به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران» به نقل از ایرنا، مقوله علم و فناوری از مهم ترین زیرساخت های پیشرفت کشور و ابزار جدی رقابت در عرصه های مختلف است. تحقق این هدف نیازمند ترسیم نقشه راهی است که در آن نحوه طی مسیر، منابع و امکانات لازم، تقسیم کار در سطح ملی و الزامات طی این مسیر به طور شفاف و دقیق مشخص شده باشد. از این رو لازم است چشم انداز و راهبردهای علم و فناوری در سطوح کلان و عملیاتی تر نظیر برنامه های پنج ساله توسعه کشور، تدوین شود.
در ترسیم نقشه جامع علمی کشور کوشش شده با الهام گیری از اسناد بالادستی و بهره گیری از ارزش های بنیادین آنها، چشم انداز علم و فناوری در افق 1404 هجری شمسی تبیین شود.
نقشه جامع علمی کشور بنا به تعریف، مجموعه ای است جامع، هماهنگ، پویا و آینده نگر، شامل مبانی، اهداف، سیاست ها و راهبردها، ساختارها و الزامات تحول راهبردی علم و فناوری که مبتنی بر ارزش های اسلامی است.
در این سند تلاش شده برای دستیابی به اهداف چشم انداز 20 ساله کشور بر مبانی ارزشی و بومی کشور، تجربیات گذشته، نظریه ها، نمونه های علمی و تجارت عملی تکیه شود. با ابلاغ نقشه جامع علمی کشور لازم است تمام دستگاه های اجرایی و نهادها نهایت تلاش خود را برای اجرای کامل برنامه ها به کار بگیرند.
نقشه جامع علمی کشور دی ماه 89 در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید و از آن زمان تاکنون اقدامات گسترده ای داشته است از این رو خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش ایرنا برآن شد تا در گفت و گوی تفصیلی با «منصور کبگانیان» استاد تمام دانشگاه صنعتی امیرکبیر در رشته مهندسی مکانیک که از زمان تصویب نقشه جامع علمی کشور به عنوان دبیر ستاد راهبری این نقشه فعالیت دارد و اکنون عضو حقیقی شورای عالی انقلاب فرهنگی است، فعالیت های سال 97 این ستاد مرور شود که در ادامه بخش نخست این گفت و گو را از نظر می گذرانید.
آقای دکتر! اقدامات سال 97 در مورد نقشه جامع علمی کشور را تشریح کنید. اینکه در سال گذشته چه تصمیم هایی در ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور در حوزه‌های مختلف اتخاذ شد؟
کبگانیان: وقتی نقشه جامعه علمی کشور به عنوان بالاترین سند سیاست گذاری و راهبری علم و فناوری کشور تصویب شد، شاید بتوان گفت در آن زمان، تنها سندی بود که بدون ساختار راهبری و اجرایی سازی تصویب نشده بود. یعنی علاوه بر چشم انداز، اهداف، راهبردها و اقدامات، در فصل پنجم آن ستادی پیش بینی شد که بتواند اجرای این سند را راهبری و با همکاری همه دستگاه‌ها رصد کند که این سند در کجا خوب و در کجا کُند اجرا می‌شود.
به هر حال مالکیت و نظارت بر اجرای این سند پیش بینی شد. مقام معظم رهبری در همان زمان و بعد از مطالعه سند، بیان فرمودند که ساختار خوبی برای اجرایی سازی نقشه جامع علمی طراحی شده است. در مراسمی هم که در ماه مبارک رمضان دانشگاهیان در حضور ایشان بودند، پیشنهادهای مختلفی برای اجرایی کردن سند داشتند. مخصوصا این را یادآوری می‌کنم، چون مهم است. برخی می‌گفتند به فلان وزارتخانه بسپاریم، برخی می‌گفتند به شورای عالی عتف بسپاریم. یادم است که چند پیشنهاد شد.
رهبری در آن جلسه به این مطالب پاسخ دادند. اینکه 'در خود نقشه جامع علمی، این موضوع پیش بینی شده است'. یادم است آن موقع، اساتید با تعجب از من سوال می کردند که مگر ایشان این سند مفصل و جامع را خوانده‌اند؟ پاسخ مشخص بود! بله، پیش بینی ساختار اجرایی کردن نقشه این بود که ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور، مسئول خواهد بود. اینطور نیست که اسنادی را تصویب و بعد به حال خود رها کنیم. این افراط است که برخی مراجع سیاستگذار فکر می‌کنند اگر مطلبی را تصویب کردند، اجرا شد یا نشد ما وظیفه‌مان را انجام دادیم. از آن طرف هم تفریطی وجود دارد که بعضی فکر می‌کنند ما باید آن را اجرا کنیم که به طور قطع اینطور نیست.
ما سه قوه در کشور داریم که مسئول تمام امورات کشور هستند. نقشه جامع علمی کشور به هر سه قوه ابلاغ شده است که فرابخشی، فرادولتی و فراقوه‌ای است. فرا بخشی است از این جهت که مختص وزارتخانه علوم یا وزارتخانه بهداشت یا آموزش و پرورش و یا حتی وزارت صنایع یا نیرو یا کشاورزی یا دفاع و امثال آن نیست. فرادولتی است به این معنا که مختص یک دولت نیست. دولت‌ها با دیدگاه‌های سیاسی مختلف می‌آیند و می‌روند، همه باید این نقشه جامع علمی را اجرا کنند، چون از همه دولت‌ها در تدوین آن استفاده شده است.
اصلا جنس شورای عالی انقلاب فرهنگی اینطور است که همه نوع دیدگاه‌های سیاسی دولت‌های مختلف در آن حضور دارند. فراقوه‌ای هم هست به این جهت که تنها برای دولت‌ها و قوه مجریه نیست. بلکه بسیاری از مطالب موجود در این سند، نیاز به همکاری قوه قضائیه دارد. مثالی که در موردش صحبت خواهم کرد، مالکیت فکری است. در این مورد تزاحمی بین دو قوه مجریه و قضائیه بوده است و چون قانون آن در مجلس هم هست، باید سه قوه همکاری کنند تا این مشکل برطرف شود. بنابراین ما اینطور فکر نمی‌کنیم که مجری نقشه جامعه علمی هستیم، ولی احساس می‌کنیم متولی اجرایی سازی آن هستیم.
به طور قطع باید دستگاه‌ها به نقشه جامع علمی کشور اعتقاد داشته باشند و آن را انجام دهند، ولی ما آن را رها نمی‌کنیم. پیشرفتش را رصد، گزارش گیری و بعد گزارش‌ها را تلفیق می‌کنیم و به مراجع ذی ربط، مسئولان قوا، رهبری و مردم گزارش می دهیم. این مقدمه برای این است که ما چه وظایفی برای خودمان قائل هستیم. گاهی گزارش‌های دستگاه‌ها تناقض دارند. مثلا اگر راجع به کنکور از آموزش و پرورش بپرسید، یک پاسخ می‌دهد، وزارت علوم هم پاسخی دیگر. دانشگاه آزاد اسلامی و وزارت بهداشت هم پاسخ دیگری خواهند داد. این جواب‌ها و گزارش‌ها باید تلفیق شوند. ما گزارش گیری و تلفیق و از همه مهم‌تر، آنها را صحت سنجی می‌کنیم. اگر در گزارش ها اغراق و خودشیفتگی باشد یا اشکالی در آن ببینیم، رفع می‌کنیم. یک نمونه آن، گزارش اخیری است که شاید جامع‌ترین گزارش در خصوص پیشرفت علم و فناوری و ارزیابی آن است که در حدود 97 صفحه می شود.
البته به این معنا نیست که ما فقط نظارت می‌کنیم، فقط آن بالا ایستاده باشیم و بگوییم چه چیز درست یا غلط است. ما تسهیل، حمایت و راهبری هم می‌کنیم. گاهی دستگاهی درباره موضوعی می‌خواهد در مجلس وارد این موضوع شود و می خواهد به او کمک کنیم که ما مراحل تصویب آن را تسهیل می‌کنیم. گاهی دستگاهی می‌گوید شما این تکلیف را به من کرده‌اید اما انجام آن نیازمند بودجه است که با سازمان مدیریت تعامل می‌کنیم.
ما بودجه نمی‌دهیم اما پیگیری می‌کنیم. اگر قانونی لازم دارد، از مجلس می‌خواهیم. بنابراین اجرایی سازی، یک‌سری تکنیک‌ها دارد که خودمان آن را اجرا نمی‌کنیم، اما پروسه مفصلی دارد. پس گزارش گیری، نظارت و اجرایی سازی بر عهده ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی است. در سیاست گذاری های کلان با تصویب جملات فشرده و خیلی کلی، کاری پیش نمی‌رود. حرفم را با مثال مشخص می‌کنم. در نقشه جامع علمی، 224 اقدام ملی وجود دارد. یکی از آنها ساماندهی کنکور است. کنکوری که می‌دانید ساماندهی آن چقدر سخت است. ما موظف بودیم نقشه جامع را خیلی فشرده و در قالب یک سند بنویسیم. همین ساماندهی کنکور را به هر دستگاهی بدهید، تفسیر خودش را بر آن خواهد داشت. آن زمان که می‌خواستیم، تصویب کنیم شاید چندین جلسه چند ساعته به آن اختصاص دادیم که شرح مذاکراتش وجود دارد. براساس مذاکرات صورت گرفته، یکی دو سطر تصویب شد، ولی الان باید این مسئله را بسط دهیم و نامش را سیاست‌های اجرایی و خطوط راهنما برای تنظیم ظرفیت دانشگاه‌ها و برای آمایش گذاشته‌ایم.
برای همه این موارد، توضیحات و خطوط راهنمایی ارائه می‌کنیم که بین دستگاه‌ها اختلاف پیش نیاید، اینطور که هر کس بگوید این وظیفه من است، گاهی هیچ دستگاهی اقدام نمی‌کند، گاهی هم دستگاه‌ها در وظایف یکدیگر تداخل ایجاد می‌کنند. این مسائل به یک سری سیاست‌های اجرایی و خطوط راهنما احتیاج دارد. این را به عنوان سیاست گذاری رعایت می‌کنیم. یعنی تفسیر اسناد و مصوبات را انجام می‌دهیم و ابلاغ می‌کنیم.
این موضوع در آیین نامه‌های دبیرخانه وجود دارد و مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی هم هست که اگر با امضای دبیر ابلاغ شود، لازم الاجراست و به روزنامه رسمی می‌رود. همه اینها را در آیین نامه پیش بینی کرده‌ایم. این مقدمه را از این جهت گفتم که برخی نگران هستند آیا راه افتادن ستاد مهندسی فرهنگی، شدنی است؟ می‌خواهم بگویم کاملا شدنی است. براساس همین تجربیاتی که داریم، چون سال‌ها فکر می‌کردند سیاست گذاری یعنی چیزی بگویید و حرفی بزنید که اگر شد شد، نشد نشد. نه، ساختارها آماده است. حتی به دبیر جدید شورا هم پیشنهاد کردم که حاضر هستیم این تجربیات را در اختیارشان بگذاریم. البته نه فقط من که همه اعضای شورا اینطور هستند.
قبل از سال نو جلسه‌ای با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد و همه بر این موضوع تاکید کردند. آنجا غیر از من، همه تاکید داشتند از تجربیات ستاد نقشه جامع علمی استفاده کنیم تا آن ستاد (مهندسی فرهنگی) که اساس شورای عالی انقلاب فرهنگی است، فعال شود. البته کار سنگینی به نظر می رسد اما راه مشخص است. در این زمینه با وزارت علوم و معاونت علمی، وزارت ارشاد، صداوسیما و وزارت کشور سروکار داریم که مهم نیست. مهم فرآیندها و رویه‌های ایجاد شده است. به نظرم فناوری سیاست گذاری و اجرایی سازی سیاست‌ها و نظارت بر اجرایی سازی در ستاد نقشه جامع علمی، به خوبی ایجاد شده است. ما آن را مستند کرده‌ایم و حاضریم در اختیار دوستان بگذاریم. این مقدمه بود. اگر مایل باشید وارد مصادیق شویم. معمولا مصادیق شیرین‌تر است.
یکی از مهمترین اسنادی که نقشه جامع علمی کشور مامور عملیاتی ساختنش است، آمایش آموزش عالی است. سندی که وزارتخانه های علوم و بهداشت را درگیر کرده است و به نظر می رسد تاکنون نتایج کاملی از آن گزارش نشده است. در مورد اهمیت آمایش آموزش عالی و اقداماتی که سال گذشته انجام داده اید، بیشتر توضیح دهید.
کبگانیان: نباید آموزش عالی را نادیده گرفت. آموزش عالی مهم است چون مرکز تولید علم دانشگاههای ما محسوب می شود. بارها این انتقاد مطرح شده که رشته‌ها در برخی استان‌ها ایجاد می‌شود اما در آن استان مشتری ندارد. یا برعکس، به برخی رشته ها نیاز است اما توسط آموزش عالی ایجاد نمی‌شود. این موارد را زیر عنوان آمایش آموزش عالی اعلام کردیم.
آیا دانشگاه‌ها مسائل کشور را حل می‌کنند؟ برخی انتقاد دارند و می‌گویند نه. دانشگاه‌ها بیش از حد به ISI نویسی پرداخته‌اند تا این که مسائل کشور را حل کنند. در اینجا نکات کلیدی وجود دارد که نمی‌خواهم وارد جزئیاتش شوم و فقط در حد اشاره به آن می پردازم. به برخی روسای دانشگاه‌ها این انتقاد می شود، این که چه شده که صبح تا شب شما ISI شده است؟ می‌گویند تقصیر سیاست‌گذاران کشور است. شما می‌گویید فلان دانشگاه در جهان، رتبه سیصدم را گرفته است، چون تعداد مقالات ISI آن بیشتر از ماست.
ما می‌خواهیم بیشتر از آن کشور مقاله داشته باشیم. رتبه بندی دانشگاههای کشور که وظیفه دو وزارتخانه علوم و بهداشت و دانشگاه آزاد است، باید مقداری بومی شود. نظام رتبه بندی و ماموریت گرایی دانشگاه‌ها در سند آمایش دیده شده است. آیا ماموریت دانشگاه پیام نور با دانشگاه آزاد یکی است؟ دانشگاه آزاد با امیرکبیر، شریف و دانشگاه تهران یکی است؟ نه، همه اینها در این سند مشخص شده است.
قرار بود دانشگاه جامع علمی کاربردی، مهارت افزایی کند اما در مقطعی به سمت ارائه مدرک پیش رفت که البته این موضوع اصلاح شد. وقتی می‌گوییم فقط باید مقاله ISI بدهید تا دانشیار یا استاد تمام شوید، طبیعی است که استاد هم به دانشجوی خود فشار می‌آورد و فقط همین کار را می‌کنند اما سراغ حل مشکلات کشور نخواهند رفت.
در این زمینه دولت دو بخش دارد. یکی بخش آموزش عالی مانند وزارت علوم و بهداشت، است. همانطور که گفتم این وزارتخانه ها باید رتبه بندی شده و قانون ارتقاء استادان را درست کنند. بخش دیگر دولت هم وزارتخانه‌های اجرایی مانند صنایع، کشاورزی یا حتی ارشاد و سایر دستگاه‌های اجرایی هستند. این وزارتخانه ها باید مسائل خود را به دانشگاه‌ها بیاورند. حرف من این است.
اما دستگاه ها به این اقدام مبادرت نمی ورزند، این مشکلی است که ما در نقشه جامع علمی کشور به دنبال آن هستیم. بنابراین ملاک ارتقاء استاد باید اصلاح شود که در نقشه جامع علمی این مسئله مدنظر قرار گرفته است.
دستگاه‌های اجرایی مشتریان خوبی برای دانشگاههای ما نیستند. دلیلش هم پول نفت است که دست آنهاست. سراغ شرکت‌ها و مراکز تحقیقاتی خارج از کشور می‌روند، چون دلار دست‌شان است. این هم ریشه دیگری دارد که در نقشه جامع علمی، آن را دیده‌ایم.
مواردی که سال 97 بر آن تمرکز داشتید یا مهم‌تر بوده و بیشتر به آنها پرداخته‌اید، آمارهایی که در مورد آنها از طرف دستگاه‌ها مطرح شده است، طوری که بتوان گفت ستاد راهبری نقشه جامع علمی در پایان سال، چنین اقداماتی انجام داده است، در این مورد لطفا صحبت کنید.
کبگانیان: حوزه علم و فناوری بسیار وسیع است، آموزش عالی، آموزش و پرورش، پژوهش، اقتصاد دانش بنیان، علوم و فناوری و همکاری‌های علمی بین المللی همه اینها را شامل می شود که خیلی وسیع است. اما ما کشوری با منابع محدود و زمان تلف شده زیاد در دو سه قرن گذشته هستیم. حداقل می‌توان گفت از زمان قاجار فرصت طلایی از دست داده‌ایم. چون اگر به قبل از آن برویم، صادرات علم و فناوری از کشورهایی مانند ایران و به خصوص جهان اسلام به اروپا انجام می‌شد.
آن موقع حتی آمریکا هم وجود نداشت اما زمانی که رایانه به میدان آمد، سرعت و شتاب رشد علم، سرسام آور شد، ما در خواب بودیم. این ضربه‌ای است که خورده‌ایم و آثارش را الان می‌بینیم. برای جبران نمی‌توانیم دایره توسعه علمی و فناوری را خیلی وسیع کنیم بلکه باید اولویت‌هایی در همه زمینه‌های علوم تعیین کنیم. طبیعی است هر کشوری، توانایی‌هایی دارد. ما در نقشه، اولویت‌هایی بین 15 تا 20 مورد مشخص کرده‌ایم. بین 10 تا 11 مورد، اولویت الف است. برخی هم در اولویت‌های بعدی است که اعتقاد داریم در ویرایش‌های بعدی نقشه جامعی علمی کشور به اولویت الف تبدیل می‌شوند. اگر این 15 تا 20 اولویت را در نظر بگیریم، می توان گفت که به اینها پرداخته‌ایم و تمرکز داشته‌ایم. مثلا سند جامع توسعه هوا فضای کشور که مباحث هوایی و فضایی را شامل می‌شود. البته ابتدا این موارد را به صورت تیتر می‌گویم، بعد وارد آنها می‌شوم. سند گیاهان دارویی هم از این موارد است. اگر یادتان باشد، 20 سال یا حتی 10 سال پیش، در مغازه‌های خیلی سنتی، داروهایی که گاهی آلوده بود یا گاهی اصلا تخصصی در آن نبود، می‌دیدید. الان برای مردم عادی شده است که وقتی وارد داروخانه می‌شوند، چندین گیشه آن داروخانه پر از گیاهان دارویی استاندارد شده است. سال‌ها گیاهان دارویی ما که ارزشمندترین گیاهان بوده، در بیابان‌ها و کوه‌های ما بدون استفاده بوده‌اند.
برخی گیاهان را داریم که در هیچ آب و هوای دیگری رشد نمی‌کنند. اینها را کامیون کامیون از کشور می‌بردند. اما الان شرکت‌های زیادی، درآمدهای بسیاری از آن دارند. مردم هم راضی هستند و به تدریج از داروهای شیمیایی فاصله می‌گیرند، آن هم با اطمینان و نه به صورت سنتی و نگران کننده. ما به این اولویت مهم پرداختیم. شاید قبلا یک پزشک تمایلی نداشت از این نسخه ها بپیچد یا اگر کسی سراغ این کار می‌رفت، می‌گفتند رمال یا جادوگر است. الان گیاهان دارویی جزء رشته‌های دانشگاهی شده است. یعنی پزشکانی تربیت می شوند که تخصص گیاهان دارویی دارند. هیچ جایی هم جز شورای عالی انقلاب فرهنگی و ستاد نقشه جامع علمی نمی‌توانست چنین چیزی را تصویب کند.
همین شرایط در طب سنتی است. ما در سند به آن پرداختیم و کار جلو رفت. مواردی مانند حجامت و چیزهای دیگر که از قدیم بوده است، به سبک جدید مورد تایید قرار گرفت. البته طب سنتی خیلی مفصل است که در این مجال کوتاه نمی توانیم به صورت کامل به آن بپردازیم.
در حقیقت قانونی کردن این سندها از طریق شورای عالی انقلاب فرهنگی صورت می‌گیرد؟
کبگانیان: بله. اما در نقشه جامع علمی فقط به صورت مختصر به آنها اشاره شده است. همه این موارد را که بیان کردم تنها در حد دو سه کلمه در نقشه جامع اشاره شده است. ما بر مبنای آن، سند ارائه کرده ایم. نسخه های اولیه نقشه جامع علمی حدود 40 هزار صفحه بود. مسئولان نظام می خواستند آن را فشرده کنیم. بنابراین با توجه به ضرورت تصویب قانونی در سطح ملی، بسیار فشرده شده است.
الان حجم نقشه جامع علمی کشور چقدر شده است؟
کبگانیان: همین مقداری که می‌بینید، حدود 30 صفحه. در این سند واژه هایی وجود دارد، مثلا فناوری اطلاعات و ارتباطات، فناوری‌های نفت، گاز، انرژی و فناوری هسته‌ای که ما سندهای جداگانه برای هر کدام از اینها به طور مجزا و دقیق تدوین کرده ایم یا در دست تدوین داریم.
به طور مثال، درباره سند گیاهان دارویی، بندهای مختلفی توضیح داده شده است. وظیفه وزارتخانه های بهداشت، جهادکشاورزی و سایر دستگاه ها در این زمینه چیست؟ چه سیاست‌ها و اقداماتی باید انجام گیرد و افزایش سطح زیر کشت گیاهان دارویی باید چقدر شود؟ کسب سهم 20 درصد از ارزش بازار دارویی کشور تا سال تعیین شده برای چشم انداز، در سند گیاهان دارویی ذکر شده است.
در انتها ستادی که باید این مسئله را راهبری کند، مشخص شده است. ستاد گیاهان دارویی و طب سنتی در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، بعد از ابلاغ این مصوبه ردیف بودجه گرفت و کارش را شروع کرد. برای تمام مواردی که گفتم، ساختارهایی ایجاد شد. ما سعی می‌کنیم این ساختارها را در شورای عالی انقلاب فرهنگی ایجاد نکنیم. خیلی‌ها فکر می‌کنند این شورا دوست دارد کارها را در دست بگیرد. همین‌قدر که مطمئن باشیم در جایی مانند وزارت علوم یا وزارت بهداشت یا در معاونت علمی، ستاد آن ایجاد شده است و ما صرفا به نظارت و گزارش گیری می پردازیم برایمان کافی است.
این را هم بگویم که در ستادهای مربوطه، فقط یک وزیر نیست. همه وزرای مرتبط دیگر هم هستند. وزیر کشاورزی در کنار وزیر بهداشت و وزیر علوم و سایر مسئولان ذیربط راجع به گیاهان دارویی بحث می‌کنند. اینها مثالی از کارهای ما بود. ما در ارائه گزارش پیشرفت این ستادها و اولویت ها به این موضوع پرداختیم و همه ساله تهیه می شود. ما در این گزارش، عدد و رقم هم آورده‌ایم که هر کدام اینها با چه شیب و با چه کیفیتی پیشرفت داشته‌اند. چون کیفیت هم مهم است. من این سندها را نام می‌برم. شاید در بعضی سندها تا 70 درصد پیشرفت داشتیم. بعضی هم کمتر پیشرفت کرده‌اند.
می‌توانید از سندهایی که بیشترین درصد اجرا را داشته اند، مثال هم بزنید؟
کبگانیان: مثلا سند هوافضا
احتمالا چون در اولویت های ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور بود و به اولین سندی هم که اشاره کردید، هوافضا بود.
کبگانیان: این اسناد اولویت الف هستند. سند هوافضا در توسعه علم و اقتدار کشور نقش دارد. سند گیاهان دارویی در سلامت کشور موثر است، سند انرژی‌های تجدیدپذیر در اقتصاد کشور تاثیر دارد. نمی‌توان گفت کدام مهم‌تر است. در نقشه جامع علمی، اولویت الف و ب و ج داریم. عمدتا به اولویت الف و برخی اولویت‌های ب که آن زمان برای ما مغفول مانده بود، می‌پردازیم.
مثلا سند دریایی کشور الف نیست. اما بعد فهمیدیم به قدری مهم است که در اصلاح نقشه جامع علمی کشور آن را از اولویت ب به اولویت الف تغییر می دهیم. ما به آن پرداختیم و سند را در ستاد راهبری نقشه جامع علمی نهایی کردیم. این سند روی میز آقای رئیس جمهور است. به دلایلی در امضای آن تاخیر افتاد که امیدوارم به زودی امضا شود. محور بعدی که به آن پرداختیم، سلول‌های بنیادین بود. الان مواردی مانند بند ناف و جنین را در این حوزه می‌شنوید.
بحث‌های مفصلی است که در آینده کشور نقش خواهد داشت. علوم و فناوری‌های شناختی هم از مواردی است که از نقشه مغز تا آموزش و پرورش و موارد دیگر به صورت مفصل در آن سند داریم. سند انرژی‌های تجدید پذیر و دیگر اسناد. من فعلا تیتر آنها را می‌گویم، برای برخی از آنها توضیحات و آمار ارائه خواهم داد. در این راستا اخیرا سندی که بسیار مورد اهمیت و کاربردی بود و به تصویب رسید، سند روابط علمی بین الملل جمهوری اسلامی ایران است.
این سند قبل از سال نو تصویب شد؟
کبگانیان: بله. در هفته های پایانی سال 97 یکی از جلسات ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور مربوط به اجرایی سازی این سند بود. حدود چند ماه روی این سند کار کردیم، که در نهایت تصویب و با امضای رئیس جمهور ابلاغ شد و باید بگویم این اسناد رها نمی‌شوند و سند روابط بین الملل به همه دستگاه ها از جمله وزارتخانه های امور خارجه، اطلاعات، علوم و بهداشت ابلاغ شده است. اما از همه دستگاه‌های مرتبط خواستیم اقدامات شان را تشریح کنند. از آنها گزارش خواستیم. حاضران در جلسه آنها را هم نقد کردند. کارهایی که کرده بودند نسبتا خوب بود. ولی نقد جدی شد.
همین‌قدر بگویم اساتید بسیاری از ما که در کنفرانس‌ها شرکت می‌کردند، مشکلات زیادی داشتند. به صورت سلیقه‌ای، به علت تحریم‌ها و مشکلات و منازعات سیاسی، به برخی از آنها ویزا نمی‌دادند. ما باید ورود می‌کردیم، به سفیر زنگ می‌زدیم، با آن کشور تماس می‌گرفتیم. حتی بعضی از آنها در کشورهای مقصد دستگیر می‌شدند. ما چنین مشکلاتی داشتیم. چند قرن پیش، ما به دنیا علوم را یاد دادیم. کپلرها و کوپرنیک ها و دیگر دانشمندان و کشیشان اروپایی که فیزیکدان بودند، می‌آمدند و علم نجوم، فضا و فیزیک را از دانشمندان ما که اغلب شاگردان خواجه نصیرالدین طوسی و سایر بزرگان علمی ما بودند، یاد می‌گرفتند، بدون این که ما بخواهیم علم را امنیتی کنیم. اما الان که می‌خواهیم از علم‌مان استفاده کنیم، مانع می‌شوند.
اکنون محدودیت های بسیار زیاد ایجاد کرده اند. نمی‌گوییم همه این علوم متعلق به ما است. غرب هم در آن نقش دارد اما زادگاه و نقطه آغاز بسیاری از این علوم در شرق بوده است. رهبر معظم انقلاب هم گفتند ما حاضریم برای کسب علوم شاگردی کنیم. اما شاگرد نمی مانیم، ما در این علوم خیلی سهم داریم. می‌خواهیم سهم خودمان را بگیریم. دانشمندان ما را دستگیر و برخی دانشجویان ما را اخراج می‌کنند.
در مورد یک سند دیگر صحبت می کنم. سند تشکیل ستاد زیست فناوری کشور یا بیوتکنولوژی که یکی از سندهای بسیار مهم محسوب می شود. بحث گیاهان تراریخته و موارد دیگر زیست فناوری در این سند طی دو مرحله پیگیری شد.
ابتدا و قبل از نقشه جامع علمی، یک سند مصوب در شورای عالی انقلاب فرهنگی داشتیم که آن تشکیل ستاد بود. همچنین سند فناوری نانو هم سندی دیگر در حوزه علم و فناوری محسوب می شود.
