به گزارش سرویس فرهنگی- اجتماعی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ تا پیش از سال 86، ماه رمضان، یکی از سردترین برهه‌های نمایش فیلم در ایران بود. برهه‌ای 30 روزه که عموما فیلم خاصی در آن به نمایش درنمی‌آمد و ترجیح بر ادامه اکران آثاری بود که پیش از این ماه درحال نمایش بودند. بنابراین در این ماه، تعداد مخاطبان و طبعا فروش فیلم‌ها با کاهش چشمگیری مواجه می‌شد. از سال 87، سازمان نظارت و ارزشیابی وزارت ارشاد طرحی را به اجرا رساند که در ابتدا «اذان تا اذان» نام داشت و پیرو آن، سینماهای پایتخت می‌توانستند تا حوالی اذان صبح به نمایش فیلم‌ها بپردازند؛ طرحی تازه برای فرار از رخوت نمایش فیلم‌ها در ماه رمضان.
با عملیاتی‌شدن این طرح، زمزمه‌های اعتراضی به گوش رسید. پای نیروی انتظامی و حتی برخی مداحان به مساله باز شد که اجرایی‌شدن این طرح تا اذان صبح، مانع از بهره‌مندی از این ماه پربرکت است. رایزنی‌ها صورت گرفت و طرح به‌جای تعطیلی، به اکران تا ساعت دو بامداد تقلیل یافت. این طرح در سال 88 به «افطار تا سحر» تغییر نام داد. هرچند طرح سال گذشته اداره نظارت، توانسته بود تا حدودی به فیلم‌های در حال اکران رونق ببخشد، اما همچنان رمضان، فصل سرد اکران نامیده می‌شد. مخالفت‌ها با این طرح همچنان ادامه داشت و سینماگران، استقبال چندانی از این چند سانس افزوده شده در نیمه‌شب، به عمل نمی‌آوردند.
اجرای این طرح تا سال 91، بر همان مشی سال 87 رخ داد. یعنی تنها مزیت اکران رمضان، به چند سانس فوق‌العاده در نیمه‌شب، آن‌هم در سینماهای پایتخت محدود بود و طبیعتا فروش چندانی هم عایدی صاحبان آثار و سینماداران نمی‌شد.
از سال 91، نام این طرح به «اکران رمضان» تغییر یافت و برای نخستین‌بار علاوه‌بر تعدد سانس در نیمه‌شب، بهای بلیت نیز دستخوش تغییر شد. به این ترتیب که سینماها باید بلیت سانس‌های 21 به بعد خود را به‌صورت نیم‌بها عرضه می‌کردند. در این سال مقرر شد تا برای اکران رمضان، فیلم‌هایی نظیر «کلاه قرمزی و بچه ننه» روی پرده بروند. هر چند درنهایت این اتفاق هم رخ نداد. ریسک‌پذیر نبودن صاحبان آثار و نبود مشوق‌های لازم برای یک اکران مستقل در ماه رمضان، سبب شد تا اکران این ماه همچنان با بی‌میلی سینماگران و مخاطبان همراه باشد.
همین اتفاق سبب شد تا سازمان تازه‌تاسیس سینمایی برای نخستین‌بار مشوق‌هایی را برای اکران رمضان درنظر بگیرد. مهم‌ترین این مشوق‌ها، درنظر نگرفتن هفته‌های اکران یک فیلم در ماه رمضان بود. بدین ترتیب که یک فیلم می‌توانست تا هفت هفته نمایش داشته باشد که نمایش فیلم در ماه رمضان، شامل این هفت هفته نمی‌شد.
متاسفانه با وجود چهار فاکتور تداوم سانس فیلم‌ها تا حوالی اذان صبح، ارائه بلیت‌های نیم‌بها برای سانس‌های شبانه سینماها، درنظر نگرفتن هفته‌های اکران فیلم برای اکران رمضان و تمرکز این طرح روی سینماهای پایتخت، سینماگران به‌دلیل نبود اثری موفق در این ماه، تن به ریسک نمایش فیلم خود در این بازه نمی‌دادند. آنها می‌دیدند که با وجود این مشوق‌ها، نمایش همان فیلم‌هایی که از ماه‌های گذشته به رمضان رسیده بودند نیز با کاهش و افت همراه بود، بنابراین ترجیح می‌دادند سرمایه خود را وارد گردونه اکران این ماه نکرده و تنها به اکران عید فطر اعتقادی محکم داشتند. به‌گونه‌ای که پس از اکران نوروز، بیشترین میزان اشتیاق برای اکران آثار، محدود به اکران فطر بود.
رمضان 92 نیز به همین منوال گذشت تا اینکه رمضان 93، از این بازه یک ماهه، یک اتفاق طلایی ساخت.
نجات اکران رمضان به کمک کارگردان سریال‌های رمضانی
با توجه به درخواست گسترده سازمان سینمایی برای اکران آثار جدید در ماه رمضان 93، هیچ فیلمی متقاضی این اکران نشد. در این میان «احمد احمدی» که به همراه «رضا عطاران»، فیلم تجربی «رد کارپت» را در حاشیه جشنواره کن جلوی دوربین برده بود، درخواست اکران داد. این اتفاق، زیرکی احمدی و عطاران را می‌رساند. «رد کارپت» با مجوز فیلم ویدئویی، پروانه ساخت گرفته بود و طبیعتا نمی‌توانست در نیمه نخست سال روی پرده برود. به‌دلیل نبود تقاضایی برای اکران رمضان، سازمان سینمایی با اکران این فیلم در رمضان 93 موافقت کرد.
محبوبیت عطاران در آن سال‌ها که پس از یک سه‌گانه رمضانی برای تلویزیون به‌دست آمده بود و البته تعاریفی که پس از نمایش این فیلم در جشنواره فجر رسانه‌ای شده بود، سبب شد تا از فیلم، استقبال چشمگیری شود. در همان روزهای نخست، رکورد فروش روزانه سینمای ایران با فروش 83 میلیون تومانی «رد کارپت» شکست و فیلم در کمال تعجب توانست تنها در یک هفته، به رقم مسحورکننده 380 میلیون تومان در گیشه برسد.
رونق اکران رمضان در سال 93 که برای نخستین‌بار در طول تاریخ ماه‌های رمضان کشور رخ داده بود، تنها محدود به سونامی فیلم عطاران نشد. برخی پردیس‌های پایتخت در حرکتی عجیب، تعدادی از فیلم‌های ماندگار مرحوم «علی حاتمی»، «داریوش مهرجویی» و «ناصر تقوایی» را روی پرده بردند و توانستند قشر زیادی از دوستداران سینما را به سالن‌ها بفرستند.
درواقع توفیق اجباری اکران «رد کارپت» سبب شد تا سیاست‌های سینمایی برای اکران رمضان، به شکلی اتفاقی، پس از هفت سال به بار نشسته و برای نخستین‌بار، مخاطبان، استقبال خوبی از سانس‌های شبانه سینماها و پردیس‌ها به‌عمل آوردند. فیلم عطاران بیش از سه میلیارد فروخت و ششمین فیلم پرفروش سال لقب گرفت.
با این موفقیت چشمگیر، حالا صفی از فیلم‌های متقاضی اکران رمضان 94 شکل گرفته بود که شورای صنفی نمایش باید به مانند اکران نوروزی، به انتخاب تعدادی از آنها می‌پرداخت. این اتفاق در حالی رخ داده بود که اولا، شرط درنظر نگرفتن هفته‌های اکران یک فیلم در ماه رمضان، ملغی شده بود و ثانیا فیلم‌های جدید دیگری نیز در اکران فطر روی پرده می‌رفت که عملا کار فیلم‌های اکران رمضان را دشوار می‌کرد به‌خصوص اینکه فیلم‌های اکران رمضان، طی پنج روز ایام شهادت این ماه نمایش نداشتند و فیلم‌های اکران فطر نیز از اواخر ماه رمضان روی پرده می‌آمدند. اما موفقیت چشمگیر «رد کارپت» سبب شد تا بسیاری از صاحبان آثار با درنظر گرفتن این شرایط که شاید 20 روز اکران انحصاری برای آنها وجود داشت، راضی به نمایش فیلم خود در این بازه حالا طلایی بودند.
چهار فیلم برای اکران رمضان 94 انتخاب شد که «گینس» و «عصر یخبندان» از مهم‌ترین آنها بودند. سازمان سینمایی همچنین برای نخستین‌بار تخفیف‌هایی را برای سانس روزانه ماه رمضان درنظر گرفت. به این ترتیب که سینماهای ممتاز قائل به تخفیف دو هزار تومانی و سینماهای درجه یک نیز با هزار تومان تخفیف، بلیت‌های خود را در روزهای ماه رمضان به فروش می‌رساندند. سیستم نیم‌بهای شبانه سینماها نیز به روال خود باقی‌ماند.
اکران رمضان 94، اگرچه هیچ‌گاه نتوانست با چهار فیلم، موفقیت اکران رمضان 93 را تکرار کند، اما حداقلش آن بود که تعداد مخاطبان بسیاری را به سینما کشاند و توانست اکران رمضان را از آن رخوت همیشگی خود نجات دهد.
در رمضان 95، اکران رمضان، سر و شکل رسمی‌تری پیدا کرد. «بارکد» و «ایستاده در غبار» فیلم‌های اکران شده رمضان 95 بودند. سازمان سینمایی هم تمام‌قد پای اکران این ماه ایستاد و مشوق‌های بیشتری برای رمضان 95 درنظر گرفت.
مهم‌ترین مشوق درنظر گرفته شده برای این سال، تغییر بلیت‌های نیم‌بها از سانس‌های شبانه به سانس‌های روز سینماها بود. بدین ترتیب که سیاست‌های اکران رمضان 93 و 94 توانسته بود عادت سینما رفتن افطار تا سحر را برای مخاطبان به وجود آورد و آنها حتی با بلیت تمام‌بها نیز به تماشای فیلم در تاریکی می‌رفتند. به همین دلیل تمام سانس‌های سینماهای کشور، از صبح تا پیش از افطار به‌صورت نیم‌بها درنظر گرفته شد.
همچنین برای فیلم‌هایی که در این ماه، برای نخستین‌بار روی پرده می‌رفتند، دو هفته اکران تشویقی درنظر گرفته شد. ضمن اینکه این اختیار به سینماها داده شد که در سانس‌های شبانه خود، به ادامه اکران فیلم‌های موفق و پرفروش در سال 95 بپردازند، بنابراین با گسترش حق انتخاب مخاطب در اکران ویژه رمضان 95 که تا ساعت سه بامداد ادامه داشت، جایگاه طلایی اکران رمضان بار دیگر تثبیت شد.
طلای مس شده!
سه سال اکران طلایی در ماه رمضان تا حدودی تصمیم‌گیران شورای صنفی نمایش را دچار غرور کرد. آنها برای اکران رمضان 96، بلیت‌های نیم‌بهای روزانه را از قبل از افطار به ساعت 17 تقلیل دادند و آخرین سانس شبانه سینماها را نیز یک بامداد عنوان کردند. ضمن اینکه فیلم مستقل خاصی نیز برای این اکران درنظر نگرفتند. در رمضان 96، اگر «نهنگ عنبر 2» که در اکران دوم نوروز آن سال روی پرده رفته بود، نبود، وضعیت فروش سینماها، شاید به رمضان پیش از سال 95 برمی‌گشت.
با اکران فیلم «سامان مقدم» و البته افزایش قیمت بلیت تا 10 هزار تومان، اکران رمضان 96 توانست چیزی حدود 30 درصد بیشتر از رمضان 95 بفروشد گرچه تعداد مخاطبان این دو سال، با یکدیگر تقریبا برابر بود. پس از چهار سال خوش‌بیاری ناخواسته و برنامه‌ریزی نشده، بالاخره سینمای ایران در رمضان 97، طعم شکست را چشید. با اینکه قیمت بلیت سینماها تا پیش از افطار نیم‌بها اعلام شده بود اما به‌دلیل عدم اکران فیلم مناسب برای این ماه و تداوم اکران فیلم‌های اکران اول و دوم نوروز، موفقیتی برای سینماهایی که بلیت‌های 15 هزار تومانی داشتند به‌دست نیامد. هم‌زمان شدن ماه رمضان با ایام امتحانات دانش‌آموزان و دانشجویان و تلاقی این زمان با رقابت‌های جام‌جهانی 2018 روسیه و البته کارشکنی تلویزیون در تبلیغ اکران رمضان، سبب شد تا رمضان 97، بسیار کم‌فروغ‌تر از چهار سال قبل خود باشد هرچند باید اذعان کرد بازگشت اکران رمضان به سال‌های پیش از 93، دیگر تقریبا محال است چراکه سنت سینما رفتن در این ماه، دیگر میان دوستداران سینما جا افتاده و اکران رمضان، دیگر هیچ‌گاه موسم سرد و منجمد خود را تجربه نخواهد کرد.
سنگ بزرگی به نام تلویزیون
در سال‌هایی که شورای صنفی نمایش، بلیت سینماها را برای سانس‌های شبانه اکران رمضان به‌صورت نیم‌بها درنظر می‌گرفت، شاید تصور امروز، مبنی‌بر اشتباه‌بودن این تصمیم باشد. اما آنها برای این تصمیم خود، یک دلیل محکم داشتند و آن، گسیل داشتن مخاطبان پرتعداد سریال‌های رمضانی تلویزیون به سمت سینماها بود. سریال‌هایی که بلافاصله پس از افطار آغاز می‌شد و تقریبا تمام فرصت شب مخاطبان را به خود اختصاص می‌داد. این پیک شلوغ تلویزیون، تقریبا از دو ساعت مانده به افطار، با «ماه عسل» آغاز می‌شد و تا نیمه‌شب ادامه داشت. بنابراین سیاست نیم‌بها‌کردن بلیت سینماها برای سانس‌های شبانه‌ای که مخاطبان هم عادت چندانی به سینما رفتن در آن ساعات نداشتند، تقریبا درست بود
مثلا در سال 94، پخش سریال «پایتخت»، سنگ بزرگی برای سینماروها بود. هر چند تجربه نشان داده، تقریبا تمام سریال‌های پخش شده در این ماه، مخاطبان نسبتا خوبی را به خود اختصاص می‌دهند. بنابراین بیشترین جامعه هدف انجمن صنفی نمایش در سال‌های اخیر، شکار مخاطبان برای سانس‌های روزانه سینماها و سانس‌های بعد از 24 است. چراکه سانس‌های 20 تا 24 به خودی خود با استقبال مواجه شده و عقلانی نیست که قیمت بلیت این سانس‌ها، نیم‌بها باشد. علاوه‌بر سریال‌های رمضانی، تلویزیون به‌صورت کژدار و مریز، از زیر تبلیغات رایگان فیلم‌ها که خود برای هر اثر درنظر می‌گیرد، شانه خالی می‌کند. به‌گونه‌ای که این سیاست رسانه ملی در سال گذشته، صدای بسیاری از تهیه‌کنندگان و پخش‌کننده‌ها را بلند کرد. درحال‌حاضر فشرده‌ترین رقابت میان تلویزیون و سینما، در بازه یک‌ماهه رمضان خلاصه می‌شود.
لزوم تمرکززدایی طرح رمضان از تهران
«حیات شبانه»؛ عنوان طرحی است که در یکی، دو سال گذشته به شکل ویژه‌ای از سوی مسئولان شهری دنبال می‌شود. اتفاقی که می‌توان رگه‌های آن را در استقبال سینمادوستان کلانشهرها از سانس‌های شبانه و فوق‌العاده نیمه‌شب به‌راحتی متوجه شد.
متاسفانه در تمام این سال‌ها، طرح اکران رمضان، با تمرکز روی تهران صورت گرفته است. تنها عایدی شهرستان‌ها از این طرح، نیم‌بها شدن بلیت‌های آن بوده است وگرنه تعدد سانس‌های سینماها تا نیمه‌شب، به‌جز تهران، در کمتر شهری دنبال شده است. همین سیاست سبب شده تا امسال پیشنهاد عدم تمرکززدایی از تهران، به شورای صنفی نمایش مطرح شود. اتفاقی که درصورت اجرایی‌شدن، شاهد شکوفایی بیشتر اکران رمضان و قطعا افزایش رونق گیشه این ماه خواهیم بود.
چشم‌انداز رمضان 98
ماه رمضان از فردا آغاز خواهد شد اما فیلم‌های اکران این ماه که همچنان قطعی نشده‌اند قرار است از چهارشنبه روی پرده بروند. در این میان گفته می‌شود که کمدی «دینامیت» (مسعود اطیابی) و ملودرام «به دنیا آمدن» (محسن عبدالوهاب)، مهم‌ترین آثاری خواهند بود که در این ماه به نمایش درمی‌آیند. به جز این فیلم، مابقی شاکله اکران این ماه را آثار کم‌رمق اکران نوروزی و «گینس 2» تشکیل می‌دهد که 20 روز از اکران آن گذشته است.
این بی‌برنامه بودن انجمن صنفی نمایش برای استحصال بیشتر از بازه طلایی اکران رمضان 98، به‌شدت عجیب است. امسال نیز قرار است سانس‌های تا پیش از ساعت 20 به‌صورت نیم‌بها عرضه شود. ضمن اینکه محدودیتی نیز در اکران شبانه سینماها وجود ندارد. با توجه به عادی‌شدن سنت تماشای فیلم در ایام رمضان، شورای صنفی، مشوقی برای صاحبان آثار درنظر نگرفته است. حداقل انتظاری که از آنها وجود داشت، مشخص‌کردن فیلم‌های اکران رمضان از چند روز پیش و آغاز اکران از امروز بود که متاسفانه این شورا در این دو مورد، کوتاهی عجیبی از خود به نمایش گذاشت. با این حال، با توجه به فصل نسبتا خوب اکران، چشم‌انداز خوبی برای اکران رمضان امسال تصور می‌شود.
منبع: فرهیختگان
