خبرنامه دانشجویان ایران: علی جمشیدی*// محمد‌‌جواد ظریف، وزیر امور خارجه اخیرا طرح بیشتر در برابر بیشتر را مطرح کرده و گفته است ایران حاضر است در مقابل رفع تحریم‌‌ها، بازرسی‌‌های بیشتری را قبول کرده و به تصویب مجلس برساند. این خبر را گاردین اعلام کرده و هنوز تکذیبی از سوی مقامات وزارت امور خارجه نداشته است؛ پیشنهادی که اگر صحت داشته باشد، ایستادن در نقطه‌‌ای سست برای تامین منافع ملی است و احتمالا به‌‌هیچ‌‌عنوان نخواهد توانست کف مطالبات ایران و منافع ملی کشور را تامین کند. علت را در ادامه توضیح داده‌‌ام.
اگر آبه شینزو، یوسف بن‌‌علوی یا حتی امائول مکرون یا هر فرد دیگری برای میانجیگری میان تهران-واشنگتن یا تهران-لندن به ایران بیاید و حتی حسن‌‌نیت هم داشته باشد و تلاش کند وضعیت شکرآب میان ایران با غرب را سامان دهد، باید به‌‌صراحت گفت «تا زمانی که مدل رفتاری مسئولان دولت «همان همیشگی» است و بنای مواجهه متفاوت و به‌‌روز شده‌‌ای وجود نداشته باشد، نتیجه‌‌ای بیشتر و بهتر از برجام حاصل نخواهد شد» و قطعا قدم گذاشتن در مسیر برجام نیز آزمودن مساله تجربه‌‌شده و رفتن دوباره به همان بن‌‌بست قبلی است.
شاید بپرسید منظور کدام مواضع دولتمردان دولت دوازدهم است. برای ارائه پاسخ دقیق پیش از بیان هر مساله‌‌ای باید به فلسفه فعالیت یک میانجی پرداخت، مخصوصا میانجی‌‌هایی که کمتر طرف تهرانند و بیشتر با واشنگتن، لندن و... هستند. دقت کنیم، مواضع اعلامی آمریکایی‌‌ها برای ورود به مذاکره با تهران کاملا حداکثری است، با اینکه می‌‌دانند تنها راه باقی‌‌مانده برایشان شاید! میز مذاکره باشد، اما با این وجود روزی نیست که نگویند ایران باید 12 شرط مطرح شده از سوی مایک پمپئو را اجرا کند تا مذاکره آغاز شود، روزی نیست که نگویند ایران حق غنی‌‌سازی ندارد، روزی نیست که... انگلیسی‌‌ها هم به همین منوال، یعنی در مواضع اعلامی و حین اینکه می‌‌دانند نیازمند مذاکره با تهران هستند و باید راهی برای تعامل با تهران بگشایند و از همین باب هم خودشان میانجی فرستاده‌‌اند، همزمان موضع سرسختانه و حداکثری می‌‌گیرند و به‌‌گونه‌‌ای رفتار میکنند تا در مذاکره هرچقدر هم که مجبور شدند کوتاه بیایند، آخر در نقطه‌‌ای بالاتر ایستاده و به‌‌اصطلاح دست برتر را داشته باشند و پیروزمندانه میز مذاکره را ترک کنند.
این وجه بدیهی ماجراست که نه مقامات واشنگتن و لندن که حتی آبه شینزو هم آن را می‌‌داند و اگر‌‌چه پشت‌‌میز مذاکره با مقامات کشورمان مواضع پایین و حداقلی دارد، اما در نشست خبری به‌‌گونه‌‌ای سخن می‌‌گوید که گویی برای اعمال فشار و اتمام حجت به تهران آمده نه تمنای مذاکره و کاهش تنش‌‌ها.
حالا این مدل رفتاری را مقایسه کنید با مدل رفتاری مقامات ایران، هم در جریان برجام و هم در جریان وقایع اخیر. گفت‌‌وگوی تلویزیونی رئیس‌‌جمهور با مردم در جریان ارائه گزارش 100 روزه دولت یازدهم در آذرماه 92 را به‌‌یاد بیاورید، همانجایی که در گام اول آغاز مذاکرات با 1+5 حسن روحانی موضوع خزانه خالی را مطرح کرد و به‌‌جای پیام اقتدار، پیام انفعال تهران به خارج منتقل شد. یا امروز که با وجود دو اقدام مقتدرانه ایران در هدف قراردادن گلوبال هاوک و توقیف استنا ایمپرو، رفتاری همجنس با همان بحث «خزانه خالی» دوباره تکرار شده و مسیر دیپلماسی از چارچوبی که منطق حکم میکند، خارج شده است.
اینکه محمد‌‌جواد ظریف در طرح «بیشتر در برابر بیشتر» بدون توجه به اینکه ایران، امروز و پس از ماجرای پهپاد و نفتکش شرایطی را به‌‌وجود آورده که آمریکا و انگلیس احساس عقب‌‌ماندن دارند، از ارائه امتیاز آن هم امتیاز مهمی مثل بازرسی‌‌های پروتکل الحاقی سخن می‌‌گوید، دقیقا نقطه مقابل آن رفتاری است که وجود «اسلحه خالی» از موضع فشار حداکثری سخن می‌‌گوید و با اینکه می‌‌داند نه تحریم و نه تهدید دیگر اثرگذار نیست، بازهم آنها را تکرار میکند.
این روزها او به‌‌عنوان وزیر امور خارجه ایران با اینکه در نقطه‌‌ای بالاتر ایستاده و حداقل حالا دست برتر را دارد و به‌‌جای گرفتن مواضع حداکثری و از نقطه اقتدار، راه‌‌حلی ارائه می‌‌دهد که نه در رسانه و افکار‌‌عمومی پیش‌‌برنده است و نه در میز مذاکره، چراکه افکار عمومی گمان میکنند ایران تحت فشار است و به‌‌دنبال راه‌‌حل پایان این وضعیت می‌‌گردد و پشت‌‌میز هم طرف مقابل با صحنه‌‌ای مواجه است که به‌‌راحتی می‌‌تواند دوباره از بار تعهداتش شانه خالی کند و تجربه‌‌های گذشته را رقم بزند.
علاوه‌‌بر این، نگاه به تجربه همین چند ماه اخیر هم می‌‌تواند برای گرفتن مواضع صحیح مد نظر قرار گیرد. مواضع غربی‌‌ها و پیشنهادهایی که روی میز مذاکره فرستاده‌‌اند و البته هنوز با خواسته‌‌های ایران فاصله دارد، به‌‌خوبی نشان می‌‌دهد از زمانی که ایران تصمیم به کاهش تعهداتش طی گام‌‌های 60 روزه گرفت، آنها به‌‌طور محسوسی عقب نشسته‌‌اند و جست‌‌وجوگر راهی هستند تا ایران را از برداشتن گام سوم و چهارم منصرف کند و حالا بعد از پهپاد و نفتکش هم این وضعیت تعمیق شده است، شرایطی که نشان می‌‌دهد مسیر دیگر و البته موفقی هم مقابل ایران و دیپلمات‌‌هایش وجود دارد.
* فعال سابق دانشجویی
