در واقع این مقاله که مقدمه ای برای بحث های عمیق تر فنون آواز خوانی و خوانندگی از بحث در مورد فنون تخصصی و جزئیات این فن و همچنین از رابطه ی روان شناختی با پدیده ی آواز خوانی که مبحثی است فراتر از هدف این مقاله به عنوان شروع مبحث خودداری می کنیم و تنها به اشاره ای از آنها اکتفا می کنیم تا در فرصتی مناسب تر به بسط و توضیح آنها پرداخته شود .
اساسا آموزش آواز های ایرانی و خواننده های ایرانی با روشی تقلیدی و به صورت گروهی انجام می گیرد .این روش به این گونه می باشد که استاد (آموزگار)بیتی که مد نظرش می باشد را می خواند و هر کدام از شاگردان و هنرجویان بر اساس توانایی های خود آن را تکرار و تمرین می کنند در طول زمان بین جلسات درس باید با تمرین و تلاش زیاد آموزش مورد نظر استاد (بیتی که خوانده شد ) ملکه ذهن هنرجو شود یا حد اقل خواندنش برای آن روان و ادای آن به روش استاد نزدیک یا برابر باشد .
این روش آموزش به گونه است که در آن نکته های کلیدی و مهم که به تکنیکها و فنون آواز مرتبط باشد ذکر نمی شود در واقع دست اندر کاران این رشته به خاطر متفاوت بودن تکنیک آوازخوانی ایرانی و ترانه های ایرانی با آواز غرب و ترانه های خارجی از بحث کردن در مورد آن امتناع می ورزند.
چیستی فنون یا تکنیک های آواز خوانی؟
دارا بودن حنجره ای کاملا آزاد و رها و نداشتن تنش, مسلط بودن بر تنفس درست ,آگاهی داشتن از حفره های مربوط به تشدید کردن صوت و صدا ,داشتن مهارت زیاد در تلفظ کردن دقیق واژه ها و قوی بودن عضلات مربوط به آن , ادا کردن دقیق صوت ها و شنوایی خوب آنها .به طور کلی فقط یک روش برای برای آواز خوانی وجود دارد که درست می باشد که آواز ایرانی هم از آن پیروی می کند.
در این مباحثه کاربرد واژه ی” آواز” به طور کلی به عنوان عمل آواز خواندن به کار می رود و از مفهوم سنتی آن که تصنیف می باشد به دور است.
فنون پایه ای آواز خوانی و خوانندگی
ذکر این نکته قابل اهمیت است که مسلط بودن یک هنرجو به فنون و ابزار های مختلف یک هنر از آن یک هنرمند واقعی نمی سازد زیرا که خلق کردن یک اثر خوب هنری با بحث تسلط بر فنون آن هنر مباحثی کاملا جدا می باشد در واقع هنرمند کسی است که بتواند استعداد و خلاقیت خودش را با فنون و تکنیک های آن در هم آمیزد تا بتواند تعبیر خود را به شیوه ی هنرمندانه و غیر معمول و به دور از هرگونه تصنع بیان کند.
برای مثال یکی از هنرمندان ایرانی که صدای بی نظیری دارد محسن چاووشی هستند که فول آلبوم های این خواننده بزرگ را می توانید از سایت اوری ملودی دانلود کنید. در حقیقت یک هنرمند واقعی باید به بان هنری تسلط داشته باشد و این برای تمامی هنرمندان امری ضروری و غیر قابل انکار است.
در اینجا به ذکر مثالی برای درک بهتر مبحث به نقاشی اشاره می کنیم,یک نقاش برای اینکه بتواند احساس خود را در مورد موضوعی خاص که که طرح کردن آن ضرورت دارد به طور آگاهانه بیان کند باید از راز و رمز ترکیب رنگ ها , تاثیر رنگها و خاصیت آنها و همچنین ابزار های کاربردی در نقاشی ,قانون های مختلف ترکیب رنگ و نور برای نقاشی تسلط کامل داشته باشد.
فن آواز
اما موضوعی که در مورد آن بحث می کنیم یعنی فن ” آواز ” که عبارت است از مسلط بودن بر تکنیک آوازخوانی هنرمند برای بیان احساسات پنهان موجود در یک آواز بطوری که در هنگام اجرا شنونده آفرینشی دوباره را احساس کند. از دیگر هنرمندان مسلط ایرانی می توانیم به امیر تتلو اشاره کنیم که به زیبایی تمام احساس خود را در آهنگهایش بروز می دهد. برای دانلود آهنگ های امیر تتلو می توانید روی آن کلیک کنید
فنون پایه ای آواز خوانی و خوانندگی
بطوری کلی می توان نتیجه گرفت که انجام تمرین و ممارست های هدفدار جدا از یادگیری گوشه های مختلفی که دستگاه یا ترانه برای فراگرفتن رها و آزاد سازی صدا و تنفس درست و صحیح , تقویت کردن شنیدن درست و صحیح صوتها و کلمات و بیان و ادای درست آنها و چالاکی عضلاتی که مربوط به گفتار می باشد .
طرز تفکری که باعث شده است عده ای محدود آواز خواندن را در انحصار خود در بیاورند این است که استادان و اعضای موسیقی ایرانی و همچنین خوانندگان معتقدند که یا صدایی دارای تحریر می باشد که این تحریر عبارت است از ( تحرک داشتن و چالاکی ارگان آواز ) و یا تحریر ندارد.
در واقع این همان طرز تفکری است که بعضی از افراد را به این باور رسانده که صدایی بدون هیچ گونه تحریر و انعطاف دارند و خود را از درگیر شدن و فراگیری این هنر مبرا بدانند در واقع اشتباه برخی از آموزگاران موسیقی ایرانی این است که به دنبال پرایی نمی روند.
یعنی به دنبال علت اینک چرا یک صدا تحریر و انعطاف و نرمی دارد و یک صدای دیگر فاقد آن همه ی آنها یا یکی از آنهاست چرا یک صدا تحریرش از صدای دیگر بیشتر است ؟ چرا ظرافت صداها تفاوت دارد ؟ دانستن اینکه آیا راهی وجود دارد تا صدایی که فاقد تحریر و ظرافت می باشد یا تحریر آن محدود است دارای تحریر و نرمی و ظرافت بیشتری شود ؟
اساسا ما باید بدانیم که هر انسانی که با شرایط جسمی سالم و بی نقص حد الامکان در ناحیه ی حنجره به دنیا می آید دارای این توانایی می باشد که بتواند در شرایط مناسب به پرورش صدای خود و آواز خوانی بپردازد در واقع هر انسان طبیعی و سالم برای آواز خواندن و صحبت کردن به دنیا می آید.
در گذشته های نه چندان دور ایران افراد کمی به دنبال شکوفایی صدای خود بودند و خوانندگان انگشت شماری در این اقدام به خوانندگی کرده بودند اما امروزه افراد زیادی سعی کرده اند تا توانایی آواز خواندن خود را تقویت کنند و براحتی معروف شوند. از جمله این افراد می توانیم به محسن ابراهیم زاده، رضا بهرام ،آرون افشار، پویان مختاری و… اشاره کنیم. در سایت اوری ملودی سعی شده است همه آهنگ های جدید این خواننده های جوان کشورمان را برای شما منتشر کنیم.
وظیفه ی تارهای صوتی ما این است که به عنوان منبعی که تولید صدا و صوت را بر عهده دارد وظیفه خود را درست انجام دهد یا به دلایلی دچار مشکل می شود و اینها همه به این خاطر است که عملکرد حنجره ی ما متفاوت است با دیگر اعضای درونی بدن در واقع تحت کنترل مستقیم انسان نمی باشد .
وقتی که ما آواز می خوانیم تمام بدن ما سراپا به سازی تبدیل می گردد که اجزای مختلفی را در بر می گیرد این اجزا عبارتند از اندام گفتار , حنجره, حفره های تشدید صوت که ترکیب این اجزا با همدیگر مجموعه را تشکیل می دهد به صدای آوازی منتهی می شود .
اکنون دستگاه صوتی یا همان به اصطلاح حنجره را برای شما شرح می دهم این دستگاه استخوان ها و تارهای صوتی را در بر می گرد و غضروف های مربوط به آن در بین گروهی از ماهیچه ها قرار دارد که آن را بین خود نگه داشته اند و در واقع در بالای نای آویزان شده است.
برای آگاهی بیشتر مبحث را بازتر می کنیم دستگاه تنفسی ما قفسه ی سینه را شامل می شود که این قفسه خود شامل دنده ها, شش ها, ماهیچه های میان دنده ای ,نای و نایژک که به وسیله ی پرده دیافگرام از ناحیه شکم جدا می شود و اما ماهیچه های دیگری که در تنفس ما نقش دارند ماهیچه های مربوط به شکم و پشت می باشند.مجموعه ای از آرواره ها , ماهیچه های کوچک و بزرگ , لب ها, زبان و کام اندام گفتار ما را تشکیل می دهد .
برای تشدید صدا در بدن ما حفره هایی وجود دارد که از مهم ترین آنها می توان به حفره های بینی , دهان و سینوس ها اشاره کرد البته ذکر این نکته قابل اهمیت است که قفسه ی سینه و تا حلق ما نیز به تشدید صدا کمک شایانی می کند ,در واقع تمامی استخوان و ماهیچه های بدن می تواند حامل طنین و آواز باشد.
آموختن تنفس صحیح اولین قدم در راه پرورش صدا
تنها در صورتی حنجره ی ما برای خواندن آماده و بهترین عکس العمل را از خود نشان می دهد که تنفس صحیح انجام گیرد.
فنون پایه ای آواز خوانی و خوانندگی
عواملی موثر بر آمادگی حنجره برای خوانندگی
فراگیری تنفس درست و داشتن مهارت کافی در بکار گرفتن آن.
رسیدن به چالاکی کافی در حرکات ماهیچه و اندام های مربوط به آن باعث می شود تنش هایی که در نتیجه ی کمبود تحرک کافی به وجود آمده اند کم کم از بین برود.
از جمله عواملی که برد و نفوذ و طنین صدا را مشخص می کند کیفیت تنفس کم بودن یا پر انرژی بودن آن است .
از جمله کار هایی که برای بازیگران و آموزگاران و گویندگان و در کل کسانی که به کار گرفتن صدا جزیی از شغل و حرفه ی آنهاست مانند خوانندگان تنفس درست و آگاه بودن برای قوی کردن عضلات مربوط به گفتار و همچنین چالاک و ماهر شدن آنها تحت تسلط در آوردن و سرعت و افزایش سرعت عمل آنها تمرین هایی گفته می شود که می توان هدف از این تمارین را رسیدن به نهایت کار آمدی و کارایی صدا و استفاده از تمام یا حداقل انرژی موجود است.
ادا کردن واژه ها باید به این صورت باشد که در قسمت قدامی (پیشین) دهان به صورت خیلی ظریف تمرکز کرده باشد ولی چیزی که ما در بین جوانان ایرانی بیشتر مشاهده می کنیم این است که آنها برای ادای واژه ها از قسمت حلق و گلو و قسمت های پسین دهان استفاده می کنند آنها حتی از آرواره ها هم برای ادای این واژه ها استفاده می کنند .
عمل فوق می تواند سد بزرگی برای داشتن یکه اجرای ظریف و تحریر دار که از ویژگی های اجرای های ایرانی باشد همچنین ممکن است که تلفظ صحیح و واضح را دچار اختلال کند.
اندام گفتاری ما بسیار حساس می باشد و حتی تنش و اختلال های ناچیز در ناحیه های مختلف آن مانند لب ها, دهان , آرواره, دهان می توانند بر چالاکی و حتی طنین صدای ما اثر بگذارد و آن را محدود کند.
در واقع اینجاست که هدف برای تسلط پیدا کردن بر فنون و تکنیک های مختلف آواز خوانی مشخص می شود که همان رها سازی و آزاد کردن صدا خود به صورتی تدریجی و آهسته و تقویت ارگانهایی که برای تولید کردن صدای آواز دخیل هستند.
باید بدانیم که چیزی که باعث می شود صدای ما به اوج و نهایت زیبایی و رسایی اش برسد یعنی بتوانیم صدای حقیقی خود را باز یابیم تسلط بر فن آواز خوانی است تنها با دانستن فن است که می شود از تنش های جلوگیری کرد و ماهیچه ها را قوی کرد برای آزاد سازی طنین خود در واقع با مسلط شدن بر تکنیک و فن است که می توان ساز درونی خود را تا بدون خلل کوک نگه داشت.
جالب است که بدانید مادامی که از ماهیچه ای در هر جای بدن استفاده نشود به مرور قدرتش تحلیل می رود و کارایی خود را از دست می دهد ماهیچه های مربوط به صدا از این قاعده مستثنی نیستند. کاربرد بیش از حد و فشار آوردن به ماهیچه ها یا عوامل دیگری ماند ضعیف بودن ماهیچه ها تنفس و مجراهای تولید صدا نقشی سازنده در انعطاف پذیری و یا پر تنش بودن صدا را ایفا می کند.
اینگونه می توان گفت که برای اینکه حنجره ی ما عملکرد طبیعی و درستی داشته باشد و بتواند طنین و صدای خود را آزاد و رها کند باید به پرورش ماهیچه ها و تمام اجزایی که به تولید صدای آواز کمک می کند اقدام کرد.
ما همواره مشاهده کرده ایم که با گذر زمان و افزایش سن انرژی های مختلف در بزرگسالان نسبت به کودکان و نوجوانان به تدریج اندک می شود این تحلیل رفتن انرژی در اندام ها و دستگاه تنفسی آنها نیز مشاهده می شود ذکر این نکته ضروری است که هدف ما علاوه بر رسیدن و به چالاکی و قدرت صدا آگاه بودن از عملکرد طبیعی صدا برای استفاده کردن از آن می باشد که این هدفی بسیار مهم است
استادان و آموزگاران که در این حرفه فعالیت می کنند باید بدانند هنر جوهایی که به آنها مراجعه می کنند سرشار از ذوق و استعداد می باشند آنها باید این توانایی را داشته باشند تا صدای حقیقی هر هنرجو را برای او بشناسانند و با تمرین های درست و صحیحی که پیشنهاد می کند تنش ها را از صدا دور و به تقویت بینجامد زیرا اگر تمرین ها درست و هدفدار نباشد خود می تواند عامل مخربی در صدا باشد و یا هیچ تاثیری بر ان نداشته باشد.
به همین خاطر است که کلاس های آواز معمولا به صورت تک نفره صورت می گیرد زیرا جنس و نوع صدای افراد همچنین نوع تمرین و آموزشهایی که نیاز دارند با یکدیگر تفاوت دارد البته ناگفته نماند که کلاس های گروهی نیز بر پیشرفت افراد نقش چشمگیری داشته و هنرجوها خود نیز می توانند نقاط ضعف و قوت یکدیگر را بازگو کنند .
ساختمان حنجره ی هر کسی به طور طبیعی صدای مخصوص به خود را دارد و این تمرینها و ممارستها فقط می توانند این صدا را به حداکثر رساترین و زیباترین نوع خودش برساند اگر ما بخواهیم صدای خود را بدون در نظر گرفتن شکل طبیعی اش تغییر دهیم مثلا اگر صدای کلفتی داریم بخواهیم آن را نازک و بت بالعکس کنیم قطعا سبب آسیب دیدن صدای می شود.
ما معمولا صداها را به نوع تقسیم می کنیم اعم از : زنانه و مردانه و باید بدانیم که این کار اشتباه است زیرا همین صدای زنانه خودش به چند نوع تقسیم می شود (زیر, میانی , بم ) و همچنین باید بدانیم که صدای کودکان با بزرگسالان تفاوت دارد و نباید از تمرین های یکسان برای هر دوی این گروه ها استفاده کرد زیرا این تمرین های مشابه بزرگسالان می تواند برای صدای نرم و لطیف کودک آسیب زا باشد.
معمولا در روش تقلیدی مبنای ما صدای استاد یا آموزگار است که با سازی (تار یا سه تار) هماهنگ و ترکیب می شود .
و اما سوالی که ممکن است برای هر کسی ایجاد شود این است که کلاس هایی که به صورت گروهی انجام می گیرد می تواند به استعداد یابی هر هنر جو و پرورش صدای آن رسید؟
افرادی که در سال های اخیر تعداد آنها زیاد شده است و عنوان استاد را بر خود گذاشته اند متاسفانه در زمینه ی موسیقی و آواز اطلاعات کافی و درست و تخصص لازم را ندارند و این باعث می شود که افراد زیادی که به آن ها مراجعه می کنند آموزش صحیح دریافت نکنند و حتی گاهی باعث خرابی صدا نیز می شود و در آخر فقط بتوانند صدای استاد خود را تقلید کنند.
امیدواریم این مقاله مورد توجه شما قرار گرفته باشد و برایتان مفید و کاربردی باشد. برای افرادی که قصد دارند صدای خود را تقویت کنند و در پست های بعدی آموزش های کاربردی در زمینه موسیقی پاپ و سنتی ارائه خواهیم کرد. ما را همراهی بفرمایید.
