رسانه‌ها اما به تناوب این روزها گفته‌اند که این کانال مالی با وجود اینکه در روز دوشنبه راه‌اندازی می‌شود، اما فعالیت نخواهد کرد و آغاز به کار آن به ماه‌های آتی موکول خواهد شد. ناگفته نماند که به‌جز SPV، هفته گذشته خبر راه‌اندازی یک کانال مالی مستقل میان ایران و سوئیس هم منتشر شده بود
خبرنامه دانشجویان ایران: علی جمشیدی// آنچنان‌که رسانه‌های غربی از اشپیگل تا رویترز و بلومبرگ اعلام کرده‌اند و علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی نیز آن را تایید کرده، سازوکار مالی اروپا برای همکاری اقتصادی با ایران امروز راه‌اندازی می‌شود. در این فرآیند سه کشور اروپایی هرکدام بخشی از کار را برعهده گرفته‌اند به این صورت که انگلیس مسئول حسابرسی است، فرانسه میزبان خواهد بود و آلمان مدیریت فرآیند را برعهده خواهد داشت. این سازوکار که در اختصار SPV(Special Purpose Vehicle) خوانده می‌شود حداقل دو گزاره زیربنایی دارد؛ اول اینکه برمبنای تجارت کالا‌به‌کالا (تهاتر) عمل خواهد کرد، یعنی اروپا در قابل خریداری نفت، کالا به ایران تحویل می‌دهد و دوم اینکه مبنای محاسبه قیمت‌ها نیز یورو خواهد بود.
رسانه‌ها اما به تناوب این روزها گفته‌اند که این کانال مالی با وجود اینکه در روز دوشنبه راه‌اندازی می‌شود، اما فعالیت نخواهد کرد و آغاز به کار آن به ماه‌های آتی موکول خواهد شد. ناگفته نماند که به‌جز SPV، هفته گذشته خبر راه‌اندازی یک کانال مالی مستقل میان ایران و سوئیس هم منتشر شده بود که شباهت‌های زیادی با شرایط حاکم بر سازوکار مالی سه کشور اروپایی داشت و اعلام شد اولا فاصله راه‌اندازی تا فعالیت چند ماه خواهد بود و ثانیا تنها برای فروش دارو و غله به ایران استفاده می‌شود.
از همین رو و با وجود اظهارنظرهایی که کارشناسان ایرانی و برخی مقامات اروپایی در این خصوص داشته‌اند، به‌نظر می‌رسد SPV درصورت فعالیت، واجد چند ویژگی نگران‌کننده هم باشد؛ نخست اینکه صرفا به فروش غذا و دارو اختصاص می‌یابد، دوم اینکه اگر شامل دیگر اقلام هم بشود، کالاهای تحت تحریم ایالات متحده که بعضا هیچ ربطی هم به صنایع نظامی یا هسته‌ای ایران ندارد را در بر نگیرد، سوم اینکه با عذرهایی مانند «شرکت‌های خصوصی از همکاری عاجزند» همراه شده و مثمر‌ثمر نباشد و چند مورد دیگر. از این رو ممکن است که انتظارات ایران از این کانال مالی با آنچه که ممکن است در واقعیت محقق شود، متفاوت باشد و علنا SPV برای ایران سودی نداشته باشد و نقش حداکثری آن به نشان دادن یک ژست فعال برای جلوگیری از خروج ایران از برجام محدود شود.
اما به‌واقع انتظارات اصلی و اساسی ایران از SPV چیست؟
حسن روحانی در 18 اردیبهشت ماه یعنی ساعتی پس از خروج دونالد ترامپ از برجام ذکر کرد: «به وزارت امور خارجه دستور دادم که ظرف چند هفته آینده با مذاکرات با کشورهای اروپایی و دو کشور بزرگ دیگر، یعنی روسیه و چین رایزنی‌ها و هماهنگی‌های لازم را انجام دهد. اگر در پایان این مهلت و زمان کوتاه به این نتیجه رسیدیم که با همکاری پنج کشور می‌توانیم همه آنچه در برجام، خواست ملت ایران بوده را به دست آوریم، به‌رغم میل آمریکا و رژیم صهیونیستی و تلاش‌های آنها و حرف‌های بی‌نزاکت امشب ترامپ، برجام پایدار خواهد ماند و ما می‌توانیم به‌نفع صلح و امنیت منطقه و جهان، قدم‌های خودمان را برداریم.»
از این رو مشخص است که انتظارهای ایران از SPV همان‌هایی باشد که در برجام ذکر شده یا حداقل تداوم آن مواردی که در جریان اجرای برجام محقق شده بود.
1- اولین مساله که نگرانی شماره صفر ایران است، تداوم وعده‌های بدون عمل اروپاست، یعنی ممکن است امروز یا فردا SPV از نظر حقوقی و قانونی ثبت شود اما دوباره اروپایی‌ها بیانیه دهند و سخنرانی کنند که در حال تلاش برای «فعال شدن» سازوکار مالی با ایران هستند. مدت‌هاست که تحریم‌های آمریکا اعمال شده و ایران و اروپا پشت میز مذاکره نشسته‌اند، سه چهار بار هم وعده داده شده که SPV راه‌اندازی می‌شود، اما هربار با بهانه‌هایی به تعویق افتاده و حالا نیز این احتمال می‌رود که ساختار ایجاد شود ولی فعال نباشد. لذا همه‌چیز منوط به فعال شدن سریع SPV است.
2- همان‌گونه که حسن روحانی و برخی از مقامات دولت در ماه‌های اخیر بیان کرده‌اند، ایران باید بتواند هر مقداری که لازم دارد به اروپایی‌ها نفت بفروشد. میزان واقع‌بینانه این رقم که قبلا عملیاتی شده بود، گویای رقمی حدودا یک میلیون بشکه‌ای در روز است. از این رو باید اروپا تضمین کند که این رقم نفت را بدون محدودیت از ایران می‌خرد. مانع این اقدام اما تحریم‌های آمریکاست. مقامات این کشور که قبلا معافیت‌هایی را برای چند کشور اروپایی در جریان خرید نفت ایران در نظر گرفته بودند، گفته‌اند که در آیند‌ه‌ای نزدیک این معافیت‌ها صرفا برای یونان و ایتالیا تمدید خواهد شد. در بهترین حالت این دو کشور تنها چند ده هزار بشکه نفت از ایران در روز خریداری خواهند کرد و از این رو اولا خواست ایران به‌هیچ‌عنوان محقق نمی‌شود و از سوی دیگر با نخریدن نفت ایران، واردات از طریق SPV بسیار محدود خواهد شد و لذا کارایی نخواهد داشت. علاوه‌بر همه اینها، لازم است اروپا متعهد باشد که با بهانه‌گیری، تنها مسیر فعالیت SPV را به استفاده از ذخایر پولی ایران در آسیا (کشورهای دارای معافیت خرید نفت از ایران مانند ترکیه و چین) محدود نسازد و خودش با خرید نفت، تهاتر را اجرا کند.
3- موضوع دوم منحصر‌کردن SPV به غذا و دارو یا برخی کالاهای استثنا شده از تحریم‌های جدید آمریکاست. درست است که برخی دارو‌ها و چند قلم غله ازجمله ذرت از نیازمندی‌های مهم ایران است، اما به‌واقع سهم بسیار کوچکی در نقشه واردات ایران دارد و اروپایی‌ها اگر می‌خواهند منافع ایران را تامین کنند، باید بسیار فراتر از این عمل کرده و آماده صادرات تمامی اقلام رفع تحریم شده در برجام باشند؛ اقلامی که می‌تواند موارد تحریمی آمریکا ازجمله قطعات خودرو یا قطعات مورد نیاز برخی صنایع مانند صنعت نفت را هم در بر بگیرد.
4- این کانال، اعضای درگیر با آن و طرف‌های همکارش ممکن است بلافاصله پس از راه‌اندازی، مورد تحریم ایالات متحده قرار گیرند. این احتمال می‌تواند به‌سرعت برای همکاری‌های آتی شرکت‌های اروپایی که از گذشته نیز از همکاری با ایران سر باز زده بودند، مانع اساسی به حساب آید. از این رو اروپایی‌ها برخلاف آنچه در طول تابستان و پاییز گذشته مطرح کرده‌اند، باید برای طرف‌های همکار با ایران یعنی شرکت‌های مختلف به‌گونه‌ای اطمینان‌بخش باشند که خللی در سازوکار SPV و فعالیت آن ایجاد نشود و اگر در این زمینه ناموفق بود، از مسیر دیگری به‌سرعت بتواند نواقص را جبران کند تا منافع ایران که قبلا در برجام ذکر شده‌اند، همگی تامین شوند.
