است حتی به نابودی جامعه و زیرساخت‌های زمین بینجامد. اما از جنبه مثبت آن بیشتر می‌توان به تاثیر آن در بالا بردن سطح رفاه بیشتر بشر و کمک به کنترل حوادث اشاره کرد.»
ظهور هوش مصنوعی به دهه 50 میلادی برمی‌گردد که این فناوری نخستین بار در دنیا از سوی برخی ریاضیدان‌ها مطرح شد و سپس «لیسپ جان مکارتی»، ابداع‌کننده زبان برنامه‌نویسی و دانشمند آمریکایی علوم کامپیوتر در سال 1955 به صورت عمومی آن را ارائه و برای اولین بار از واژه هوش مصنوعی استفاده کرد. مکارتی به موضوعی پرداخت مبنی‌بر اینکه ماشین هم قادر به انجام کارهایی باشد که هوش انسانی نیز از عهده انجام آنها برمی‌آید. به‌طور کلی، هوشی که یک ماشین در شرایط مختلف به کار می‌گیرد، همان هوش مصنوعی است.
1397/02/29 - 20:58
