موضوعی که بیش از همه افکار عمومی را در مسئله فرارای مالیاتی تحت تاثیر می گذارد و این مطالبه را عمومی می کند، فرار مالیاتی اقشار پردرآمد است، اقشاری که درآمدهای میلیونی و اکثرا میلیاردی شان زبانزد عام و خاص است. در این گزارش به فرار مالیاتی سه قشر پردرآمد پزشکان، وکلا و هنرمندان می پردازیم.
به گزارش خبرنگار «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ تمکین نکردن از مقررات مالیاتی، موضوعی است که در همه کشورها از جمله ایران دارای اهمیت و محل بحث و چاره‌اندیشی است. فرار از مالیات همیشه و همه جا موضوع مهمی برای مؤدیان بوده است. هر گونه تلاش غیرقانونی برای پرداخت نکردن مالیات، مانند ندادن اطلاعات لازم در مورد عواید و منافع مشمول مالیات به مقامات مسئول، فرار مالیاتی خوانده می‌شود. تعریف فرار مالیاتی، برای انواع مالیات‌ها یکسان است. در فرار مالیاتی، به رغم تطبیق فعالیت با قوانین، در اجرای فعالیت، یک یا چند ضابطه مصوب مراجع ذی‌ربط تعمدا نادیده گرفته می‌شود.
موضوعی که بیش از همه افکار عمومی را در مسئله فرارای مالیاتی تحت تاثیر می گذارد و این مطالبه را عمومی می کند، فرار مالیاتی اقشار پردرآمد است، اقشاری که درآمدهای میلیونی و اکثرا میلیاردی شان زبانزد عام و خاص است. در این گزارش به فرار مالیاتی سه قشر پردرآمد پزشکان، وکلا و هنرمندان می پردازیم.
فرار مالیاتی پزشکان
مسئله داغ ماه های اخیر، موضوع استفاده نکردن برخی پزشکان از دستگاه کارت خوان و در نظر نگرفتن رفاه حال بیماران، تبدیل به یکی از مسائل مهم فضای مجازی، رسانه ها و عموم جامعه شده است، چرا که عدم استفاده از کارت خوان بانکی ، مانع شفاف سازی درآمدهای میلیاردی پزشکان شده است و عدم شفاف سازی نیز باعث فرار مالیاتی آن ها گردیده است . در این راستا سازمان مالیاتی کشور برای اجرای قانون ، فرصتی به پزشکان برای نصب کارتخوان در مطب ها داد اما پزشکان تاکنون این فرصت را جدی نگرفته اند و با تمدید 5 باره آن برای استفاده از کارتخوان، حدود 80 درصد پزشکان از تمکین به قانون سرباز زده اند.
هر چند طی سال‌های اخیر اقداماتی در زمینه پیشگیری و مقابله با فرار مالیاتی انجام شده است، اما مشکل فرار‌های مالیاتی پزشکان همچنان ادامه دارد؛ ایجاد شماره تماس و سامانه رسیدگی به شکایات توسط سازمان امور مالیاتی کشور، اقدامی برای مقابله با فرار مالیاتی در کشور به حساب می‌آید.
پزشکان اما مشکل را در جای دیگری می بینند و سعی می کنند صورت مسئله را عوض کنند؛ در واکنش به انتقادات مطرح شده درباره فرار مالیاتی پزشکان، مسئولان حوزه سلامت، توپ را به زمین سازمان امور مالیاتی می‌اندازند و اجرا نکردن قوانین مالیاتی از سوی مسئولان مالیاتی کشور را عامل اصلی فرار مالیاتی پزشکان میدانند.
در این راستا رئیس جامعه جراحان ایران و رئیس سابق سازمان نظام پزشکی معتقد است که "فرار مالیاتی به هر جا بخورد به پزشکی نمی‌خورد و اگر چنین چیزی باشد نشانه ضعف سیستم مالیاتی کشور است که نمی‌تواند مالیات‌ها را دریافت کند!
در همین راستا مجلس پزشکان را ملزم به نصب کارتخوان جهت ثبت تراکنش های مالی کرد؛ بعد از الزام مجلس برای نصب کارتخوان، بسیاری از پزشکان و انجمن های صنفی آن ها ، با ایجاد کمپین «نه به صندوق فروشگاهی» ، اقدام به اعتراض برای شفاف سازی درآمدی خود کردند و اعتقاد داشتند که این کار نوعی توهین به پزشکان کشور است و در مقابل آن ایستادگی کردند.
در این رابطه رئیس کل سازمان نظام پزشکی درباره نصب کارت خوان در مطب پزشکان گفت : « باید توجه کرد که در قانون بودجه ۹۸، جامعه پزشکی ملزم به نصب پایانه های فروشگاهی در مطب شده اند. ما به قانون پایبند هستیم و معتقدیم که هر قانونی باید از مسیر درست اجرا شود . نظرمان این است که همکاران مان در راستای تسهیل کار بیماران از کارتخوان استفاده کنند، اما آنچه مورد اعتراضمان بوده، این است که این موضوع باید برای همه صنوف اجرا شود و جدا کردن یک صنف و تبعیض قائل شدن برای او درست نیست. »
همچنین در اقدامی قابل تأمل سازمان نظام پزشکی دلیل تأخیر در عملیاتی سازی این قانون را عدم آموزش پزشکان برای استفاده از کارت خوان در مطب می داند و خواهان به تأخیر افتادن استفاده از آن در مطب می شود؛ با این حال هنوز 80 درصد از جامعه پزشکی از همکاری با سازمان مالیات و روشن شدن میزان درآمد و به تبع آن پرداخت مالیات گریزانند!
فرار مالیاتی وکلا
چندی پیش سخنگوی کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس درباره رقم فرار مالیاتی وکلا گفت: گفته می‌شود فرار مالیاتی وکلا 12 هزار میلیارد تومان است. به نظر بنده، این عدد درست تخمین زده شده و صحت دارد؛ همچنین شهاب‌الدین بی‌مقدار عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس با اشاره به فرار مالیاتی 6 هزار میلیارد تومانی پزشکان گفته بود: «فرار مالیاتی وکلا نیز در همین حدود است».
در واکنش به این صحبت ها رییس کانون وکلای مرکز به علی لاریجانی نوشت که این اظهارات "غیر واقعی"، "موجب تشویش اذهان و رنجاندن خاطر جامعه وکلا" شده است. او اکیدا فرار مالیاتی شش هزار میلیاردی وکلا را رد کرد؛ عیسی امینی نوشت «بیانات این نماینده مجلس منطبق با ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی مستوجب تعقیب کیفری است.»
فرار مالیاتی وکلا ناشی از برخی سازوکارهای اشتباه در اخذ مالیات از این گروه است. ابتدا باید بررسی شود وکلا از چه طریقی درآمد کسب می¬کنند و آن سازوکاری که از طریقش درآمد کسب می‌شود شفاف هست یا نه . وقتی درآمد واقعی را فهمیدیم از آن باید مالیاتی بگیریم و مقدار واقعی مالیات وکلا مشخص می‌شود.
سازوکار اخذ قرارداد وکلا شفاف نیست. یعنی دو روش هست که وکلا بر مبنای آن قرارداد می‌بندند و حق‌الوکاله می‌گیرند. آنها یا قراردادشان را با موکل به صورت قرارداد خصوصی منعقد می‌کند یا بر مبنای تعرفه قانونی. یکی از بسترهای فرار مالیاتی وکلا بحث کم اظهاری آنها است.
یکی دیگر از بسترهای فرار مالیاتی وکلا مربوط به سازوکار ابطال تمبر است. یعنی وکلا بر مبنای حق الوکاله هایی که دارند؛ روی دفتر مالیاتی‌شان باید تمبر مالیاتی باطل کنند. این قضیه ایرادات بزرگی دارد که باعث شده که بخش اعظمی از فرار مالیات ها از این طریق انجام شود. یکی از راهکارهای جلوگیری از فرار مالیاتی وکلا الحاق قرارداد مالی وکلا به وکالت‌نامه‌هایشان است که میتواند بخشی از مشکلات فرار مالیاتی این قشر را حل کند.
مالیات هنرمندان
تابستان امسال در میزگردی با حضور حامد عنقا تهیه‌کننده سریال «قلب یخی»، نادر معماری از مدیران موسسه دنیای تصویر هنر و سعید رجبی فروتن از بنیانگذاران شبکه نمایش خانگی در سازمان سینمایی، در کافه خبر برگزار شد. حامد عنقا درواکنش به خبر دستمزد ۴۰۰ میلیونی یک بازیگر برای یک ماه بازی در سریال شبکه نمایش خانگی، خیلی صریح تاکید کرد: «۴۰۰ میلیون؟ این بزرگوار برای یک سریال شبکه نمایش خانگی یک‌میلیارد تومان گرفته است به طور ماهانه.» جالب اینکه دو مهمان دیگر هم این رقم را تائید کردند.
البته قانونی وجود دارد که هنرمندان را از مالیات دادن معاف می کند در حالیکه حتی در انگلیس معافیت‌های مالیاتی حوزه هنر بر اساس ارزشیابی فرهنگی و تا سقف ۲۵ درصد است، اما در ایران همین قید هم نه برای فیلمسازان و نه برای بازیگران وجود ندارد؛ در زیر میزان درآمد برخی از این سلبریتی ها را مشاهده می کنید:
بلیت کنسرت خواننده‌هایی مانند ماکان‌بند، آرش و مسیح و بهنام بانی در حال حاضر بین ۶۰ تا ۱۲۰ هزار تومان برای هر صندلی تعیین شده است. اگر میانگین این رقم را ۹۰ هزار تومان در نظر بگیریم هر شب کنسرت خواننده‌های پاپ پرطرفدار چیزی حدود ۲۰۰ میلیون تومان فروش دارد.سالن میلاد نمایشگاه بین‌المللی ۲هزار و ۱۰۰ صندلی دارد که معمولا تمام صندلی‌های کنسرت خواننده‌های محبوب به فروش می‌رسد. با در نظر گرفتن متوسط ۹۰هزار تومانی قیمت بلیت کنسرت این خوانندگان آنها در عرض یک شب چیزی حدود ۱۹۰میلیون تومان درآمد دارند.
نگاهی به برنامه کنسرت‌های آرش و مسیح در ۴ ماه گذشته یعنی اردیبهشت، خرداد، تیر و مرداد نشان می‌دهد که این خوانندگان در شهرهای مختلف ایران ۲۴ شب کنسرت برگزار کرده‌اند. اگر در بدبینانه‌ترین حالت ممکن میزان فروش بلیت‌های کنسرت این خواننده را حدود نصف درآمد آنها در تهران یعنی ۱۰۰ میلیون تومان در نظر بگیریم، متوجه می‌شویم که این دو برادر در ۴ ماه گذشته چیزی حدود ۲میلیارد و ۴۰۰میلیون تومان درآمد داشته‌اند. به عبارتی آنها ماهانه حدود ۶۰۰میلیون تومان درآمد به جیب زده‌اند اما بر اساس قوانین آنها معاف از پرداخت مالیات هستند!
بر اساس قوانین مالیاتی، در سال ۹۸ هر کارمند و کارگر با درآمد بیش از ۲میلیون و ۷۵۰هزار تومان در ماه یا ۲۷میلیون و ۵۰۰هزار تومان در سال موظف به پرداخت مالیات است.
درآمد خواننده‌های پاپ وطنی مانند آرش و مسیح در ماه به ۶۰۰میلیون تومان می‌رسد. اگر نخواهیم این رقم را در طول سال ثابت بگیریم و فرض کنیم آنها ۳۰۰میلیون تومان در ماه کار می‌کنند، درآمد یک سال آنها به ۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان می‌رسد. در واقع درآمد یک سال خواننده‌های پاپ معروف معادل ۱۳۰سال کار یک کارمند مشمول مالیات است. همچنین اگر یک بازیگر معروف در سال یک میلیارد تومان درآمد داشته باشد، در واقع درآمد یک سال او هم تقریبا به اندازه ۳۶سال کار یک کارمند مشمول مالیات است.
قانون ناقص و قابل انتقاد معافیت فعالیت‌های فرهنگی از مالیات نیز نقشی اساسی در این پدیده دارد. قانون‌گذار فراموش کرده در بین فعالان فرهنگی هستند کسانی که در طول سال چند میلیارد تومان درآمد مستقیم و غیرمستقیم دارند. چرا باید یک بازیگر با درآمد چند میلیاردی که همیشه از شرایط اقتصادی کشور ناله می‌کند معاف از مالیات باشد و یک کارمند ساده دولت قبل از واریز حقوق خود، مالیاتش به‌طور سیستماتیک کسر شده باشد؟
این روند اشتباه در اخذ مالیات باعث ایجاد حس تبعیض و اختلافات فاحش طبقاتی در کشور می شود، کارگران و دهک های پایین جامعه در مقابل اهالی ثروت و شهرت! این چرخه از اخذ مالیات ترویج بی عدالتی، قانون گریزی و تبعیض اجتماعی است؛ البته با مطالبه گری های عمومی و گسترده مردمی امید می رود بزودی شاهد اتفاقات خوبی در این رابطه باشیم.
* گزارش از حمزه دستیار
