به گزارش خبرنگار اقتصادی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ پس از خروج آمریکا از برجام این کشور قصد دارد که با اعمال تحریم‌های نفتی به‌طور موثرتری بر فروش نفت خام کشور اعمال فشار کرده و تا حد توان صادرات نفت ایران را کاهش دهد. در این راستا اقدامات متعددی توسط مسئولان آمریکایی پیگیری شده و به کشورهای دیگر جهت کاهش خرید نفت از ایران هشدارهایی جدی داده شده است. به همین دلیل برخی کشورها خرید نفت خود را از ایران کاهش داده‌اند و انتظار می‌رود که این روند کاهشی در هفته‌های آتی نیز شدت بیشتری به خود بگیرد.
بیشتر بخوانید// تسویه ریالی شاه کلید تحقق اهداف بورس نفت
در ماه‌های اخیر از سوی کارشناسان راهکارهای مختلفی جهت مقابله با تحریم نفتی ارائه‌شده که برخی از آن‌ها مثل ایجاد ارزش‌افزوده راه‌حل‌های بلندمدت محسوب می‌شوند که از طریق توسعه صنعت پتروشیمی و ایجاد ساختارهای جدید مثل ساخت پتروپالایشگاه‌ها قابل پیگیری هستند. راهکار دیگر خنثی سازی تحریم‌های نفتی عرضه نفت در بورس است که با تغییر ساختار فروش نفت عرصه تازه‌ای برای فروش نفت کشور فراهم میکند. در حال حاضر فروش نفت در قالب محموله های بزرگ توسط مدیر امور بین الملل شرکت ملی نفت صورت میگیرد که امکان رهگیری و تحریم ان توسط آمریکا بسیار راحت است. فلذا جهت بی اثر کردن تحریم های نفتی باید فروش نفت در قالب محموله های کوچک و توسط بخش غیردولتی که غیرقابل شناسایی برای آمریکا هستند صورت پذیرد. راهکار اصولی برای رعایت ملاحظات فوق، فروش ریالی نفت در بورس و مشارکت بخش خصوصی در صادرات نفت است.
عرضه نفت در بورس ایده جدیدی نبوده و حتی تکلیفی قانونی و ذکرشده در قانون سوم توسعه است که در سال ۷۹ توسط مجلس تصویب و در دستور کار وزارت نفت قرارگرفته است. اما از زمان تصویب این طرح ، روندی پرفراز و نشیب و نسبتاً ناموفق در جهت راه‌اندازی آن طی شده است که بررسی این عدم موفقیت و عوامل آن میتواند به تشخیص بایدها و نبایدهای ایجاد بورس نفتی در شرایط حساس کنونی کمک کند.
بیشتر بخوانید// ۳ نقد اساسی بر ایرادات مطرح شده به بورس نفت
آسیب‌شناسی تجربه‌های قبلی عرضه نفت در بورس
مطابق با گزارش شماره 12543 مرکز پژوهش های مجلس در مردادماه 91، یکی از دلایل شکست عرضه نفت در بورس از نظر بیشتر ناظران بی میلی فروشنده بود تا نبود خریدار. به عبارت دیگر، طی سه ماهی که نفت خام روی تابلوی تالار بورس کالا در جزیره کیش رفت نه‌تنها مخالفت‌های شرکت ملی نفت ایران کمتر نشد بلکه شرایط فروش نفت به خریداران به‌گونه‌ای بود که تقریباً هیچ عرضه‌ای به معامله منجر نشد.
در واقع انحصارطلبی وزارت نفت بر بازار صادرات نفت کشور دلیل اصلی شکست تجربه‌های قبلی عرضه نفت در بورس بود. با تشکیل بورس نفت در آن بازه‌ی زمانی، ایران می‌توانست به تنها بورس نفت منطقه تبدیل شود که علاوه بر فرصت‌های اقتصادی ، مزیت سیاسی بسیاری برای کشور داشت که با شکست این پروژه و تشکیل بورس دبی این فرصت بی نظیر از دست رفت.
تداوم صادرات نفت در سازوکار رقابتی و شفاف بورس
فروش ریالی نفت در بورس مزایای قابل ملاحظه ای دارد که از جمله‌ی آن میتوان به تداوم صادرات نفت اشاره کرد. بخش خصوصی توانایی و انعطاف بیشتری نسبت بخش دولتی برای دور زدن تحریم‌های نفتی دارد و میتواند نفت را از طریق واسطه گری و بازاریابی به شرکت‌های خارجی بفروشد. هم چنین شبکه سازی‌های گسترده بخش خصوصی در نظام بانکی بین المللی امکان دسترسی و بازگشت درآمدهای حاصل از صادرات نفت را فراهم میکند. از مزایای دیگر تشکیل بورس نفتی میتوان به شفافیت بیشتر و کنترل و مدیریت ریسک معاملات اشاره کرد.
به‌علاوه ایجاد بورس میتواند به تأمین مالی پروژه‌های نفتی کمک کند و نیز در ایجاد ارزش‌افزوده مؤثر باشد. در صورت رونق بورس و ساختار مناسب آن میتوان در آینده به جذب سرمایه گذار خارجی نیز امید داشت. شفافیت بیشتر و دسترسی به منابع و اطلاعات در بورس میتواند در مقابله با رانت و فساد و انحصار در این زمینه مؤثر باشد. همچنین در زمان تحریم مشتریان نفت ایران تلاش میکنند که با بالا نشان دادن هزینه دور زدن تحریم‌ها نفت ایران را با قیمت ارزان‌تر خریدارای کنند. عرضه نفت در سازوکار رقابتی بورس باعث می‌شود که نفت با بالاترین قیمت ممکن به فروش رسیده و بدین صورت هزینه‌ی تحریم‌های نفتی به مقدار واقعی خود نزدیک شود.
.jpg)
بیشتر بخوانید// عرضه نفت در بورس، یک تیر و سه نشان
در مجموع فروش ریالی نفت در بورس و مشارکت بخش خصوصی در صادرات نفت یکی از راهکارهای عملیاتی برای خنثی‌سازی تحریم‌های نفتی امریکا است و با توجه به فرصت محدود یک ماهه تا بازگشت تحریم‌های آمریکا، ضرورت اجرای زودهنگام عرضه نفت در بورس انرژی توسط وزارت نفت بیش از پیش احساس می‌شود.
