اصلاح شرایط تسویه و قیمت‌گذاری، شروط موفقیت عرضه نفت در بورس +عکس

به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ براساس مصوبه 27 شهریورماه شورای هماهنگی اقتصادی قرار است با توجه به بر راهبردهای مورد اشاره در بند 13 سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، گام مهمی در راستای بی اثر کردن تحریم های نفتی آمریکا برداشته شود و شاهد عرضه نفت در بورس انرژی باشیم. براساس اطلاعیه بورس انرژی، این عرضه در رینگ صادراتی از تاریخ 6 آبان ماه آغاز خواهد شد. گفتنی است در سال 90، نفت در بورس کالا با هدف صادرات و همچنین در سال 93 در رینگ داخلی بورس انرژی با هدف مصرف داخلی عرضه شده بود ولی هر دوبار بخاطر عدم همکاری مناسب امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران (مسئول اصلی فروش نفت خام کشورمان) با بورس، شکست خورده بود. با توجه به اهمیت این موضوع، عصر سه‌شنبه 24 مهرماه، اولین نشست «خواب آشفته نفت» با موضوع بررسی ابعاد عرضه نفت در بورس به عنوان یکی از راهکارهای مقابله با تحریم‌های نفتی آمریکا، توسط انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشکده فنی دانشگاه تهران در تالار شهید رجب بیگی این دانشکده برگزار شد. مهمانان این نشست، علی بختیار عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، محمدعلی خطیبی، مدیر اسبق امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران، حسن خسروجردی، مدیر سابق اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی و محمدصادق کریمی، کارشناس حوزه نفت و گاز بودند. در ادامه گزارشی کوتاه از مباحث این نشست ارائه می‌شود:

با سازوکار فعلی تسویه وجوه فروش نفت، راه به جایی نمی بریم
حسن خسروجردی، مدیر سابق اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی درباره سازوکار تسویه ارزی بهای نفت معامله شده در بورس گفت: طبق ابلاغیه وزارت نفت، سازوکار تسویه به این صورت است که 80 درصد را باید به صورت ارزی تسویه کنیم. ما میتوانیم مثلا یک شرکتی درست کنیم و در بانک های خارجی برای آن حساب باز کنیم و مبادلات ارزی مان را انجام دهیم ولی برای مبادلات بانکی با وزارت نفت دچار مشکل هستیم.

خسروجردی افزود: ما اگر بهای نفت صادر شده را از طریق صرافی ها به ریال تبدیل کنیم کار ما خیلی راحت تر می‌شود. ما نمی توانیم در این بخش از طریق بانک ها اقدام به تسویه ارزی کنیم ولی این کار از طریق صرافی ها امکانپذیر است. در مورد سازوکار تسویه نباید دست تاجر بسته بماند و باید در ابتدا به صورت ریالی با همان نرخ تعیین شده تسویه صورت گیرد. در غیر این صورت، متاسفانه باید بگویم که با این شرایط این روش به جایی نمیرسد.

مدیر سابق اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی با اشاره به توانمندی بخش خصوصی در دور زدن تحریم‌های نفتی گفت: مسلما دور زدن تحریم‌های نفتی امری شدنی است و بخش خصوصی ما این توانمندی را دارد.

خسروجردی افزود: هند جزو کشورهایی است که در دوره قبلی تحریم‌ها نفت میخرید و از آمریکا هم اجازه داشت که تا یک میلیون بشکه نفت بخرد اما حالا باید میزان واردات خود را به صفر برساند. الان هند پیشنهاد داده که اگر همه‌ی مکانیزم هایی که باعث شناسایی نفت شما میشود را از بین ببرید ما حاضریم از شما نفت بخریم. بخش خصوصی میتواند همه‌ مکانیزم هایی که باعث شناسایی نفت ایران میشود را حذف کند.

این فعال بخش خصوصی در پایان اضافه کرد: همچنین ما می توانیم نفت ایران را با مابقی نفت‌ها ادغام کنیم که فرمول نفتی که میفروشیم نیز تغییر کند. هرچند ممکن است امریکا بفهمد که هند از ما نفت میخرد ولی وقتی هیچ سندی نداشته باشد نمی تواند تحریم کند.

تداوم عرضه، شرط لازم برای فروش نفت از طریق سازوکار بورس است
محمدصادق کریمی، کارشناس حوزه نفت و گاز با اشاره به اطلاعیه وزارت نفت درباره شرایط عرضه نفت در بورس گفت: این موضوع به یک واکنش سریع و به یک گروه نیاز دارد به عنوان مثال شما این فرآیند را شروع کردید و نفت را عرضه کردید فرض کنید که مشکل از قیمت پایه بود پس باید دفعه بعد آن را اصلاح کنید و یا مشکل از مدل تسویه است که این هم باید در اطلاعیه عرضه تغییر کند و حتی اگر لازم است برگردد و جزییاتی که در مصوبه است اصلاح شود.

کریمی افزود: تا آنجایی که من به خاطرم است آقای وزیر گفته بودند ما این موضوع را بر اساس مصوبه اصلاح کنیم و امروز هم در کنگره نفت و نیرو گفته شد که ما عرضه می­کنیم و بعد از مثلاً 13 یا 14 آبان دوباره اصلاح میکنیم بنابراین شرط دوم موفقیت این است که یک تیم واکنش سریع فوراً اشکال را پیدا کند و اصلاح شود و برگردد تا بتواند پیش رود.

این کارشناس حوزه نفت و گاز در ادامه به بیان نکاتی درباره قیمت پایه نفت در بورس پرداخت و اظهار داشت: کلا قیمت پایه آن متغیری است که عرضه کننده با آن بازی می کند مثلا اگر کسی جنسش روی دستش مانده باشد اگر منطقی فکر کند باید قیمت را پایین بیاورد البته بحث ارزان فروشی نیست زیرا این قیمت یک نفت تحریم شده است، یک نفت ریسک دار و هیچکس نمیتواند آن را نگه دارد.

کریمی افزود: مسلما قیمت این نفت کاهش پیدا می کند و شما نمیتوانید قیمت نفتی که هم کیفیتش خوب است و هم راحت معامله میشود و هم گوگردش کم است را مبنای قیمت نفت خود قرار دهید. بنابراین اگر اراده شرکت ملی نفت ایران این باشد که این کار انجام شود، این اختیار را دارد که قیمت را پایین بیاورد تا جایی که معامله انجام شود.

این کارشناس حوزه نفت و گاز سپس به بیان ضرورت تداوم عرضه نفت در بورس پرداخت و گفت: وقتی این بازار شکل بگیرد، دیگر نگرانی‌ها در مورد قیمت نفت عرضه شده در بورس از بین میرود. یعنی شما یک عرضه کننده انحصاری هستید و یک عده دیگری هم برای نفت شما سر و دست می شکنند که این محصول را از سازوکار بورس خریداری کنند. بنابراین اگر شما قیمت نفت را پایین ببرید تا در ابتدا بازار شکل بگیرد؛ با شکل گیری این بازار در طول زمان کم کم کسب و کارها به این سمت هدایت میشوند و همین موضوع در فضای رقابتی بورس قیمت نفت شما را افزایش میدهد.

کریمی تاکید کرد: سازوکار بورس بهترین سازوکاری هست که میتواند قیمت نفت ما را ماکزیمم کند ولی شرطش تداوم عرضه است و باید نفت در سازوکار بورس در دراز مدت عرضه شود. نه اینکه دو هفته عرضه شود و بعد این موضوع را رها کنیم.

وزارت نفت باید به بخش خصوصی فرصت دهد
محمدعلی خطیبی، مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران با اشاره به تجربه موفق بخش خصوصی در دوره‌ قبلی تحریم‌ها گفت: بخش خصوصی در بخش فراورده های نفتی مدتها است که فعالیت دارد و اینطور نیست که ما فکر کنیم تازه میخواهد وارد شود.

خطیبی افزود: در تحریم‌های قبلی ما وارد کننده‌ بنزین بودیم و  نیازهای داخلی‌مان از تولید بنزین بیشتر بود و باید بنزین وارد میکردیم و کمبود داشتیم و در تحریم‌های قبلی عمده‌ی این بار بر دوش بخش خصوصی بود و بخش خصوصی بود که بنزین رو می‌آورد و تحویل شرکت می‌داد. در آن زمان واردات بنزین برای یک شرکت دولتی مثل شرکت ملی نفت ایران واقعا کار دشواری بود و این کار توسط بخش خصوصی صورت گرفت و آنها بنزین وارد می‌کردند و به ما تحویل میدادند و ما به آنها نفت کوره میدادیم و تهاتر میکردیم؛ بنابراین بخش خصوصی فعال بودند.

مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران در ادامه توضیح داد: ولی متاسفانه در بخش فروش نفت خام به نتیجه نرسیدیم و امیدوارم که با این تمهیداتی که اندیشیده شده برای عرضه نفت در بورس، این بار بخش خصوصی بتواند به طور موفقیت آمیزی در این عرصه وارد شود. شرکت های خصوصی در بخش فراورده های نفتی توانایی های خوبی دارند ولی در فروش نفت خام چون حجمش بالا است و فروشش مشکلاتی دارد به خصوص در بخش تحریم‌های نفتی، فروش نفت خام سخت‌تر از فراورده است.

خطیبی افزود: من فکر میکنم الان ظرفیت بخش خصوصی از دوره قبلی تحریم‌ها بهتر شده است و میتواند با ظرفیت بالاتری وارد عمل شود و امیدوارم در این مرحله بخش خصوصی بتواند از این آزمون موفق بیرون آید.

مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران با اشاره به ضرورت انعطاف پذیری وزارت نفت و بخش خصوصی برای راه‌اندازی این طرح گفت: ما گاهی اوقات انتظارات مان را آنقدر بالا میبریم که در حد معجزه باید اتفاق بیفتد ولی در شرایط تحریم ها که کار مشکل است باید فرصت داد و ازاین فرصت پیش آمده استفاده کرد. بخش خصوصی باید از مشاورین قوی و با سابقه‌ای استفاده کند. فروش نفت خام در این شرایط کار ساده‌ای نیست. اگر مشکلاتی پیش آمد باید صبر کرد و شرکت ملی نفت ایران باید سازش کند و لازم است در حد امکانات انتظار داشته باشیم و انتظار نداشته باشیم که بورس ما بلافاصله تبدیل به یک بورس بین المللی شود. 

برخی از شرایط عرضه نفت در بورس، سختگیرانه است
علی بختیار، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با اشاره به ضرورت عرضه نفت در بورس گفت: ما امکان تجارت نفت را برای بخش خصوصی فراهم نکردیم با اینکه سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی اجازه داده بود که بخش خصوصی حضور فعال داشته باشد.

بختیار با تاکید بر اینکه باید این امکان را فراهم کرد تا بخش خصوصی بتواند در یک چارچوب مشخص فعالیت بکند، افزود: زمانی که موضوع عرضه فراورده‌های نفتی و قبل آن موضوع عرضه محصولات پتروشیمی مطرح بود. بسیاری بر این باور بودند که سازوکار بورس این توانایی و زیرساخت را ندارد و این امکان وجود ندارد و اگر چنین کاری انجام بدیم شکست میخورد و بورس ما چنین ظرفیتی ندارد اما علاوه بر همه مشکلاتی که فروش پتروشیمی دارد، مشکلی از این لحاظ که بورس ما این توانایی را ندارد مشاهده نمیشود.

عضو کمیسیون انرژی مجلس تاکید کرد: به اعتقاد بنده بورس به عنوان یک سازوکار شفاف می‌تواند مسیر تجارت نفت رو برای بخش خصوصی باز کند که فعالان بخش خصوصی بتوانند در این حوزه شروع فعالیت کنند.

بختیار در ادامه اظهار داشت: به نظر من برخی از شرایط بسیار سخت گیرانه است. اگر میخواهیم یک موضوعی را شروع کنیم باید ابتدا سهلش کنیم و بگذاریم بخش خصوصی بیاید و کار جلو برود و این امکان را فراهم کنیم. اگر امروز بخواهیم برای هر محموله‌ای که بفروشیم 105 درصد تضامین دریافت کنیم خب این پروژه حتما با مشکل روبه‌رو می شود. همچنین در قیمت‌گذاری و قیمت پایه اگر بخواهیم سقف قیمت‌هایی که امروز در بازار ارائه می شود را به عنوان قیمت پایه در بورس تعیین کنیم حتما دچار مشکل می شویم.

تسویه‌ ارزی بهای نفت معامله شده در بورس می تواند موجب شکست این راهکار شود
سید احسان حسینی، مسئول مرکز مطالعات انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه تهران به بررسی دو تجربه قبلی عرضه نفت در بورس پرداخت و گفت: مطابق با گزارش شماره 12543 مرکز پژوهش های مجلس در مردادماه 91، دلیل اصلی شکست عرضه نفت در بورس بی میلی شرکت ملی نفت بوده است تا نبود بخش خصوصی توانمند.

حسینی افزود: در واقع، در تجربه‌های قبلی، وزارت نفت با اعمال شروط سختگیرانه درباره زمان پرداخت وجه معامله و بالا بردن قیمت پایه و عدم انعطاف‌پذیری در خصوص تغییر آن عملا راه را برای مشارکت بخش خصوصی برای ورود به بازار نفت بست که به نظر میرسد این سناریو این بار با بهانه‌ی دیگری در حال اجراست.

مسئول مرکز مطالعات انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه تهران در ادامه خاطر نشان کرد: شواهد نشان می دهد که در بدنه وزارت نفت و به خصوص شرکت ملی نفت ایران، افرادی وجود دارند که نمیخواهد انحصار فروش نفت کشور از دست بدهد و مانع ورود بخش خصوصی به این بخش هستند.

حسینی افزود: در عرضه آتی نفت در بورس نیز به نظر می رسد که اجرای سازوکار تسویه‌ی ارزی بهای نفت معامله شده در بورس بهانه ای دیگر برای به زمین زدن این راهکار است. در صورت تسویه ارزی و انتقال ارز به حساب های موردنظر شرکت ملی نفت زمینه شناسایی و تحریم پذیری بخش خصوصی فراهم شده و عمل تحقق اهداف عرضه نفت در بورس در عملیات بانکی بین المللی گره میخورد.

مسئول مرکز مطالعات انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه تهران در پایان تاکید کرد: ریشه مشکل انحصارطلبی بدنه‌ شرکت ملی نفت ایران است که نمیگذارد این طرح که باید از سال 90 اجرایی می شد، اجرا شود و هر بار با اتخاذ شروط غیرمنطقی و سختگیرانه موجب می شوند عرضه نفت در بورس همچنان روی کاغذ باقی بماند و پیشرفت چندانی نداشته باشد. ضرورت دارد وزیر نفت در این موضوع ورود کند.