به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ چهار سال پیش روحانی در گفت و گویی خبری گفت:« پیام من به ملت ایران امشب این خواهد بود باید همه برای یک جهش تولید و رشد اقتصادی و شکوفایی اقتصادی آماده شویم.» این جمله روحانی مربوط به شب توافق برجام بود، توافقی که دو سال تمام برنامه های دولت بر روی آن متمرکز شده بود. حسن روحانی پیش از توافق هسته‌ای «محیط‌زیست»، «آب خوردن» و «ازدواج جوانان» را به این مسئله گره‌زده و گفته بود: «ما وقتی می‌گوییم باید تحریم‌های ظالمانه رفع شود بعضی‌ها چشمانشان زیاد نچرخد. تحریم‌های ظالمانه باید از بین برود تا سرمایه بیاید و مشکل محیط‌زیست، اشتغال، صنعت و آب خوردن مردم حل شود.» شاید همین وعده و وعید ها باعث شده بود تا در شب توافق برجام مردم به خیابان ها بیایند و از برابری دلار و ریال، ارزان شدن پراید و ... صحبت کنند.
پس از این توافق هر چند برخی از مفاد این توافق گلایه داشتند اما دولت و حامیانش با استفاده از لقب دلواپسان برای این افراد سعی کردند نگرانی این افراد را تنها یک عمل منفعلانه بدانند و از ضررهای تاخیر در تصویب برجام بگویند، برجامی که در نهایت ظرف بیست دقیقه تصویب شد تا دولت بتواند تنها ایده خود در زمینه حل مشکلات اقتصادی جامعه را حل نماید.
هر چند ارقام مختلفی از تاخیر در تصویب برجام گفته می شد،اما پس از تصویب برجام هیچ وقت از چنین رقم هایی برای نشان دادن کم کاری دولت پیرامون اجرای برجام استفاده نشد. رقم هایی که به نظر می رسد تنها سودشان ایجاد فشار روانی بر مردم و مجلس برای تصویب هر چه زودتر برجام بود
نگاه روزنامه های حامی دولت به تصویب برجام در مجلس
روحانی در روز اجرایی شدن برجام نیز گفت:«عیدانه فراوان شد، تا باد چنین بادا... امروز به ملت شریف ایران اعلام می‌کنم که طبق این توافق، در روز اجرای توافق تمامی تحریم‌ها، حتی تحریم‌های تسلیحاتی، موشکی هم به‌صورتی که در قطعنامه بوده، لغو خواهد شد. تمام تحریم‌های اقتصادی شامل مالی، بانکی، بیمه، حمل‌ونقل، پتروشیمی و فلزات گرانبها بالمره (یکباره) لغو خواهد شد و نه تعلیق.»
این خبرهای خوشحال کننده در حالی بود که دولت عملا صحبت مخالفان برجام را قدقن اعلام کرده بود و حتی حسن روحانی در مورد برخورد با مخالفان برجام گفته بود:«نقد دلسوزانه آزاد است، اما اجازه نمی‌دهم کسی بخواهد با دروغی و اتهامی و سخن ناروایی به امید مردم برای آینده درخشان این کشور، امید مردم برای رونق اقتصادی و امید مردم برای صلح و امنیت در کشور ما و منطقه و به اعتمادشان صدمه بزند» و شاید همین رفتارها بود تا مانع از دیده شدن نقاط ضعف برجام شد.
پس از اجرایی شدن برجام بود که دولتی ها کم کم به اصل اتفاقاتی که در حال رخ دادن بود پی بردند، علی اکبر صالحی یکی از افرادی بود که خطر عدم اجرای برجام توسط غربی ها را زودتر از دیگر دولتی ها احساسس کرد و گفت: «احساس می‌کنم در حال زمینه‌چینی و پخت‌وپز علیه ما هستند و باید گوش‌به‌زنگ باشیم.» حرفهای صالحی باعث شد تا خبرنگاری در نشست خبری رئیس جمهور در اسفند 94 اینگونه از رئیس جمهور بپرسد:«40 روز از اجرایی شدن برجام می‌گذرد و اخیراً علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی اعلام کرده که طرف غربی نسبت به برخی از تعهدات خود در برداشتن تحریم‌ها از جمله تحریم‌های بانکی، تأخیر داشته است، آیا شما تأیید می‌کنید یا خیر؟» البته جواب توسط حسن روحانی ساده بود، او گفت:«از خود آقای صالحی این موضوع را بپرسید. در زمینه مسائل اتمی آقای صالحی هرچه بگوید درست است و ایشان وزیر اقتصاد و رئیس کل بانک مرکزی نیست، الان هم وزیر خارجه نیست، ایشان مسئول سازمان انرژی اتمی است. به نظر بنده مسیر درستی را طی می‌کنیم و ممکن است مشکلات جزئی داشته باشیم که باید رفع شود و مرجع اظهارنظر درباره مسائل هسته‌ای آقای عراقچی است.»
گفت و گوی سیف در مورد نتایج مذاکرات هسته ای بازتاب وسیعی در رسانه ها داشت
برخلاف وعده های داده شده هر چه از زمان اجرای برجام می گذشت طرف غربی نه تنها برنامه ای برای عمل به برجام نداشت بلکه آماده می شد تا فشارهای خود را همراه با برجام حفظ کند. سیف، رئیس وقت بانک مرکزی در گفت و گویی پیرامون عدم اجرایی شدن برجام گفت: «برجام تاکنون تقریباً هیچ دستاورد اقتصادی برای ایران نداشته است.» عدم اجرایی شدن برجام در نهایت به این موضوع رسید که ظریف گفت: «هدف از برجام اصلا اقتصادی نبود.»
در نهایت خروج آمریکا از برجام گلوله ای بود که بر پیکره بیمار برجام اصابت کرد. خروج سال گذشته آمریکا از برجام و بازگشتن تحریم ها عملا دلایل توافق هسته ای را زیر سوال قرار داد. هر چند دولتی ها سعی کردند در این میان سرنوشت اروپا را از آمریکا جدا کنند اما حقیقت آن بود که اروپا هر چند خود را در میز مذاکره نگه داشت اما در مقام اجرا اقدامی نکرد. به نتیجه نرسیدن SPV و INSTEX عملا راه حلی را برای ادامه کار ایران با اروپا را بست. همین موضوع هم باعث شد دولت در 18 اردیبهشت ماه از اقدامات گام به گام خود در عقب نشستن از تعهدات خود بگوید.
کاهش تعهدات گام به گام دولت در برجام، باعث نگرانی طرف های غربی به خصوص اروپاییان و آمریکایی شده است. هر چند اروپا نمی تواند بدون همراهی آمریکا اقدامی را درجهت احیا برجام اقدامی انجام دهد اما نمی توان تاثیر این آشفتگی در برنامه ریزی غربی ها را نادیده گرفت. آمریکا و اروپا به گمان انفعال ایران همچنان سعی داشتند تا در حین اعمال تحریم ها ایران را در چارچوب خاصی حفظ کنند اما ایران با اقدام خود نشان داد نمی توان هم تحریم و هم برجام را با یکیدیگر حفظ کرد. هر چند اقدام دولت پس از یک سال از خروج برجام از آمریکا کمی دیر هنگام است اما باید توجه داشت اکنون دولت تنها دستاورد خود در 6 سال اخیر را به مسلخ برده است. درخواست های مکرر مذاکره و سردرگمی نشان می دهد همانطور که زدن پهپاد آمریکایی موجب اقتدار می شود، دیپلماسی همراه با اقتدار نیز می تواند باعث عقب نشینی طرف مقابل شود.
* گزارش از امین خلیق
