تحصیلات تکمیلی در دنیا کاهش یافته است؟

به گزارش سرویس صنفی - آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ روز گذشته رئیس‌جمهور که در همایش یکصد سال تربیت معلم در ایران سخن می‌گفت، ‌گریزی هم به بازار کار فارغ‌التحصیلان زد و توپ اشتغال را در زمین دانشجویان دکتری انداخت.

روحانی از دانشجویان دکتری پاسخ خواست که چرا همه به فکر شغل کارمندی و استخدام دولتی همچون عضویت در هیات‌علمی دانشگاه‌ها هستید و گفت: «یک نفر از دانشگاه فارغ‌التحصیل می‌شود و سپس در جامعه منتظر می‌ماند تا ببیند کدام وزارتخانه اعلام می‌کند که کارمند می‌خواهد تا بلکه آنجا استخدام شود و اگر هم استخدام نشود، می‌گوید من بیکارم؛ در حالی که مگر ما دانشگاه درست کرده‌ایم که فارغ‌التحصیلان دانشگاه کارمند اداری شوند؟»

رئیس‌جمهور برای اثبات استدلال خود گفت: «مگر در دنیا و جهان غرب و شرق این‌گونه است؟ مگر در همه‌جای دنیا بچه‌ها پس از مدارس به دانشگاه‌ها می‌روند؟ بلکه صرفا تعدادی از آنان به دانشگاه‌ها می‌روند. ما فکر می‌کنیم حتما باید به دانشگاه برویم و بعد از لیسانس، فوق‌لیسانس و دکتری بگیریم و بعد هم می‌شویم دکتر بیکار! در یک دانشگاه بزرگ در اروپا ببینید کسانی که در دانشگاه دوره دکتری را می‌گذرانند، به تعداد انگشتان یک دست است و نهایتا پنج نفر هستند، اما بروید ببینید در دانشگاه‌های ما چه خبر است و همین‌جور درس می‌خوانند.»

این اظهارات در حالی است که کشورهای مختلف سیاست‌های متنوعی را همزمان با رشد کمی تحصیلات تکمیلی خود دنبال می‌کنند. در این گزارش قصد داریم نگاه دقیق‌تری به این موضوع داشته باشیم. سیستم‌های آموزشی در سراسر جهان البته متفاوت است با این حال گزارش سال 2018 منتشرشده از سوی موسسه آمار یونسکو که در آن اکثر کشورها اطلاعات مربوط به آموزش عالی خود را تحت استاندارد سازمان بین‌المللی استاندارد‌های آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان‌ملل (ISCED) جمع‌آوری و گزارش می‌دهند، اطلاعات نسبتا جامعی را منتشر کرده است. این گزارش شامل کشورهایی بود که داده‌های آنها نسبتا جدید است (در درجه اول کشورهای آسیا، اروپا و آمریکا).

در سال 2014، دانشگا‌ه‌های آسیایی با بیش از چهارمیلیون نفر از اولین دانشگاه‌های مطرح در حوزه علوم پایه و علوم مهندسی بودند. دانشجویان سراسر اروپا (ازجمله اروپای شرقی و روسیه) با بیش از 1.5 میلیون و دانشجویان در آمریکای شمالی با تقریبا یک‌میلیون نفر در ردیف‌های بعدی قرار گرفتند. در دهه 90 میلادی، بسیاری از کشورها با مشاهده یک جمعیت تحصیلی و نیروی کار به‌عنوان یک منبع ارزشمند ملی شروع به گسترش نظام آموزش عالی خود کردند و مشارکت در آموزش عالی را گسترش دادند. با این حال در سال 2014 در چندین کشور در سراسر جهان، توسعه دانشگاه در زمینه‌های علوم و مهندسی بیشتر از ایالات متحده شد. این گزارش می‌افزاید بیشتر از همه اولین دوره‌های دانشگاهی ژاپن، ایران، چین و رژیم صهیونیستی در این زمینه بودند.

در چین، اولین دوره‌های تحصیلی در تمام زمینه‌ها به میزان قابل‌توجهی افزایش یافت (افزایش بیش از 400 درصد از سال 2000 تا 2014). اما نکته قابل‌‌توجه این گزارش درخصوص مدارک صادرشده در دوره دکتری است. بیش از 230 هزار مدرک دکتری فقط در حوزه علوم و مهندسی در سال 2014 در سراسر جهان اعطا شد.

ایالات متحده بیشترین تعداد دکتری (حدود 40 هزار)، سپس چین (حدود ۳۴ هزار)، روسیه (حدود ۱۹هزار)، آلمان (حدود ۱۵هزار )، بریتانیا (حدود ۱۴هزار) و هند (حدود ۱۳هزار) و حدود ۷۳هزار مدرک دکتری در اتحادیه اروپا صادر شد. تعداد مدارک تحصیلی در چین از سال 2000 تا 2009 به‌طور چشمگیری افزایش یافت، اما از آن زمان به بعد، سرعت افزایش تا حدی کاهش یافت. با این حال این شدت افزایش در چین سبب شد در آمریکا نیز روند متوقف‌شده صدور مدرک دکتری افزایش یابد.

در سال 2007 چین از آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده علوم طبیعی و مهندسی در جهان پیشی گرفت. رشد بالای تحصیلات تکمیلی در چین در نتیجه سرمایه‌گذاری‌های دولتی در آموزش عالی در طول 35 سال گذشته است. پروژه‌های موسوم به 211 و پروژه 985 نمونه‌هایی از برنامه‌های دولت چین در اواسط دهه 90 برای ایجاد و تقویت موسسات آموزش عالی و زمینه‌های اصلی مطالعه به‌عنوان یک اولویت ملی است.

در آسیا، چین از سال 2000 بزرگ‌ترین تولیدکننده مدارک تحصیلی بوده است. با افزایش ظرفیت، تعداد مدرک دکتری تخصصی علوم مهندسی از حدود 8000 در سال 2000 به بیش از 34000 در سال 2014 افزایش پیدا کرد. به‌رغم افزایش تعداد دریافت‌کنندگان دکتری، همزمان چین کیفی‌سازی این رشته‌ها را نیز آغاز کرد. با رشد تحصیلات تکمیلی در ایالات متحده و همچنین در انگلستان، فرانسه، آلمان، ایتالیا، اسپانیا، سوئیس، لهستان، ایرلند و استونی، بیشترین تعداد مدارک تحصیلی در علوم و فناوری در علوم طبیعی و ریاضیات و آمار است.

طبق داده‌های یک سرشماری سالانه از میزان تحصیلات دانشگاهی، موسسات آموزشی ایالات متحده در سال 2016 حدود 54904 مدرک دکتری پژوهشی را به خود اختصاص داده‌اند که تازه این پنج‌برابر کمتر از رکورد سال گذشته این موسسات بود. نگاهی به این آمارها و سایر آمارهای منتشرشده نشان می‌دهد توسعه تحصیلات تکمیلی و البته توجه به رشد اقتصاد دانش‌بنیان دو سیاستی است که همزمان در کشورهای توسعه‌یافته دنبال می‌شود، با این حال مسئولان دولتی در کشورمان تنها در یک سوی این سیاست متمرکز شده‌اند.

منبع: فرهیختگان