اما مکانیسم ماشه چیست و تبعات آن برای کشور چگونه خواهد بود؟
1- براساس متن برجام، هریک از اعضای 1+5 به‌تنهایی می‌تواند ظرف مدتی کمتر از 3 ماه همه تحریم‌های ایران را بازگرداندمکانیسم حل اختلاف پیش‌بینی‌شده در برجام طبق بندهای ۳۶ و ۳۷ این‌گونه است که اگر یکی از طرف‌های برجام به این جمع‌بندی برسد که طرف دیگر به تعهدات ذکرشده در این توافق پایبند نیست، می‌تواند به کمیسیون مشترک شکایت کند. بعد از این ادعا ظرف مدت ۱۵ روز کمیته‌ای مشترک از کارشناسان (در سطح معاونان وزرا) موضوع را فی‌مابین بررسی می‌کنند!
2- درصورتی که کشور شاکی قانع نشود(هیچ‌گونه داوری در کار نیست) موضوع ظرف مدت ۱۵روز در اجلاس وزیران امور خارجه هفت کشور بررسی می‌شود. اگر طرفین قانع شوند که نقض فاحش برجام رخ نداده موضوع فیصله پیدا می‌کند ولی اگر کشور شاکی به هر دلیلی بر ادعای خود اصرار بورزد که نقض فاحش برجام صورت گرفته است (بازهم داوری در کار نیست) موضوع به شورای سه‌نفره‌ای متشکل از کشور شاکی، ایران و یک عضو مستقل ارجاع داده می‌شود و این شورای سه‌نفره بیانیه غیرالزام‌آوری را صادر می‌کنند. پس از آن، شورای امنیت ۳۰ روز وقت دارد درباره استمرار تعلیق تحریم‌ها یا بازگرداندن آنها قطعنامه صادر کند.
3- اگر در این مدت، شورای امنیت نتواند در این خصوص قطعنامه صادر کند، تمام تحریم‌های شورای امنیت سازمان‌ملل که قبل از برجام برقرار شده بودند، به‌طور اتوماتیک بازمی‌گردند. به این سازوکار، مکانیسم ماشه (Snapback) یا بازگشت سریع تحریم‌ها هم می‌گویند. نکته مهم این سازوکار این است که بازگشت تحریم‌ها، قابل وتو نیست. ناگفته نماند که این ایراد بزرگ برجام پیش از این و در زمانی که توافق در حال انعقاد بود یا زمانی که قرار بود به تصویب مجلس برسد بارها از سوی کارشناسان مورد نقد و سپس تذکر قرار گرفت. روشن‌ترین سند رسمی آن هم گزارش کمیسیون ویژه برجام در مجلس قبل است. در گزارش کمیسیون مشترک برجام هم به‌صراحت این مساله ذکر شد و آمد: «مکانیسم‌های داوری به‌طور کاملا واضح و عامدانه بر ضد ایران تنظیم شده و این مکانیسم‌ها عملا برای ایران غیرقابل مراجعه است. ایران در هیچ مراجعه‌ای به این مکانیسم‌ها برنده نخواهد بود، بنابراین عملا نمی‌تواند به هیچ نقض کلی یا جزئی از سوی 1+5 به‌نحوی واکنش نشان دهد که منجر به برهم خوردن توافق نشود.»
4- مسیر اروپا چگونه خواهد بود؟، بر اساس گزارش برخی از رسانه ها، اروپایی‌ها حداقل دو مسیر پیش‌روی خود دارند، اول اینکه مکانیسم ماشه را به‌سرعت و با تمام قوا پیگیری کنند و آن را به انتها برسانند تا برجام نابود و تحریم‌های سازمان‌ملل علیه ایران بازگردد که در این صورت عایدی آنها از فشار حداکثری بر ایران چیزی بیشتر از آنچه امروز دریافت کرده‌اند نخواهد بود، چراکه می‌دانند افزایش تحریم بر تحریم‌های کنونی عملا تاثیر زیادی نخواهد داشت و در عوض می‌تواند ایران را کنترل‌ناپذیر کرده و حتی ملت‌ها و گروه‌های مقاومت را نیز برای دفاع از ایران فعال سازد.
5- مسیر دوم پیش‌روی آنها این است که این فشار را به‌صورت کنترل‌شده جلو ببرند و آن را به‌گونه‌ای ساماندهی کنند که ایران کانالیزه شده و در مسیر مطلوب آنها قرار گیرند. اروپایی‌ها و البته آمریکا که فعلا و در این قضیه پشت‌سر آنها قرار گرفته است، به‌خوبی می‌دانند تا قبل از پایان دوران ریاست‌جمهوری کنونی، تیمی در قوه مجریه ایران حضور دارد که در هر شرایطی مذاکره را بهترین مسیر می‌داند و حاضر نیست به‌جز مذاکره به ابزارهای دیگر برای عمل در میدان سیاست خارجی متوسل شود لذا تلاش خواهند کرد با پتک مکانیسم ماشه، از این فرصت استفاده کرده و ایران را دوباره در مسیر مطلوب خود قرار دهند.
6- مسیر آمریکایی ها چگونه خواهد بود؟، بر اساس نوشته مهدی محمدی، امریکا تصور می کند -وظاهرا در میان اروپایی ها انگلستان را هم تا حدی متقاعد کرده- که می تواند فشار بر ایران را اصطلاحا به «وضعیت حدی» برساند، یعنی به جایی که افزایش فشار بیش از آن عملا ممکن نباشد. مهم ترین علت، از دید من، فقدان حاج قاسم سلیمانی است. امریکایی ها احتمالا اینطور محاسبه کرده اند که بدون حاج قاسم، برنامه منطقه ای ایران، به عنوان اصلی ترین عامل متوزان کننده معادله راهبردی با غرب، به سرعت تضعیف خواهد شد و به این صورت، ایران مهم ترین ابزار خود برای پاسخ به امریکا در مقابل راهبرد فشار حداکثری غرب را از دست خواهد داد. در واقع، امریکا حس می کند اکنون زمان آن رسیده که در اعمال فشار علیه ایران ریسک کند چرا که ظاهرا ایران یکی از تکیه گاه های مهم خود برای تحمل فشار را از دست داده است.
7- ایده پشت ترور حاج قاسم سلیمانی این بوده که باید اعتماد بنفس نظام در ایران را در هم شکست. تکنیکی که امریکا سعی دارد از آن استفاده کند -و فعال کردن مکانیسم ماشه از سوی اروپا نیز در همین راستاست- این است که به ایران بگوید قصد ندارد به نحو پیش بینی پذیر، محاسبه شده، متناسب و منطقی عمل کند و آماده است که دیوانه بازی دربیاورد، و اگر ایران می خواهد از این دیوانگی امریکایی جان به در ببرد، باید کوتاه بیاید. امریکا می خواهد غیر قابل پیش بینی به نظر برسد تا ایران سردرگم و مستاصل شود. در واقع محاسبه امریکا این است که باید محاسبه ناپذیر باشد و هر روز برگ جدیدی رو کند. امریکا می خواهد بگوید فشار سقف ندارد.
8- اما تبعات اقتصادی و سیاسی بازگشت تحریم‌های شورای امنیت چگونه خواهد بود؟ به نوشته روزنامه ها، مکانیسم ماشه در صورت فعال شدن و نتیجه دادن به نفع اروپا و بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران، فشارهایی بیش از آنچه آمریکایی‌ها در قالب تحریم‌های یکجانبه علیه ایران اعمال کرده‌اند، وارد نخواهد کرد. آمریکا در چند سال اخیر در راستای پروژه «فشار حداکثری» شدیدترین تحریم‌ها را علیه ایران اعمال کرده و توانسته است سایر کشورها را نیز همراه با خود کند. به بیان دیگر تحریم‌های گسترده آمریکا فراتر از تحریم‌های یکجانبه این کشور به حساب می‌آید و ویژگی بین‌المللی پیدا کرده است، بنابراین در عمل فشار جدیدی علیه ایران اعمال نمی‌شود. با این حال آمریکا می‌تواند از این فرصت استفاده کند و فرآیند ائتلاف‌سازی بین‌المللی در عرصه دیپلماتیک را علیه ایران به وجود آورد، البته همانگونه که گفته شد از جهت اقتصادی آمریکا نمی‌تواند فشار جدیدی را رقم بزند، بلکه می‌تواند به بهانه تحریم‌های شورای امنیت یک وجهه دیپلماتیک به فشارهای اقتصادی خود علیه ایران بدهد.
9- اقدام ایران چه می تواند باشد؟؛ اولین واکنش عملی ایران به این اقدام اروپایی‌ها باید واکنش متناسب و درخور باشد. نصب سانتریفیوژهای پیشرفته در تاسیسات فردو و حرکت به سمت غنی‌سازی 20 درصد پیامی است که طرف غربی را برای احیای برجام و اجرای همان تعهدات نصفه و نیمه در این توافق ترغیب می‌کند. اروپایی‌ها همانگونه که نخست‌وزیر انگلیس گفته است در راستای پروژه مذاکراتی ترامپ با ایران به دنبال بسترسازی و فراهم آوردن شرایط این مذاکره هستند. درواقع اروپایی‌ها با کلید زدن مکانیسم ماشه به دنبال کشاندن ایران به میز مذاکره‌ای هستند که نتیجه آن توافق جدید با آمریکا باشد. با توجه به اینکه مقامات ایرانی هر گونه گفت‌وگوی جدید را منوط به رفع تحریم‌ها کرده‌اند، بنابراین گفت‌وگو زیر فشار و تحریم‌های گسترده را به معنای فشارهای جدید تفسیر می‌کنند. باطل‌السحر نقشه ترامپ که اروپایی‌ها در مقطع فعلی مجری آن شده‌اند حذف گزینه مذاکره با آمریکا به صورت قطعی است؛ موضوعی که مقامات دولتی باید به صراحت به آن اشاره کنند و علاوه بر تاکید زبانی، در عمل نیز از رفتارها یا پیغام‌هایی که طرف مقابل احساس کند ایرانی‌ها به دنبال مذاکره هستند خودداری کنند.
