دستگاه‌های پوشیدنی در قالب گجت‌های پوشیدنی هوشمند شناخته می‌شوند که اغلب به‌منظور ردیابی و کنترل علائم حیاتی مورد استفاده قرار می‌گیرند و اطلاعاتی را درباره سلامت و تناسب اندام افراد، موقعیت مکانی یا کنترل احساسات کاربر در اختیار او یا پزشک قرار می‌دهند.
به گزارش خبرنگار فناوری اطلاعات «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در دنیا، چند سالی است که دانشمندان روی این فناوری، مطالعات گسترده‌ای انجام داده‌اند و نتیجه آن، تولید محصولات متنوع و کاربردی بوده است که روانه بازار شده و طرفداران زیادی هم دارند، اما ایران هنوز در ابتدای راه است و محصول قابل‌توجهی که به مرحله تجاری‌سازی رسیده و وارد بازار شده باشد، در دست ندارد. با وجود این، محصولاتی را می‌توان یافت که در مراحل پایانی آزمایشگاهی هستند و انتظار تایید نهایی را برای ورود به تولید انبوه می‌کشند. کمربند و ساعت هوشمند، پیراهن و کلاه هوشمند، از جمله فناوری‌های پوشیدنی تولید داخل هستند که تا تجاری‌شدن فاصله زیادی ندارند. اولین نمونه دستبند هوشمند قرار است به‌زودی در بیمارستان‌ها به صورت آزمایشی مورد استفاده قرار گیرد.
دستگاه‌های پوشیدنی فناوری‌هایی هستند که روی بدن انسان قرار می‌گیرند و با توجه به فناوری‌های هوشمندی که در آن به کار رفته، اندازه‌های کوچکی دارند که در ارتباط مستقیم با بدن هستند. در فناوری‌های پوشیدنی از حسگرهای قدرتمندی استفاده می‌شود که اطلاعات مربوط به بدن کاربر و محیط اطراف را جمع‌آوری کرده و از طریق نرم‌افزاری، به گوشی هوشمند منتقل می‌کند.
در مرحله تولید نمونه اولیه هستیم
مرکز راهبردی فناوری‌های همگرا، روی گسترش زنجیره‌های ارزشمند کسب‌وکارهای همگرا، شامل شرکت‌های دارای تنوع محصولُ سهم بازار و قدرت رقابت در عرصه بین‌المللی با تکیه بر تحقیق و توسعه داخلی متمرکز شده است. این مرکز در قالب چهار فناوری اطلاعات، فناوری زیستی، شناختی و نانو، فرصت مناسبی را برای استارتاپ‌ها فراهم می‌آورد تا آنها با ارائه طرح‌های خود بتوانند پروژه‌ها را به تجاری‌سازی و تولید نزدیک کنند. در واقع، این مرکز، نقش پشتیبان و حامی را برای این گروه‌ها ایفا می‌کند و سرمایه‌گذاری‌های لازم را روی طرح‌ها و پروژه‌های کاربردی انجام می‌دهد. علی رسولی، مسئول طرح‌های نوآورانه مرکز فناوری‌های همگرا در گفتوگو با «صفر و یک» درباره وضعیت فناوری‌های پوشیدنی در ایران و تولید این قبیل محصولات در داخل کشور می‌گوید: «در ایران کارهای جسته و گریخته‌ای در این زمینه صورت گرفته که تنها در چند مورد محدود به تولید نمونه اولیه رسیده است و در‌واقع می‌توان گفت در زمینه تولید، هنوز نتوانسته‌ایم به محصول ویژه و قابل‌لمسی دست یابیم.» مسئول طرح‌های نوآورانه مرکز فناوری‌های همگرا در صحبت‌هایش به واردات حسگرها و تجهیزات این فناوری اشاره کرد؛ «بخشی از حسگرها و تجهیزات به‌طور مستقیم از کشورهای خارجی وارد می‌شوند.» او ابراز امیدواری کرد طی دو تا سه سال آینده نمونه اولیه قابل‌لمس و قابل‌توجهی ساخته شود که کاملا کار و نمونه داخلی محسوب شود و دیگر نمونه مونتاژشده خارجی نباشد.
توانمندی و تجربه کاری نداریم
مهندس مهدی نادری، مسئول توسعه کسب‌وکارهای مرکز راهبردی فناوری‌های همگرا در گفتوگو با «صفر و یک» به این نکته اشاره کرد: «کارهای تحقیقی و توسعه‌ای در کشور پیرامون فناوری‌های پوشیدنی انجام شده، اما به آن حد نیست که محصول تجاری توسعه یافته و روانه بازار شده باشد؛ در حال حاضر، محققان در فاز تحقیقاتی هستند.» از نظر او، فناوری‌های پوشیدنی به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: یک دسته در حوزه بهداشت و سلامت کاربرد دارند که بیشتر در موارد پیشگیری و اعلام زودتر از موعد بروز خطر، کنترل مستمر قند خون در مبتلایان به دیابت، کنترل وضعیت افرادی که در معرض سکته قلبی یا مبتلا به صرع هستند، به کار می‌روند. دسته دوم، غیرپزشکی یا ترکیبی هستند؛ به‌طوری که علاوه‌بر ابعاد سلامتی فرد، استرس، تنش‌های محیطی و میزان تمرکز او را کنترل می‌کنند.
نادری معتقد است: «بیشتر تولیداتی که در کشور در زمینه فناوری‌های پوشیدنی صورت گرفته، در حوزه مد و لباس است. کلاه هوشمند، یکی از همین نمونه‌هاست که مخصوص تماشاچیان فوتبال ساخته شده است. الکترودهای این کلاه از طریق پیشانی سیگنال‌های مغزی را دریافت می‌کنند. چراغ‌های ریزی روی کلاه تعبیه شده‌اند که شامل دیودها یا چراغ‌های LED هستند و زمانی که فرد موقع تماشای فوتبال، هیجان‌زده و خوشحال می‌شود، رنگ چراغ‌های آن تغییر می‌کندیا نوشته‌ای روی کلاه ظاهر می‌شود. این پروژه نزدیک به مرحله تجاری‌سازی بوده و هنوز وارد بازار نشده است. در همین حوزه مد و فشن، محققان ایرانی، پیراهن هوشمندی هم طراحی کرده‌اند که رنگ آن با توجه به روحیه فرد تغییر می‌کند. به‌عنوان مثال، وقتی فرد روحیه خوبی دارد، رنگ لباس روشن و موقع ناراحتی، رنگ لباس تیره می‌شود. به گفته مسئول توسعه کسب‌وکارهای مرکز راهبردی فناوری‌های همگرا، «فناوری‌های پوشیدنی در حوزه مد و لباس نسبت به دیگر حوزه‌ها به تجاری‌سازی نزدیک‌ترند و فعالیت‌های بیشتری در این حوزه انجام شده است.» او دلایل اصلی نبود امکانات کافی برای پیشرفت در زمینه فناوری‌های پوشیدنی را شوک‌های ارزی و تحریم‌ها عنوان کرد. به گفته او، «ما در تجاری‌سازی و تولید این قبیل تجهیزات، توانمندی و تجربه کاری نداریم.» از آنجاکه این دستگاه‌ها و ماژورها در ارتباط مستقیم با انسان قرار می‌گیرند، باید به‌گونه‌ای طراحی و ساخته شوند که فرد با آنها احساس راحتی کند. از سوی دیگر، تولید این دستگاه‌ها، در تعداد بالا توجیه اقتصادی پیدا می‌کند و به دلیل دسترسی نداشتن به استانداردهای بین‌المللی، اگر این فناوری‌ها در مقادیر بالا تولید شوند، به دلیل ضعف‌های موجود، وارد بازار نمی‌شوند و نمونه‌های موفقی از آب درنمی‌آیند. بنابراین ایران در بحث تجاری‌سازی و تولید دچار مشکل است. دستگاه‌های پوشیدنی ذاتا یا یک جنس لاکچری، یا جزء ضروریات خاص پزشکی هستند که تنها دهک‌های خاصی از جامعه قادر به استفاده از آنها هستند. این عدم تمایل ناشی از قیمت به نسبت بالای این محصولات و نداشتن آگاهی از ضرورت استفاده از آن است. بنابراین، اگر نگاه بین‌المللی به آسیا جنوب شرقی و اروپا به عنوان مقاصد صادراتی نداشته باشیم، خاورمیانه و شمال آفریقا، بازار مناسبی برای عرضه و فروش این محصولات به شمار نمی‌رود. لذا، کاهش قیمت، افزایش کارایی و مسئله محور بودن محصول مواردی است که موجب ورود این کالا به سبد مصرف خانوارها می‌شود.
در ادامه گزارش، با دکتر علی‌اکبر پاشا زانوسی، مدیر عملیات شتاب‌دهنده «شزان» گفتوگو کردیم. این مرکز شتاب‌دهنده با پشتیبانی و حمایت از گروه‌ها، به آنها کمک می‌کند تا ایده‌های ارائه‌شده، سریع‌تر به مرحله تجاری‌سازی رسیده و وارد بازار شوند. او گفت: «در این مرکز، حدود سه گروه روی حوزه فناوری‌های هوشمند مشغول فعالیت هستند. کمربند هوشمند، ساعت هوشمند و دستگاه قند خون غیرتهاجمی از جمله فناوری‌های در دست تولید است و در کنار آن، طبق برنامه قرار است دو محصول ترازو و فشارسنج هوشمند نیز در این مرکز تولید شود.» در حال حاضر، نمونه آزمایشگاهی کمربند و ساعت هوشمند تولید شده، اما دستگاه قند خون غیرتهاجمی در فاز تحقیقاتی بوده و کارهای تولید و توسعه آن در حال انجام است.
کمربند هوشمند، مانند کمربندهای معمولی روی کمر بسته می‌شود و امکاناتی به آن اضافه شده تا هوشمند شود. این کمربند مانند گام‌شمار بوده و قدم‌های فرد را محاسبه می‌کند. اطلاعات آن از طریق بلوتوث روی گوشی هوشمند کاربر منتقل می‌شود و به او اطلاع می‌دهد که چه مسافتی را طی کرده و چه میزان بی‌تحرک بوده است.
محصول دیگر این شرکت، ساعت هوشمند است که به گفته پاشا، اطلاعات مربوط به علائم حیاتی بیمار را ضبط و ثبت می‌کند و در اختیار بیمار قرار می‌دهد. این ساعت، علائمی چون ضربان قلب و درجه حرارت بدن را به صورت گرافیکی روی نمایشگر نشان می‌دهد و در صورت لزوم، اطلاعات ثبت‌شده را از طریق بلوتوث به گوشی فرد ارسال می‌کند. او برآورد کرد که تا 6 ماه آینده نمونه اولیه این دو محصول آماده ورود به بازار باشد. پاشا در ادامه افزود: «در حال حاضر، شرکت‌هایی در کشور در زمینه عرضه دستبندهای هوشمند فعالیت می‌کنند که در واقع، نمونه‌های مونتاژشده هستند و پس از واردات قطعات و نرم‌افزارهای مربوط و مونتاژ، آنها را به‌عنوان نمونه ایرانی روانه بازار می‌کنند.»
اولین دستبند هوشمند ایرانی
شرکت دانش‌بنیان «هوداک‌طب» از معدود شرکت‌هایی است که روی تولید فناوری‌های پوشیدنی هوشمند فعالیت می‌کند. خشایار جعفریان، یکی از مدیران در گفتوگو با «صفر و یک» درباره محصول پوشیدنی تولید این شرکت عنوان کرد: «دستبند هوشمند تولید ما، اولین دستبند هوشمند در ایران است که طراحی نرم‌افزار آن در ایران صورت گرفته و به ثبت رسیده است.» این دستبند به‌منظور ذخیره‌سازی و بازیابی اطلاعات فردی و سلامت کاربر طراحی شده و قابلیت بازخوانی و ذخیره اطلاعات را دارد. نرم‌افزار داخلی این دستبند با سیستم NFC کار می‌کند. فناوری NFC در سال‌های اخیر به‌ویژه روی گوشی‌های هوشمند تعبیه شده است که برای ذخیره و انتقال اطلاعات مورد استفاده قرار می‌گیرد. تراشه NFC، امکان برقراری ارتباط بی‌سیم بین دو دستگاه را برقرار می‌کند. تگ (تراشه)های NFC قطعه‌های وارداتی هستند که روی نرم‌افزار ساخت این شرکت، نصب می‌شوند. نرم‌افزار روی دستبند بارگذاری و سپس از آن استفاده می‌شود. این دستبند هوشمند فاقد باتری است و در آن سیستم RF به کار می‌رود که عملکردی مانند مادون قرمز دارد و انرژی موردنیاز دستگاه را تامین می‌کند. سیستم NFC انتقال اطلاعات را از این دستبند به گوشی هوشمند کاربر به راحتی انجام می‌دهد. در این دستبند علاوه‌بر اینکه قرار است اطلاعات فردی و پزشکی، بیماری‌‌های خاص، گروه خونی و اسم و مشخصات کاربر ثبت شود، اطلاعات ثانویه‌ای هم برای بیمارستان‌ها به‌عنوان پرونده اطلاعات بیمار روی آن ثبت می‌شود که قابل انتقال روی گوشی هوشمند است. جعفریان می‌گوید: «این دستبند هوشمند در حال حاضر مراحل آزمایشی خود را سپری می‌کند و ما در حال عقد قرارداد با بیمارستان‌ها و حج و زیارت هستیم. تا دو ماه آینده هم قرار است به صورت پایلوت در بیمارستان شرکت نفت مورد استفاده قرار گیرد.» امید می‌رود با استفاده از این دستبند هوشمند برای زائران مکه و مدینه، بتوان با ثبت اطلاعات فردی به‌منظور برقراری شرایط امنیتی، مانع از بروز حوادثی چون منا شد.
