شاید به این خاطر که هواپیما تعداد زیادی ایرانی داشت و تعداد زیادی هم شریفی. شریفی‌های نخبه که راه زندگی خودشان را با آن همه درد و رنج و تکلیف و امتحان و پذیرش برای یک زندگی آبرومندانه هموار کرده بودند و به یکباره در یک سانحه همه چیزشان را از دست دادند و دردی جانکاه برای نزدیکانشان باقی گذاشتند. و حالا هم دردی جانکاه‌تر از اولی که گویی یک اشتباه اپراتور سیستم پدافند موشکی بوده که این همه آرزو را برباد داده و این همه خانواده را به سرحد جنون و پوچی نزدیک کرده.
باید متحیرانه پرسید که آیا به این سادگی هم می شود برباد رفت، لهیده شد و در آتش سوخت؟
نه اینکه بخواهم بگویم که ایراد فنی در موتور بهتر از برخورد موشک است؛ چون درک بهتری از زندگی به دست می‌دهد. نه اینطور نیست. اشتباه انسانی انواع مختلفی ندارد. اشتباه، اشتباه است. پس این بار چه فرقی دارد که باید در مورد آن نوشت.
اول اینکه می‌بینم همان غربی‌هایی که به من آموختند بدون بررسی شواهد و مدارک و علی الخصوص بازیابی اطلاعات جعبه‌های سیاه (همان‌هایی که رنگی نارنجی دارند)، هیچ نگویید؛ خودشان مدام اظهارنظر می‌کنند و بر آتش قلب‌های سوخته هم وطنان من می‌دمند و من بخاطر قلب‌های سوخته می‌خواهم بنویسم.
برای آنان که عزیزی از دست‌داده‌اند می‌نویسم که هیچ چیز جز زمان نمی‌تواند مرحم از دست رفتن جگرگوشه‌ای باشد که ده‌ها هزارخاطره‌اش در جای جای ذهن اثری باقی گذاشته‌اند. فقط زمان لازم است تا یاد بگیریم چگونه خاطره‌ها را مدیریت کنیم. از دیدگاه کسی که عزیزش را در یک سانحه هوایی از دست داده، تفاوتی ندارد که عامل سقوط و سانحه اشکال فنی در هواپیما بوده یا اشتباه خلبان یا شرایط بد جوی یا برخورد هواپیما با پرندگان مهاجر و یا برخورد موشک با هواپیما. برای این عزیزان فقط همان یک جمله را بیشتر نمی‌توانم بنویسم. ولی آن ها تنها نیستند. این ماجرای غم انگیز تماشاگرانی هم دارد. تماشاگرانی متفاوت از معصوم تا فرصت‌طلب.
واقعیت این است که برای تماشاچیان نگران ماجراست که عامل سانحه مهم تلقی می شود و فرق می‌کند که چه باشد. به ناچار باید برای آنان نوشت و من برای آنان می‌نویسم.
برای آن تماشاچیان نگران که سهامدار بویینگ هستند، می‌نویسم که بله حق با شماست. بویینگ تحمل یک سانحه دیگر را ندارد. باید حتما کاری کنید که دست اندرکاران و متخصصین صنعت هوایی بیشتر از این بویینگ را مسخره نکنند.
بعد از سانحه تکراری 737- Max دیگر نمی‌شود 737-800 هم مسخره مردم و زمین‌گیر بشود. این سانحه را قبل از اینکه بررسی بشود بیندازید گردن هرکسی که می‌توانید. چه بهتر که مقصر روسی هم باشد. شده به نخست وزیر کانادا هم پول بدهید که بیاید، هنوز سانحه بررسی نشده بگوید موشک بوده. اگر هم شواهدی خواستند، بگوید که من خودم دیده‌ام، قانع‌کننده بودند. البته باید در پرانتزی هم بنویسم که سخنان نخست وزیر کانادا را باور نکنید، او یک سیاست‌باز است و به علم و تکنیک بررسی سوانح کاری ندارد و الا به این سرعت اظهار نظر نمی‌کرد.
برای آن تماشاچیان نگران سیستم‌های پدافند روسی هم می‌نویسم که سیستم‌های روسی ایراداتی دارند ولی تصور نمی‌کنم اینقدر مزخرف باشند که هواپیمایی که دور می‌شود را با یک هواپیمای مهاجم اشتباه بگیرند. یعنی اگر یک هواپیمایی که به سمت فرودگاه می‌آمد را به اشتباه هدف می‌گرفتند، قابل درک بود ولی هواپیمایی که در شرایط برخاست و اوج گیری‌ست را هدف گرفتن تقریبا از هرکسی حتی روس‌ها هم بعید است. در ماجرای زدن ایرباس ایران روی خلیج‌فارس هم، آمریکایی ها اصرار داشتند که ایرباس به سمت ناو وینسنس می‌آمد (انگار ناوشان در آسمان بود). هیچوقت نگفتند دور می‌شد و زدیمش. گفتند نزدیک می‌شد و زدیمش.
برای مسافران نگران ایمنی پروازها می‌نویسم که نگران نباشید، این سانحه نیز نهایتا بررسی شده و دلایل آن مشخص می‌شود تا تکرار نشود. و نهایتا برای آن‌هایی که نگران شرایط سخت اپراتورهای ایرانی هستند هم می نویسم که هر چند شرایط کاری‌شان دشوار است ولی وجدانشان وجدان ایرانی است و سیستم یک قابل احترامی دارند. اما شما که مدیرانشان هستید بد نیست کمی نگران باشید.
* استاد تمام هوا و فضا دانشگاه صنعتی شریف
