به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ روز یکشنبه 6 آبان‌ماه نخستین عرضه نفت در بورس انجام شد تا اولین گام وزارت نفت برای مقابله با تحریمهای نفتی برداشته شود و طی این فرآیند با همکاری شرکت ملی نفت ایران، مجموعا ۸ محموله ۳۵ هزار بشکه ای نفت خام (280 هزار بشکه) با قیمت ۷۴.۸۵ دلار به ازای هر بشکه به بخش خصوصی داخلی فروخته شد و جمهوری اسلامی نخستین گام برای خنثی‌سازی تحریمهای نفتی را با موفقیت برداشت. این اقدام ضدتحریمی ایران با واکنش رسانه هایی مانند بی‌بی‌سی فارسی، رادیو فردا، شبکه ماهواره‌ای من‌وتو ... همراه بود. این رسانه های تلاش کردند تا این راهکار را نوعی ارزان فروشی نفت و باعث بروز مجدد فساد و بابک زنجانی‌ها بدانند، این گروه تلاش می کند تا مردم دچار نسبت به راهکار موجود دچار تردید کند و باعث نامیدی و نارضایتی در میان مردم شود.
سازوکار شفاف بورس مانع بروز بابک زنجانی‌ها
یکی از نکاتی که رسانه‌های خارجی از همان لحظه‌ی اول موفقیت عرضه نفت در بورس به مخاطبین القا کردند؛ بروز فساد و ظهور مجدد بابک زنجانی‌ها با عرضه نفت در بورس بود. در این بین رادیو فردا در گفتگویی با عنوان "فروش نخستین محموله نفت ایران در بورس؛ امیدها زیر سایه تحریم" عنوان کرد: «در دور قبلی تحریمهای ایران در دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد نیز چند بار تلاش شد تا نفت در بورس انرژی فروخته شود، ولی نتیجه‌ای در بر نداشت. عرضه نفت در خارج از بورس به دلالانی مانند بابک زنجانی به دریافت پول و واریز به حساب شرکت ملی نفت منتهی نشد.»
همچنین کانال تلگرامی "آمدنیوز" نیز در مطلبی مدعی شد: «در این طرح هدف اصلی فروش نفت است، و باتوجه به این‌که هر خریداری شامل تحریم خواهد شد، پس پروسه فروش کاملا مخفی خواهد بود و در چنین شرایطی قطعا موضوع نرخ و چگونگی پرداخت قیمت با مشکل روبرو خواهد شد و به احتمال زیاد باز هم با زنجانی‌های فروانی روبرو خواهیم شد.»
در این راستا بی بی سی فارسی در اولین واکنش خود در گزارش ویدیویی آورد: «در ابتدای دهه نود خورشیدی نیز که تحریمهای گسترده‌ای علیه صنعت نفت اعمال شد، دولت وقت تصمیم گرفت سازوکار تازه‌ای برای فروش نفت پیدا کند و اتفاقا همین رویکرد در راه‌اندازی بورس انرژی موثر بود. اما در عمل نه تنها بخش خصوصی به میدان نیامد، بلکه زمینه‌ساز فساد کم‌سابقه‌ای شد. پرونده بابک زنجانی، نمونه مشهور فروش نفت خارج از عرف حاکم برای دور زدن تحریم‌هاست. بازرگانی که نام او با یکی از درشت ترین رقم‌های فساد اقتصادی گره خورده و برایش حکم اعدام صادر شده است.»
در دوره قبلی تحریم‌ها وزارت نفت در کنار مدل سنتی فروش نفت تصمیم گرفت که با ایجاد کارگروهی (اتاق تاریک) اقدام به جذب مشتری و فروش نفت کشور کند. در این مدل، روش قیمت گذاری فعلی نفت ایران روشی غیرشفاف، فسادخیز و براساس تجربه و شناخت مدیران و کارشناسان مدیریت بین الملل شرکت ملی نفت ایران است و نهایتا با توجه به مذاکره مستقیم آنها با متقاضیان خرید نفت کشورمان تعیین می گردد و نهایتا وابسته به امضای این افراد است که اصطلاحا «امضاهای طلایی» نام دارد. همین موضوع موجب ایجاد رانت و فساد و ظهور پدیده‌هایی مانند بابک زنجانی در سازوکار فروش نفت به بخش خصوصی شد. در حالی رسانه‌های بیگانه ادعا می‌کنند که فروش نفت به بخش خصوصی باعث بازتولید بابک زنجانی‌ها میشود که به سازوکار مشارکت بخش خصوصی برای خرید نفت توجهی ندارند.
در دوره قبلی تحریم‌ها، نفت کشور در سازوکار غیرشفاف و براساس لابی‌گری به افرادی به نام بخش خصوصی داده میشد که ایجاد رانت و بروز فساد در این سازوکار امری طبیعی است اما باید توجه داشت کارکرد اصلی بورس شفاف شدن و شکل گرفتن قیمت است و متقاضیان خرید نفت از سازوکار بورس ابتدا توسط سازمان بورس تایید صلاحیت شده و اعتبارسنجی‌های لازم صورت می‌گیرد. در واقع سازمان بورس موظف است که با گرفتن وثیقه از خریدار، بازگشت بهای نفت فروخته شده توسط شرکت ملی نفت را تضمین کند فلذا با توجه به سازوکار شفاف بورس عملا امکان بروز پدیده‌هایی مانند بابک زنجانی وجود ندارد.
سازوکار رقابتی بورس مانع ارزان‌فروشی نفت
شبکه "من و تو" نیز با انتشار گزارشی با عنوان "قاچاق یا چوب حراج به نفت ایران" مدعی شد که فروش نفت در بورس انرژی، به ارزان فروشی نفت منجر میشود. در گزارش من و تو آمده بود: «محدوده نوسان قیمت نامحدود است و کف قیمت وجود ندارد؛ این یعنی (در فروش نفت) قیمت نفت تحریم شده یا قیمت نفت قاچاق ایران مد نظر است و نه قیمت واقعی آن در بازار جهانی.»
در زمان اعمال تحریم‌ها قیمتی که نفت ایران به فروش می‌رسد به دلیل هزینه‌های تحریم‌ها عملا کمتر از قیمت نفت در شرایط عادی میشود فروش نفت و تعیین قیمت در بورس باعث می شود هزینه دور زدن تحریم‌ها واقعی شود و هزینه اضافی به کشور تحمیل نگردد. در واقع، وقتی نفت ایران به واسطه ای فروخته شود باید با بالاترین قیمت فروخته شود ولی وقتی این کار در بستر غیربورسی صورت می گیرد، این واسطه ممکن است هزینه های دور زدن تحریم را زیادتر نشان دهد تا نفت کشورمان را ارزانتر بخرد. اما در صورت فروش نفت در بورس، بیشینه قیمت ممکن محقق می گردد. گفتنی است کارشناسان اعتقاد دارند در معامله نفت در بورس انرژی در روز 6 آبان، قیمت نفت معامله شده تنها حدود 1.7 دلار با قیمت واقعی آن فاصله داشت که با توجه به فضای اقتصادی و سیاسی پیش روی کشور، رقم ناچیزی محسوب میشود.
اگر تحریم ها به نتیجه نرسد؟
آمریکا و برخی از کشورهای غربی بارها هدف خود از تحریم ها را ایجاد نارضایتی در میان مردم ایران اعلام کرده اند.. حال که وزارت نفت با بهره گیری از تجربه ی علمی اولین قدم ها را در دور زدن تحریم ها برداشته است، نگرانی ها پیرامون به ثمر نشستن تحریم ها در بین این کشورها افزایش پیدا کرده است.
رسانه های این کشورها سعی می کنند تا با ایجاد تردید و شبهه افکنی پیرامون راهکار عرضه ی نفت در بورس باعث نارضایتی و ناامیدی در جامعه شوند، در حالی که چنین راهکاری می تواند موجبات فرار ایران از مشکلاتی که تحریم ها برای آن ایجاد می کند را فراهم سازد. این رسانه ابتدا سعی خواهند کرد تا با القا به وجود آمدن دزدی و اختلاس بذر ناامیدی را در میان مردم کاشته و سعی کنند تا تحریم ها به اهداف اصلی خود برسند. این رسانه ها بیش از این که نگران آنچه فساد می خوانند باشند بیشتر نگران دور زدن تحریم ها و به نتیجه نرسیدن آن هستند.
*گزارش از سیداحسان حسینی
