به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ در سال های اخیر و با گسترش مناسبات سیاسی و تا حدی اقتصادی بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه دو رویکرد متفاوت و البته متضاد نسبت به این روابط شکل گرفت. رویکرد اول با دیدی خوشبینانه معتقد به شکل‌گیری پیوند جدید استراتژیک بین ایران و روسیه بود و در جهت تایید گزاره خود نیز بر مواردی مانند رویکرد ضدهژمون هر دو بازیگر و به ویژه نوع بازیگری این دو کشور در سوریه که دارای هم‌افزایی بسیار بود تاکید می‌کرد. اما رویکرد دوم دقیقا برخلاف رویکرد اول با دیدی بدبینانه به این روابط نگاه کرده و با تکیه بر مواردی مانند سابقه تاریخی روسها و بویژه سیاست خارجی عملگرایانه آنها معتقد بود که روسها صرفا با کارت ایران در برابر غرب بازی کرده و در زمان مناسب به این رابطه خیانت می‌کنند.
اگرچه با یک شناخت کلی از مولفه‌های قدرت جمهوری اسلامی ایران و همچنین رویکرد روسیه در سیاست خارجی خود از همان ابتدا می‌شد فهمید که هر دو رویکرد با واقعیت فاصله دارند اما موج رسانه‌ای شکل گرفته در اثر برخی اتفاقات در مقاطعی هرکدام از این رویکردها را به رویکرد مسلط در ذهن بسیاری از مردم تبدیل کرده بود. در واقع اگر تا یک سال پیش بنا به تحولات میدانی سوریه و همکاری نزدیک ایران و روسیه رویکرد مسلط رسانه‌ای و سیاسی کشور باعث تقویت ذهنیت اول نسبت به روابط ایران و روسیه می‌شد در هفته‌های اخیر و بنا به اظهارنظر برخی مقامات روس مبنی بر لزوم خروج نیروهای ایرانی از جنوب سوریه ناخودآگاه ذهنیت دوم در حال تقویت شدن است.
در این زمینه باید توجه داشت به همان میزان که رویکرد اول از واقعیت فاصله داشته رویکرد دوم نیز تناسبی با واقعیت ندارد. در واقع روابط جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه مانند هر دو بازیگر دیگری در روابط بین‌الملل دارای وجوه مختلفی از همگرایی و واگرایی هستند که مناسبات آنها را شکل می‌دهد. اگر مواردی مانند تمایل بازیگری این هر دو قدرت در برابر آمریکا و یا همکاری هر دو در زمینه نابودی داعش در سوریه از عوامل همگرایی این دو بازیگر محسوب می‌شود به همان میزان نیز باید توجه داشت ایران و روسیه در زمینه‌هایی مانند توسعه نفوذ در آسیای میانه و قفقاز و یا تقسیم عادلانه رژیم حقوقی دریای خزر وبه ویژه صادرات انرژی رقیب یکدیگر هستند.
فارغ از این مسائل که باید برای جلوگیری از خوشبینی یا بدبینی به نوع رابطه ایران و روسیه به آن توجه شود مساله‌ای که هم اکنون توجه بسیاری از محافل سیاسی و رسانه‌ای کشور را به خود جلب کرده است اظهارنظرهای مقامات روس مبنی بر لزوم خروج نیروهای ایرانی از سوریه و به ویژه از مرزهای این کشور با رژیم اشغالگر قدس است و برخی رسانه‌ها اینگونه استدلال می‌کنند که این اتفاق در واقع موید همان دیدگاهی است که معتقد بود روسها قابل اطمینان نیستند و نباید وارد بازیگری مشترک با آنها در سوریه شد اما به نظر می‌رسد که این مساله نکاتی دارد که باید به آنها توجه کرد:
1- نکته اول اینکه این مساله یعنی اهمیت روسیه به رابطه با رژیم صهیونیستی و تلاش برای حفظ امنیت این رژیم مساله‌ای نیست که یک غافلگیری برای مسئولین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران محسوب شود و این مورد از همان ابتدا با تکیه بر مواردی مانند وجود اقلیت قابل‌توجه روس در سرزمین‌های اشغالی، حجم مبادلات تجاری روسیه و رژیم صهیونیستی و همچنین موضع‌گیری‌های کلان روسها نسبت به مساله فلسطین قابل درک و پیش‌بینی بود و از همان ابتدا مشخص و حتی در برخی موارد اعلام شده بود که همکاری‌های ایران و روسیه در خاک سوریه صرفا یک همکاری مشترک در مقابل تروریسم بوده و نباید از آن انتظار بیشتری داشت.
2- اما مساله دوم در این زمینه این مساله است که جمهوری اسلامی ایران در شرایط فعلی منطقه به قدرت اصلی در تحولات منطقه تبدیل شده که عملا هیچ اتفاقی بدون رضایت آن امکان وقوع در غرب آسیا را ندارد. در واقع به نظر می‌رسد این گزاره که جمهوری اسلامی ایران را آنقدر دست بسته در نظر می‌گیرد که معتقد است روسیه با کارت ایران بازی می‌کند، آن را می‌فروشد و منافع خود را پی می‌گیرد تناسبی با واقعیت ندارد. در واقع مولفه‌های قدرت جمهوری اسلامی ایران در منطقه و به ویژه در سوریه آنقدر متنوع هست که توان بازیگری مستقل از روسها را داشته باشد و منافع خود را در این زمینه پیگیری کند.
به طور کلی به نظر می‌رسد فارغ از رویکردهای خوشبینانه و بدبینانه به روابط ایران و روسیه، همکاری این دو کشور در زمینه مبارزه با تروریسم در سوریه منطقی و قابل دفاع به نظر می‌آید و اظهارنظر اخیر برخی مقامات روس در مورد لزوم خروج نیروهای ایرانی از جنوب سوریه مساله‌ای نیست که بتواند به آن خدشه‌ای وارد کند چرا که جمهوری اسلامی ایران چه به واسطه حضور میدانی و چه به لحاظ توان سیاسی دارای میزانی از قدرت در منطقه است که منافع خود را فارغ از همکاری‌های متوسطی که تاکنون با روسیه داشته تامین کند و از همین رو، در برابر اظهارنظرهای اخیر مقامات روسیه نباید احساسی رفتار کرد.
همچنین باید توجه داشت برای سنجش درست یا غلط بودن همکاری ایران و روسیه در سوریه علیه تروریسم باید دید این همکاری در هدفی که برای آن تعیین شده بود موفق بوده یاخیر؟ درواقع این همکاری برای نابودی داعش و مبارزه با تروریسم شکل گرفته بود که در این زمینه نیز موفق عمل کرد و تمام اتفاقات بعد از آن و آینده این روابط و نوع تعامل در سوریه و منطقه مساله‌ای است که در این زمینه جنبه فرعی پیدا می‌کند.
* گزارش از محمدکاظم عبدالحمیدی
