«طرح کوهرنگ یک»، اولین و قدیمی‌ترین طرح انتقال آب از سرشاخه‌های کارون به سمت فلات مرکزی و مشخصا رودخانه زاینده‌رود بوده که از سال 1332 به بهره‌برداری رسیده است. براساس اجرای این طرح چیزی حدود 323 میلیون متر مکعب آب در سال از کارون به سمت زاینده‌رود سرازیر‌می‌شود.
بعد از طرح کوهرنگ یک، پیش از انقلاب طرح انتقال دیگری به اجرا درنیامد تا اینکه بعد از انقلاب و در سال 1368 دومین طرح انتقال آب از سرشاخه‌های کارون به نام «کوهرنگ دو» از این رودخانه به سمت زاینده‌رود به بهره‌برداری رسید. طی اجرای این کوهرنگ دو، حجمی معادل 326 میلیون متر مکعب آب در سال از کارون به زاینده‌رود منتقل می‌شود.
این طرح انتقال در سال 1384 به‌منظور انتقال آب از سرشاخه‌های دیگر رود، تامین‌کننده آب استان خوزستان یعنی رودخانه دز به بهره‌برداری رسید و آب آن را به میزان حدود 120میلیون متر مکعب در سال به زاینده‌رود در استان اصفهان منتقل می‌کند. این تونل اولین طرح انتقال آب از رود دز به زاینده‌رود است.
بعد از چشمه لنگان و این‌بار در سال 1390 طرح دیگری به نام «دز به قمرود»، آب رود دز را به سمت فلات مرکزی منتقل می‌کند. در این طرح که در آن انتقالی به حجم 181 میلیون متر مکعب در سال به انجام می‌رسد، 10 شهر و 30 روستا اعم از قم، سلفچگان، گلپایگان و... از آب دز به‌منظور استفاده در زمینه‌های شرب، صنعت و کشاورزی بهره‌مند می‌شوند.
مضاف بر چشمه لنگان، طرح دیگری تحت عنوان «کانال خدنگستان» به‌عنوان دومین طرح انتقال از دز به زاینده‌رود آب این رودخانه را به حجم 84 میلیون متر مکعب در سال به سمت زاینده‌رود سرازیر می‌کند. این طرح نیز دو سال بعد از طرح دز به قهرود در سال 1392 به بهره‌برداری رسیده است.
در این طرح آب از سرشاخه‌های کارون به میزان 50 میلیون متر مکعب و از طریق پمپاژ به سمت زاینده‌رود فرستاده می‌شود اما در حال حاضر سدی در حال احداث است که بعد از بهره‌برداری از آن، حجم انتقال آب از 50 میلیون متر مکعب به 250 میلیون متر مکعب در سال افزایش پیدا می‌کند و میزان انتقالات از سرشاخه‌های کارون را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهد.
به محض بهره‌برداری از این طرح، حجمی معادل 580 میلیون متر مکعب آب از سرشاخه‌های کارون و دز به فلات مرکزی و استان‌های یزد، اصفهان و کرمان منتقل‌می‌شود.
بعد از اجرایی شدن این طرح میزان آب انتقالی به واسطه آن از سرشاخه‌های کارون به سمت رفسنجان و به‌منظور پوشش کمبود آب‌های زیرزمینی این شهر و تامین آب مورد نیاز برای کشاورزی آن 342 میلیون متر مکعب خواهد بود.
65 میلیون متر مکعب، میزان حجم آب انتقالی از سرشاخه‌های رودخانه کارون به اراک توسط این طرح خواهد بود و در صورت اجرا در ادامه طرح‌های دیگر آسیب جدی به کارون و میزان سطح آب آن خواهد زد.
بعد از اعلام وضعیت تمامی طرح‌های موجود انتقال آب از سرشاخه‌های کارون و دز، قمشی، مشاور استاندار خوزستان در امور مدیریت منابع آب و صیانت از رودخانه‌های استان خوزستان به تشریح وضعیت فعلی و آینده رودخانه کارون پرداخت و بعد از تصدیق بحرانی بودن وضعیت این رودخانه خاطرنشان کرد: «وضعیت کارون در حال حاضر بسیار بد است، این هم به دلیل خشکسالی‌های مداوم و طبیعی است و هم به دلایل مختلف دیگر از جمله همین بحث‌های مربوط به انتقال آب، کشاورزی، صنعت، شبکه آبرسانی ناسالم و عدم صرفه‌جویی مردم و... بهبود اوضاع کارون هم در دو سال آینده حتی اگر بارش‌ها کافی یا حتی اگر بیشتر از حد هم باشد به وضعیت نرمال نمی‌رسد. باید این آمار را به شما بدهم که طی 15 سال اخیر تمام آورده رودخانه بزرگ کارون 15 میلیارد متر مکعب بوده است که ما به میزان 16 میلیارد متر مکعب از آن برداشت کرده‌ایم، یعنی حتی بیش از حدی که آورده داشته است. با این تفاسیر غیر طبیعی نیست که با کاهش دبی رود، برگشت آب رودخانه به آن و شوری آب و این دست مسائل روبه‌رو باشیم.»
بررسی علل ایجاد وضعیت نامطلوب برای آب استان خوزستان و بخش‌های مختلف آن و شنیدن و نگارش نظرات و پیشنهادات کارشناسان و مسئولان بخشی از مسیر بهبود وضع نامطلوب استان خوزستان بوده و هست. موضوعی که سال‌ها است به اشکال مختلف اتفاق می‌افتد اما چیزی که می‌تواند بهبود اوضاع را در عرصه واقعی بروز دهد، عمل به نظرات کارشناسی و عزم مسئولان برای ساماندهی به وضعیت استان خوزستان است و امید می‌رود بعد از مشاهده وضعیت بحرانی در سال 97 طی روزها و سال‌های آینده، عملکرد مسئولان مانع بروز چنین اتفاقاتی بشود.
منبع: فرهیختگان
