1- فوتبال یک ورزش و رقابت حرفه‌ای عادی نیست. سازوکار جهانی فوتبال با مناسبات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی ملت‌ها در‌هم‌تنیده است، ساختار وسیع جهانی شکل گرفته در 100 سال اخیر و اهمیت فوق‌العاده فوتبال خارج از عرف‌های ورزشی قابل تحلیل است. یک توضیح اجمالی درباره این صورت‌بندی این‌گونه است: هر چهار سال یک‌بار با برگزاری جام‌جهانی، تقویم فوتبال یک‌بار ورق می‌خورد. کشورها در یک ساختار گسترده جهانی در تقسیم‌بندی قاره‌ای از پایین‌ترین سطح ممکن رقابت برای حضور در مهم‌ترین ویترین ورزشی دنیا را آغاز و دست آخر 32 کشور دنیا (از سال 2026 میلادی 48 کشور) اجازه شرکت در جام‌جهانی را پیدا می‌کنند. این 32 کشور هم همان‌طور که الان مشاهده می‌کنید در نزدیک‌ترین رقابت ممکن با هم می‌جنگند (تاکید می‌کنم می‌جنگند) تا مرحله به مرحله بالا بروند.
نمی‌دانم با وجود دیدن گستردگی شور و هیجان در کشورها برای رسیدن به جام‌جهانی و تلاش ستاره‌ها برای ماندن و بالا رفتن در جام نیاز است که باز درباره اهمیت فوتبال حرف بزنم یا نه؟ درواقع تمام رقابت‌های باشگاهی و ملی در طول چهار سال بین جام‌های جهانی ارزشی در نسبت موفقیت ملی در جام‌جهانی پیدا می‌کنند. به نسبت، بازی جام ملت‌های هر قاره اهمیت دارد. وقتی همین کریس رونالدوی پرتغالی توانست جام یوروی 2016 را بالای سر ببرد، انگار سطح متفاوتی با رقیب فوق‌ستاره‌اش یعنی «لیونل مسی» پیدا کرد. شاید برای برخی که مسخ محبت باشگاه‌های داخلی و خارجی هستند و ستاره مورد علاقه‌شان موفقیت بزرگ ملی ندارد تئوری‌های ضدملی جدیدی پیدا شده باشد، اما همان تریبون‌هایی که در مدح رقابت‌های باشگاهی و علیه ماندگاری ابهت سابق جام‌جهانی حرف می‌زنند، می‌دانند مهم‌تر از روزهای جام‌جهانی و پرمخاطب‌تر از این روزها، هیچ روزی نیست. (دراین‌باره بعدها خواهیم نوشت)
2- فوتبال اولین و مهم‌ترین پدیده‌ای است که توانایی ایجاد حس موفقیت جمعی و ملی دارد، یک رقابت تمام‌عیار بین‌المللی که توانایی‌هایی فراتر از ورزش نیاز دارد. همین رقابت‌های فصلی فوتبال در تمام دنیا، در‌هم‌تنیده با یک دنیا مفاهیم اقتصادی و اجتماعی است. در مسیر رسیدن به قله (پایان جام‌جهانی و رتبه‌بندی تیم‌ها) راه طولانی‌ای وجود دارد. یعنی برای بالارفتن و ماندن در نزدیکی‌های قله دنیا باید تجهیزات و آمادگی‌های فراوانی فراهم کرد. مگر می‌شود بدون آمادگی و بدون هیچ امکاناتی به قله نزدیک شد؟ مگر می‌شود به ایستگاه‌های پایانی آرزوهای فوتبالی دنیا رسید بدون آنکه برنامه‌ای داشت؟ برگزاری هزاران فوتبال داخلی در طول سال و ده‌ها بازی با رقبای آسیایی در طول سال، هرچند به‌خودی‌خود مهم و حساس است، اما وقتی با رقابت سنگین چهار سال یک‌بار جام‌جهانی مقایسه می‌شود، اهمیت متفاوتی پیدا می‌کند.
وقتی آلمان‌ها می‌خواستند قهرمان 2014 شوند، در طول سال‌های منتهی به جام‌جهانی برزیل، حتی پست چند بازیکن تیم‌ملی این کشور در تیم باشگاهی‌شان هم با فدراسیون و سرمربی تیم‌ملی هماهنگ می‌شد. همان‌طور که تیم‌ملی فرانسه وقتی قهرمان جام‌جهانی 98 و یورو 2000 شد، نسلی طلایی به‌صورت متمرکز شناخته شد. از این‌گونه مثال‌ها زیاد است.
3- موقع بازی ایران و اسپانیا یا پرتغال چه حسی داشتید؟ نگران بودید؟ استرس داشتید؟ آرزوی معجزه و پیشرفت داشتید؟ شاید این حس عمومی و نیاز به موفقیت جمعی در طول تاریخ آن‌هم به‌صورت همزمان در یک ساعت مشخص هیچ‌وقت به غیر از زمان آن بازیها تکرار نشده و نشود. برای بالا رفتن از گروه و شکست پرتغال به دقت کم مهدی طارمی یا دروازه‌ای که فقط 30 سانت آن‌سو‌تر کاشته شد ایراد می‌گیریم، اما انصافا برای این موفقیت به اندازه کافی فکر و برنامه نداشتیم. قلب و چشم ما تا صبح پنجم تیر اشک‌بار بود، حسرت بعد از ضربه طارمی تا ابد با ما خواهد بود، تا وقتی زنده‌ایم تصور گل نشدن آن توپ ما را عذاب خواهد داد و... اما برای آن لحظه به اندازه‌اش کار نکرده بودیم. ما تازه چند روز قبل از بازی با مراکش یادمان افتاد چقدر فوتبال مهم است. هنوز سیستم حاکم بر تصمیم‌گیری کلان دولتی و اجرایی کشور کار مبنایی برای پیشرفت فوتبال ایران نکرده است. اینکه در طول تاریخ ایران هیچ‌وقت از مرحله گروهی جام‌جهانی بالا نرفتیم و بیش از 40 سال دوری از قهرمانی جام ملت‌های آسیا برای ما یک ذخیره منفی محسوب می‌شود. باید فکری کنیم.
ما برای شادی جمعی و رضایت عمومی دغدغه داریم، اما راه درستی را انتخاب نکرده‌ایم، نیاز جمعی ما به هیجان و شور و موفقیت می‌تواند از «آزادراه» فوتبال تامین شود. اما فوتبال کنونی ایران فاقد یک نقشه‌راه کلان، بدون پشتوانه حقیقی و اصیل در مرکزیت تصمیم‌گیری کشور است. همین بی‌مبنایی، فوتبال ایران (فرشته نجات جمعی ما) را در اختیار کم‌هوش‌ها و کم‌دان‌ها قرار داده است. چرخه عادی فوتبال هم برخی را معروف می‌کند، آن معروف‌ها سطحی هستند اما صاحب تریبون. برای همین می‌شوند ویترین فوتبال. نتیجه چیست؟ تصمیم‌گیران اصلی سیستم کشور از فکر جدی درباره فوتبال امتناع می‌کنند و آن را جدی نمی‌گیرند. این در حالی است که این ویترین قابل اصلاح است و نباید ظرفیت حقیقی فوتبال و توانایی آن برای کمک به کشور را نادیده گرفت.
4- حالا یک فرصت تاریخی برای تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران به‌وجود آمده است. در طول کمتر از یک هفته، صدور دو پیام تشکر رهبر انقلاب برای تیم‌ملی فوق‌العاده اهمیت دارد. محدودیت «رهبر‌سیاسی‌بودن» آیت‌ا... خامنه‌ای را در‌نظر بگیرید، اما مهم‌تر از آن در این مورد، مرجعیت مذهبی ایشان است. در طول تاریخ توجه یک مرجع تقلید شیعی بزرگ به یک پدیده به‌ظاهر غیرسیاسی و غیرمذهبی آن‌هم در طول یک زمان محدود بار معنایی ویژه‌ای دارد. سیستم تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر کشور اگر تاکنون از اهمیت ورود جدی به فوتبال غافل بودند حالا دیگر حق ندارند غافل باشند. ظرفیتی که توجه ایشان به موفقیت تیم‌ملی در جام‌جهانی ایجاد کرد، خارج از توان و عرضه مدیران فعلی ورزش کشور است.
من باور دارم اگر مدیران فوتبال به‌جای کار تبلیغاتی، سیاسی و اقتصادی برای شخص خودشان به‌منظور پیشرفت آن کار کنند، ایران ظرفیت ورود به بزرگان فوتبال دنیا را دارد. حس غرور ملی در سه بازی تیم‌ملی در روسیه می‌تواند در آینده بارها و بارها تکرار شود. ما به این حس غرور نیاز داریم.
